Dagblaðið Vísir - DV - 10.02.1990, Blaðsíða 24

24
LAUGARDAGUR 10. FEBRÚAR 1990.
Enginn bær
á landinu án fíkni-
efnavandamáls
segir Reynir Kjartansson, yfirmaður í fíkniefnadeild
Reynir Kjartansson segir að kókaínneysla hafi aukist mikið á íslandi á síðastliðnu ári og það sé alls konar fólk
sem neyti þess. Grammið kostar frá átta þúsund krónum upp í tólf þúsund. DV-mynd GVA
„Við finnum að kókaínneysla á ís-
landi fer vaxandi og ástæða þess
gæti verið sú að framleiðslan er mjög
mikii í þeim löndum þar sem hún fer
fram og að Ameríkumarkaður er
mettur. Þá reyna salamir að koma
efninu til Evrópu og þar á meðal til
íslands," sagði Reynir Kjartansson,
yfirmaður hjá fíkniefnadeild lögregl-
unnar í Reykjavík, í samtah við helg-
arblað DV.
Á fimmtudag var skýrt frá því í
DV að kókaínneysla á íslandi hefði
stóraukisf á árinu 1989, miðað við tíu
ár á undan, en hassneysla dregist
saman. „Þeir sem hafa komið til okk-
ar, viðriðnir kókaínmál, eru alls
kyns fólk. Þetta er heldur eldra fólk,
frá liðlega tvítugu. Unglingar tengj-
ast ekki kókaíni, enda um dýrt efni
að ræða,“ segir Reynir.
Grammið af kókaíni er selt á átta
tii tólf þúsund krónur þannig að ljóst
þykir að fólk verður að hafa tals-
verða peninga undir höndum til að
fjárfesta í efninu. „Menn leggja tals-
vert á sig til að eignast eitt gramm
af efninu." Reynir segir að það sé
ekki frægt fólk sem tengist kókaín-
málum en ýmsar kjaftasögur hafa
verið í gangi um hinar og þessar
nafntogaðar manneskjur í sambandi
við kókaínneyslu og -sölu. „Við fáum
oft ábendingar um þekktar mann-
eskjur sem síðan eiga ekki við rök
að styðjast,“ segir Reynir.
Mjög misjafnt er hvort þeir sem
lögreglan yfirheyrir í sambandi við
fíkniefnamál hafi neytt efnisins í
mörg ár eða neyti þess „spari“ ein-
stöku sinnum. Flestir hafa þó komið
við sögu áður hjá fíkniefnadeildinni.
„Þeir sem reyna að hagnast á sölu
kókaíns eru oft neytendur sjálfir,"
segir Reynir. „Það eru undantekn-
ingar ef þeir eru „lausir“.“
Of fámennt
Þrettán manns starfa á fíkniefna-
deildinni og þar fer fram mikið starf
allan sólarhringinn. Auk þess er einn
hasshundur en þeir þyrftu að vera
tveir. Útbreiddur misskilningur er
að hundunum séu gefín vímuefni -
svo er ekki. Sjálfvirkur símsvari er
á deildinni og hann hefur oft komið
að góðum notum en menn geta kom-
ið inn með ábendingar nafnlaust.
Reynir segir að deildin þyrfti að vera
betur mönnuð enda eru starfsmenn
hennar út um hvippinn og hvappinn
í störfum sínum. „Verkefnin koma
ekki inn á borð til okkar.“
Starfsemi fíkniefnadeildarinnar er
haldið leyndu af skiljanlegum ástæð-
um en angar hennar teygjast um allt
land. Fíkniefni berast hingað til
lands á margvíslegan hátt og öll
brögð eru notuð í því sambandi. Toll-
gæslan í Reykjavík, Keflavík og ann-
ars staöar á landinu er í góðu sam-
starfí við fíkniefnadeildina í Reykja-
vík. Reynir segir að það sé ekkert
pláss á landinu sem ekki hafi komist
í einhveija snertingu viö fíkni-
efni.
Starfsmenn deildarinnar hafa farið
á námskeið og nýir menn fá góða
þjálfun enda starfið mjög viðamikið.
„Við tökum vinnuna með okkur
heim,“ segir Reynir. Á deildinni er
hægt að rannsaka efni og fá úr því
skorið hvort um fíkniefni sé að ræða
á mjög fljótlegan hátt. Síðan eru efn-
in send til rannsóknarstofu Háskól-
ans til frekari rannsókna. Oft eru
efnin blönduð með t.d. þrúgusykri
eða matarsóda. Komið hefur fyrir að
kaupandi efnis hafi verið blekktur
og ekki finnist vottur af vímugjafa í
efninu.
Færri unglingar
ánetjast vímuefnum
Reynir segir störf fíkniefnalögregl-
unnar hér nokkuð öðruvísi en gerist
í Bandaríkjunum og bíómyndir gefi
ekki rétta mynd. Og sem betur fer
eru fíkniefnasalar ekki eins djarfir
og í Bandaríkjunum þar sem þeir
gefa smábömum í grunnskólum efn-
ið til að koma þeim á bragðið. „Sem
betur fer er það ekki orðið svo hér,
enda myndum við fljótt frétta af því.“
Á síðustu árum höfum við frekar
fundið fyrir því að unglingar forðist
fíkniefni. Tískan hefur verið þannig
og t.d. hafa tóbaksreykingar minnk-
að meðal unghnga. A hitt ber að líta
að ekki má slaka á forvarnarstarfi
því það ber mikinn árangur. Fyrir
nokkrum árum var mun meira um
að unglingar ánetjuðust þessum efn-
um og við höfum séð marga látast
vegna þess.
Engar tölur em um það hversu
mikið magn af fíkniefnum sé á mark-
aðnum en Reynir segir aö í öðrum
löndum teljist það mjög gott ef fimm
til sex prósent af markaðnum finn-
ist. „Við teljum okkur finna hærra
hlutfall en það,“ segir hann. „Á síð-
asta ári lögðum við hald á 746,9
grömm af kókaíni sem er mikið.“
Reynir segir að deildin finni enn fyr-
ir aukningu, sérstaklega eftir að
stóra kókaínmálið kom upp, og alltaf
séu nýir aðilar í hveriu máh.
Vandamálið hófst
með hippunum
Neytendur, sem fíkniefnadeildin
hefur afskipti af, eru misjafnlega á
sig komnir. „Ef menn nota mikið af
efnum að staðaldri er líkamlegt
ástand ekki gott en það er mikið um
að fólk noti kókaín th hátíðarbrigða,
t.d. einu sinni í viku,“ segir Reynir.
Hann hefur starfað við deildina í
tólf ár og segir að margt hafi breyst
á þessum árum. „Fyrstu afskipti af
fíkniefnamálum voru árið 1970 en
deildin var stofnuð 1976. Blómatíma-
bihð var hér 1968-9 og þetta vanda-
mál kemur í framhaldi af því. Á sín-
um tíma var talið að fíkniefhi tengd-
ust Keflavíkurflugvelh og bæjunum
þar í kring. Hver og einn einasti stað-
ur á landinu hefur í dag einhver
vandamál á sinni könnu vegna fíkni-
efna. Ég er ekki viss um að fólk geri
sér grein fyrir hversu stórt vanda-
málið er. Það hefur venjulega verið
viðkvæðið hjá fíkniefnaneytendum
að þetta sé ekkert mál.
Ég hef kynnst mjög mörgum þau
ár sem ég hef starfaö við deildina og
séð mörg reköldin, eins og maður
segir. Margir þeirra sem maður byrj-
aði að hafa afskipti af fyrir tólf árum
eru dánir enda er dánartíðni mjög
há meðal fíkniefnaneytenda."
Áhrifin sjást
Fyrir nokkrum árum var talað um
unghngaklíkur sem væru viðriðnar
fíkniefni og helsti dvalarstaðurinn
var Hlemmur. Reynir segir að það
sé úr sögunni þó að það loði við stað-
inn ennþá. Það getur verið erfitt fyr-
ir fólk að átta sig á fíkniefnaneytend-
um og sjá hvort viðkomanch sé í
vímu. Starfsmenn fíkniefnadeildar
hafa þjálfað sig í að þekkja áhrifin
en það kemur helst fram í augunum
og framkomu hvort maður er undir
áhrifum. Reynir segir að fíkniefna-
lögreglan fylgist með veitingahúsa-
gestum en fíkniefni eru sjaldgæf inni
á þeim.
Érfitt er að segja um hversu marg-
ir fíkniefnaneytendur séu hér á landi
en á skrá eru nokkur þúsund sem
hafa komið við sögu. Fíkniefnalög-
reglan hefur ekki orðið fyrir teljandi
aðkasti. Hins vegar eru neytendur
hræddir vegna aðkasts frá öðrum
neytendum. Oft hefur komið fyrir að
ráðist er á fíkniefnaneytendur eftir
að þeir hafa verið í yfirheyrslum.
Á íslandi hefur lítið fundist af heró-
íni og krakk hefur ekki borist til
landsins. Krakk er blandað kókaín
en það hefur skelfileg áhrif á manns-
hkamann. „Krakkið er ódýrara en
kókaín. Það hefur svipuð áhrif og
heróín að því leyti að fólk ánetjast
mjög stíft og fast. Neytendur krakks
verða mjög ruglaðir og þurfa annan
skammt innan klukkutíma.“
Reynir segir að fólk byrji ekki að
neyta fíkniefna þegar það er komið
yfir þrítugt. Hins vegar er fólk á þeim
aldri oft iha statt peningalega og
reynir að bjarga fjárhagnum með
sölu. Þá er um að ræða fólk sem ein-
hvem tíma hefur prófaö vímuefni.
Þeim vímuefnum, sem fíkniefna-
deildin gerir upptæk, er eytt eftir
rannsóknir. -ELA
Þórarinn Tyrfingsson, yfirlæknir á Vo
kókaínvandamáliö frekar en aðrir.
„Árið 1985 urðum við greinilega vör
við aukningu á örvandi efnum en síðan
þá virðist neyslan hafa staðið i stað,“
segir Þórarínn Tyrfíngsson, ýfírlæknir
á Vogl „Okkar aðalvandamál er enn
sem fyrr drykkjuskapur. Fólkið, sem
viö fáum til meðferðar vegna kókaíns
eða amfetamíns, hefur undantekning-
arlaust verið í kannabisefnum eða
áfengi áður. Hlutfall kókaíns hefúr
hins vegar aukist ár frá ári, það er al-
veg greinilegt. Kókaín er alhættuleg-
asta vímuefnið sem mannskepnan hef-
ur komist í kynni við.“
Þórarinn segir að sjúkhngar á Vogi
tali meira um kókaín og margir segjast
tiata prófað það einu sinni eða oftar.
Töluvert af sj úkhngum kemur erlendis
frá þar sem kókaínneysla er almenn-
ari. Verkunarmimur á kókaíni og am-
fetamíni, það er að segja örvunin, er
ekki mjög mikill en kókaín verkar
mun skemur. Það er dýrara en önnur
örvandí efni og erfiðara er fyrir neyt-
endur að nálgast það.
Úrblöðum
kókajurtarinnar
Kókaín er framleitt úr blöðum kóka-
jurtarinnar sem hefur verið þekkt frá
aldaöðli. Indíánar tyggja kókablöðin
en áhrifin verða aldrei eins mikil og
af þessu hvíta dufti. Fyrst tókst að
framleiða duftið úr blöðunum árið 1880
og náði það nokkurri útbreiðslu. Mun-
urinn á kókablöðum og duftinu er
áhka og að reykja sigarettu eða taka
nikótín beint í æð.
Neytandi í vimu þekkist á því að
hann talar og hreyfir sig hratt, nánast
veður á honum. „Ýmsir taktar og stæl-
ar fylgja neyslunni og augrsteinar
stækka. Stöðug erting í slímhúðinni
háir neytandanum og sýgur lrann oft
upp í nefið, líkt og hann sé kvefaður,“
segir Þórarinn. „í Bandaríkjunum er
efhið notaö af íþróttafólki, viðskipta-
mönnum og leikurum. Menn trúa þvi
að þeir verði betri körfuboltamenn eða
sölumenn með neyslu kókaíns. Þar
sem samkeppni er mikil mihi einstakl-
inga er kókaín efnið sem menn nota
til að standa sig. Smátt og smátt fer
neyslan að há viðkomandi og hann
missir fótanna.“
Áhrifln
einstaklingsbundin
Hvað hver neytandi fær út úr efninu
er mjög einstakbngsbundiö en neyt-
andinn ánetjast mjög fljótt. Þegar
: neyslan oykst fer viðkomandi að hða
mjög illa án efnisins. Boðefnaskipti
heilans ruglast og ekkert getur Iagað
: þau nema meira kókaín. Þegar fram í
sækir gerast neytendur mjög þung-
lyndir en viö því duga engin lyf og