Dagblaðið Vísir - DV - 18.06.1990, Blaðsíða 14

14
MÁNUDAGUR 18. JÚNÍ 1990.
Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÖNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SlMI (91 )27022 - FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 1000 kr.
Verð í lausasölu virka daga 95 kr. - Helgarblað 115 kr.
Kvenréttindadagur
Á morgun eru liðin sjötíu og fimm ár síðan konur
fengu kosningarétt. í ljósi mannkynssögunnar er það
ekki langur tími. Ekki heldur í sögu lýðræðisins. Það
er ekki fyrr en á öðrum áratug þessarar aldar sem kon-
ur fá sömu mannréttindi og karlar og eru taldar þess
verðar að kjósa fulltrúa á alþingi og taka þátt í lýðræðis-
legum ákvörðunum um stjórn landsins. Sú staðreynd
segir meira um karla en konur og það álit sem þjóð-
félagið hafði á stöðu kvenna í samfélaginu.
Ætla mætti að með kosningaréttinum hafi réttur
kvenna til jafns við karla að fullu verið viðurkenndur.
Svo var í orði en ekki á borði. Kosningarétturinn var
aðeins áfangi enda hafa konur lengst af verið meðreiðar-
sveinar og áhorfendur að karlasamfélaginu og karla-
veldinu.
Ekki er sanngjarnt að saka karlpeninginn um þá
misskiptingu. Konur höfðu sig Mtt í frammi að undan-
skildum nokkrum undantekningum og kvenskörungum
og það þótti alla jafna tíðindum sæta ef kona sótti í lang-
skólanám ellegar sóttist eftir frama til jafns við karla á
vinnumarkaðinum. Þær voru hlédrægar og undirgefnar
og skipuðu sér sjáMviljugar í hlutverk þjónsins og elda-
buskunnar. Tíðarandinn bauð heldur ekki upp á annað.
Á undanfórnum tveim áratugum hefur orðið gjörbylt-
ing í Mfsháttum og viðhorfum kvenna. Aðstæður í þjóð-
félaginu hafa kaMað á konur út á vinnumarkaðinn, þörf-
ni og löngunin eftir framhaldsnámi hefur vaxið, jafnrétt-
isbaráttunni hefur vaxið fiskur um hrygg. Það sem
mestu máM skiptir í þessari þróun er sú staðreynd að
konur sjáMar eru mun meðvitaðri um það jafnræði sem
á að ríkja og hafa tileinkað sér sjáMstraust og sjálfsí-
mynd sem er aUt önnur en áður þekktist.
Stundum er gert gys að jafnréttisbaráttu kvenna og
kvennaframboð í póMtík hafa verið Mtin hornauga. En
hvort tveggja er þáttur í sókn kvenna tU aukinnar þátt-
töku og áhrifa í samfélaginu og eru afsprengi síns tíma.
Körlum finnst ákafi kvenréttindabaráttunnar á stund-
um ganga út í öfgar og skUja ekki þessi læti. Sú afstaða
skýrist af því að karlar hafa aldrei tahð sig kúga konur
tU hlýðni eða hafa beitt þær órétti. SjáUskipuð forysta
karla á sér ekki rætur í yfirgangi þeirra, heldur er hún
gamaU arfur og ómeðvituð tUfmning fyrir því að þannig
eigi hlutimir að vera. Karlar hafa ekki sett sig inn í
reynsluheim kvenna og geta það ekki nema vera minnt-
ir á hann. Það hafa kvennaframboðin gert og það hefur
ötul framganga í jafnréttisbaráttunni gert.
Konur verða líka að skUja að óvinir þeirra em ekki
karlar, heldur lög og samskipti og venjur og hugarfar.
Ekki síst hugarfar þeirra sjálfra.
Rétt eins og öU barátta þróast og alveg eins og menn
þurfa að velja sér vettvang og vopn með hhðsjón af við-
fangsefnunum, má aUt eins búast við því að sjáMstæð
framboð kvenna heyri brátt sögunni tU. En jafnréttis-
baráttan heldur áfram og á rétt á sér þótt hún taki á
sig nýja mynd og nýjar áherslur.
Með sama hætti og verkalýðshreyfingin gegnir öðm
hlutverki og hefur önnur viðfangsefni en fyrir nokkmm
áratugum mun jafnréttisbarátta kvenna taka mið af
samfélaginu í kringum sig í framtíðinni. Konur hafa
haslað sér vöU og þær hafa skipað sér sess í mann-
virðingarstiganum og smám saman er að skapast það
ástand að á það er Mtið sem sjáUsagðan hlut. Hugarfars-
breytingin er að komast tU skUa.
EUert B. Schram
Eyðileggingin eftir styrjöldina var svipuð í Vestur- og Austur-Þýskalandi en efnahagsþróunin varð ekki sú
sama. - Fró þýskri stórborg í striðslok.
Hinn íslenski
efnahagsrammi
Lesandi góður. Við íslendingar
búum nú við margvíslegar efna-
hagsþrengingar og höfum gert um
nokkurt skeið. Á slíkum tímum
hlýtur maður að spyrja sig hvað
vaddi þessu. Svarið er ávallt eitt og
hið sama. Lífskjörin í þessu landi
takmarkast að stærstum hluta til
við þau verðmæti sem hafið gefur
af sér.
Þetta er og hefur verið sá efna-
hagslegi rammi sem okkur er sett-
ur. Og engin veruleg breyting virð-
ist ætla að verða á honum á kom-
andi árum. En hvaða efnahags-
ramma búa aðrar þjóðir við?
Þýskaland
Nú eru um fimmtíu ár frá lokum
síðari heimsstyrjaldarinnar. Að
loknum þeim hildarleik var Þýska-
land í rúst og milljónir Þjóðveija
höfðu fallið og fjöldi manna var
örkumlaður eftir átökin. Er hægt
að hugsa sér öllu ömurlegra ástand
í einu landi en ástandið í Þýska-
landi eftir stríðið? Hvemig er um-
horfs í Vestur-Þýskalandi í dag?
Hvemig má það vera að sú þjóð,
sem galt svo óskaplegt afhroð í síð-
ari heimsstyijöld, er nú leiðandi á
flestum sviðum tækni og iðnaðar
og með eitthvert sterkasta efnahag-
skerfi í heiminum? Hefur upp-
bygging Vestur-Þýskalands og lífs-
afkoma Vestur-Þjóðverja verið tak-
mörkuð viö þau verðmæti sem
landið eða hafið hafa gefið af sér?
Nei, lífsafkoma Vestur-Þjóðveija
takmarkast ekki við neitt slíkt, það
hlýtur öllum að vera ljóst sem
þekkja til mála. Uppbyggingu Vest-
ur-Þýskalands og lifsafkomu Vest-
ur-Þjóðveija í dag má rekja til
dugnaðar, ráödeildarsemi, aga og
stjómkænsku þess fólks sem í
Vestur-Þýskalandi býr. Og á þeim
sviðum standa Vestur-Þjóðverjar
öðmm þjóðum framar. Það er
mergurinn málsins. Vestur-þýska
efnahagsundrið gmndvallast því á
mannkostum þjóðarinnar og
stjómskipulagi sem leyfir þeim
mannkostum að njóta sín.
Hvaða hlutverk stjómskipulagið
spilar í þessu sambandi má lesa af
samanburðinum viö austur-þýska
efnahagskerfið. Þjóðveijar fyrir
austan jámtjald voru álíka mann-
kostum búnir í lok stríðsins og þeir
sem fyrir vestan bjuggu. Það var
sama eyðileggingin og sömu hörm-
ungamar á báöum stöðum í byij-
un. - En þróunin varð ekki sú
sama.
Austur-Þýskaland gekk fyrir
KjaUarinn
Brynjólfur Jónsson
hagfræðingur
þeirri hugmyndafræði sem kallast
félagshyggja, jafnrétti, sósíalismi
og allt hvað þetta nú heitir. í slíku
kerfi fá mannkostir þjóðarinnar
ekki að njóta sín og afleiðinguna
af því höfum við fyrir framan okk-
ur í formi efnahagslegs gjaldþrots
Austur-Þýskalands og hinna aust-
antjaldsríkjanna.
Japan
Líkt gildir með Japani og Þjóð-
verja. Japan var lika illa útleikið í
stríðinu en er í fararbroddi í dag
hvað varðar tækniframfarir, batn-
andi lífskjör og traust efnahags-
kerfi. Hvað skyldu japönsk stjóm-
völd hafa sagt oft við þegna sína
að efnahagsleg afkoma þjóðarinnar
væri háð því hvaða verðmæti
landið og hafið geta gefið af sér?
Hvemig væri ástandið í Japan í dag
ef yfirvöld og sérfræðingar hefðu
sagt slíkt viö þjóöina allt frá lokum
síðari heimsstyijaldar?
Ef það hefði verið gert, og þjóðin
hefði trúað því, þá væri ekkert jap-
anskt efnahagsundur til. Er ekki
öllum ljóst að japanska efnahags-
undrið grundvallast á dugnaði,
fórnfýsi og góðu stjómskipulagi
japönsku þjóðarinnar og engu
öðm? Eða með öðrum orðum sagt,
mannkostum þjóðarinnar, og
stjómskipulagi sem leyfir þeim
mannkostum að njóta sín.
Mistök íslendinga
Svo er það spumingin: hvað er
að hér hjá okkur? Af hverju hefur
ekki orðið neitt efnahagsundur á
íslandi? Svariö við þeirri spum-
ingu er ofur einfalt. Við höfum ekki
búið atvinnulífi þessarar þjóðar
þann grandvöll að hæfileikar þjóð-
arinnar, sem í landinu býr, fái að
njóta sín.
íslendingar era betur menntaðir
en nokkur önnur þjóð í veröldinni
og menning okkar stendur á
ævagömlum og traustum merg. ís-
lendingar eru yfirleitt duglegir til
vinnu og tilbúnir til að vinna lengri
vinnudag en nokkur önnur þjóð. -
Þaö sem neikvætt yrði að teljast í
fari okkar er lítill agi og skortur á
ráðdeildarsemi.
Það er samt staðreynd að á und-
anförnum áratugum höfum við ís-
lendingar misst úr landi mikinn
hóp hæfileikafólks á ýmsum svið-
um, fólk sem búið er hæfileikum
sem ekki geta notið sín á íslandi.
Og þessu fólki vegnar að öllum
jafnaði mjög vel erlendis.
Lesandi góður. Á íslandi býr dug-
leg, vel menntuö og harðgerð þjóð,
búin meiri mannkostum en flestar
aðrar þjóðir. En á íslandi hefur
ekki orðið neitt efnahagsundur, og
þar verður ekki neitt efnahagsund-
ur fyrr en stjómskipulag þjóðar-
innar leyfir þeim mannkostum,
sem þjóðin býr yfir, að njóta sín.
Ef við hefðum búið við sama efna-
hagsumhverfi og Japanir og Vest-
ur-Þjóðverjar hafa haft allt frá lok-
um síðari heimsstyijaldar stæðum
við þessum þjóðum framar í dag. -
Og þá mundi enginn tala um það
að lífskjörin í þessu landi takmörk-
uðust við þau verðmæti sem hafið
gefur af sér.
Brynjólfur Jónsson
„Hvað skyldu japönsk stjórnvöld hafa
sagt oft við þegna sína að efnahagsleg
afkoma þjóðarinnar væri háð því
hvaða verðmæti landið og hafið geta
gefið af sér?“