Dagblaðið Vísir - DV - 01.09.1990, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 1. SEPTEMBER 1990.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SlMI (91 )27022 - FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF., ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1000 kr.
Verð I lausasölu virka daga 95 kr. - Helgarblað 115 kr.
Flugferðir verða dýrari
Tímabundin einokun á millilandaflugi íslendinga
hófst í gær, þegar Flugleiðir tóku við leiðum, sem Arnar-
flug hafði haft til Amsterdam og Hamborgar. Nokkur
hætta er á, að einokun þessi verði varanleg, því að Flug-
leiðir hafa óskað eftir að fá að vera einar um hituna.
Ráðamenn félagsins telja, að einokun auðveldi þeim
að fá einokunarfélagið SAS til að kaupa hlutafé í félag-
inu, sem tapar mjög á Ameríkuflugi. Yrði flugið til
Amsterdam í gær þá fyrsta skrefið til hægfara yfirtöku
norræna félagsins á íslandsflugi, í skjóli fjármögnunar.
Því miður er lítið hald í samkeppni, sem leiðir af
gagnkvæmum loftferðasamningum. Á því sviði tefla
erlend stjórnvöld fram gæludýrum sínum á borð við
SAS og Lufthansa, sem árum saman hafa verið fremst
flugfélaga í flokki hins illræmda IATA-einokunarhrings.
Ef Flugleiðir verða með allt milhlandaflug, með smá-
vægilegri viðbót frá flugfélögum á borð við SAS og Luft-
hansa, er 100% öruggt, að engin samkeppni verður,
hvorki um verð né annað. SAS og Lufthansa hafa aldr-
ei haft forustu um að lækka verð á neinni þjónustu.
Helzta von íslendinga um lág fargjöld felst í, að eitt-
hvert flugfélag utan IATA-einokunarhringsins sæki um
flugleyfi hingað í skjóli þess, að einokunarfélag viðkom-
andi lands hafi ekki sýnt áhuga á að nýta sér réttinn,
sem gagnkvæmir loftferðasamningar eiga að veita.
En ýmislegt má gera til að bregða fæti fyrir framtak
af slíku tagi. Flugleiðir verða á vaktinni og reyna að fá
systurfélög sín í einokunarhringnum til að taka upp
þráðinn, ef eitthvert utangarðsfélag hyggst ógna Flug-
leiðum. Þá má þæfa máhð og eyða því í ráðuneytum.
Ekki er vefengjanlegt, að starf Arnarflugs hefur hald-
ið niðri verði Flugleiða á þeim leiðum, sem hafa verið
í óbeinni samkeppni við leiðir Arnarflugs. Kílómetra-
gjaldið á þeim leiðum hefur verið lægra en á hinum
leiðunum, sem eru fjarri leiðum Arnarflugs.
Áhrif aukinnar einokunar munu þó ekki verða mest
á þessu sviði, þar sem miðað er við full fargjöld. Fólk
mun fljótlega finna, að fækka mun sérstökum tilboðum,
sem verið hafa mjög algeng, og að tilboðin verða ekki
eins hagstæð og þau hafa verið á undanförnum árum.
Þetta er ekki spá út í loftið, heldur fjahgrimm vissa,
sem byggist á aldagömlum lögmálum samkeppni og ein-
okunar. Það verður dýrara en áður að fljúga milli ís-
lands og annarra landa. Einkum mun fækka ódýrum
tilboðum, sem hinir efnaminni hafa helzt notað sér.
Ráðherrar Alþýðubandalags hafa flýtt þessari þróun
og nokkrum sinnum lagt lykkju á leið sína til að efla
einokun í millilandaflugi. Það er skiljanlegt, því að þeir
eru fuhtrúar stjórnmálastefnu, sem vhl, að athafnalíf
sé ríkisrekið eða i austurþýzkum „kombínötum“.
Sjónarmið samkeppni í flugi hafa helzt haft hljóm-
grunn í Bandaríkjunum. Helmingi minna kostar að
fljúga mhh New York og Washington en kostar að fljúga
nákvæmlega sömu vegalengd í Evrópu milli London og
Frankfurt. Og helmings munur er enginn smámunur.
Heljargreipar einokunar í Evrópuflugi eru farnar að
hnast. Dómstóh Evrópubandalagsins hefur úrskurðað,
að samkomulag flugfélaga um verð á flugleiðum stríði
gegn Rómarsáttmála bandalagsins. Hagsmunaðilar
heyja nú varnarstríð um málið að tjaldabaki í Brussel.
Svo kann að fara, að um síðir færi Evrópubandalagið
okkur aftur samkeppnina og lágu fargjöldin, sem ráð-
herrar Alþýðubandalagsins hafa verið að leika grátt.
Jónas Kristjánsson
Deilt í Washington
um umsátur
eða áhlaup á írak
Eitt sinn hefur þaö áöur skeö aö
Bandaríkin og Sovétríkin tækju
höndum saman þegar í odda skarst
í löndunum fyrir botni Miðjarðar-
hafs. Það var áriö 1956. Nasser
Egyptalandsforseti hafði tekið Sú-
esskurð og rekstur hans í egypskar
hendur af fyrirtæki í bresk-
franskri eigu. Sir Anthony Eden,
þá forsætisráðherra breskrar
íhaldsstjórnar, gerði leynisamning
við stjórnir Frakklands og ísraels
um samræmda skyndiárás á
Egypta með það fyrir augum að
hertaka skurðinn og næsta ná-
grenni.
Atlagan að Nasser var stöövuö
undir forustu bandarísks utanrík-
isráðherra, John Foster Dulles,
sem fékk dyggan stuðning frá sov-
étstjóminni, innan Sameinuðu
þjóðanna og utan. Árásarherinn
varð að hörfa, sir Anthony hrökkl-
aðist frá völdum og risaveldin réðu
málalokum. Eftir það hrundu leif-
amar af heimsveldum Bretlands
og Frakklands.
Þessa atburði ber að hafa í huga
þegar metin er framganga oddvita
núverandi íhaldsstjómar í London,
Margaret Thatcher, í stöðunni sem
upp er komin eftir að íraksher
hertók Kúvait. Hún er þar allra
manna herskáust, segir engum
orðum eyðandi á Saddam Hussein,
hann skilji ekkert nema valdbeit-
ingu, og snuprar önnur Evrópuríki
fyrir að veita Bandaríkjamönnum
slælegt lið í herhlaupinu til Persaf-
lóa.
Með þessu slær Margaret Thatc-
her þrjár flugur í einu höggi frá
sínu sjónarmiði. Hún stappar stál-
inu í George Bush Bandaríkjafor-
seta að ganga sem harðast fram,
nú þegar Bandaríkin hafa gripið til
vopna vegna olíuhagsmuna hinu-
megin á hnettinum. Hún nuddar
jafnframt Bandaríkjamönnum upp
úr því að ekki væri svo komið
hefðu þeir komið eins fram við
Eden og hún gerir nú við Bush.
Og loks þykist hún skírskota til
þess hluta bresks almennings sem
fyrirlítur Austurlandafólk og
uppnefnir það „the wogs“.
Þar að auki veit Thatcher að nú
fer fram á æðstu stöðum í Banda-
ríkjastjórn mat á stöðunni við
Persaflóa og í framhaldi af því
ákvarðanataka um lokamarkmið
þeirra umfangsmiklu hernaðarað-
gerða sem enn eru á stigi liðsam-
dráttar. Breski forsætisráherrann
vill greinilega leggja því lið að mál-
flutningur hinna herskárri verði
þar ofan á.
Fréttamaður breska útvarpsins
spurði um miðja viku Thomas
Erlend tíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
Pickering, sendiherra Bandaríkj-
anna hjá SÞ, blákalt að því, hvort
undir málflutningi Bandaríkja-
stjórnar lægi óyflrlýstur en bjarg-
fastur ásetningur um að linna ekki
fyrr en stjórn Saddams Husseins í
írak hefði verið steypt og hernaðar-
yfirburðum landsins yfir nágranna
sína við Persaflóa eytt.
Pickering svaraði ekki berum
orðum, en varð ekki skilinn á ann-
an veg en þann að Saddam mætti
búast við hinu versta, nema hann
uppfyllti skilyrðislaust fyllstu kröf-
ur Öryggisráðsins um að skila
Kúvait og láta Vesturlandabúa
lausa, karla jafnt sem konur og
börn. Svo skilyrðislaus uppgjöf
jafngilti sjálfsmorði af hálfu íraks-
forseta.
Innan Bandaríkjastjórnar og á
opinberum vettvangi þar í landi
skiptast menn greinilega í tvo
flokka um hvert framhaldið eigi að
vera. Annar hópurinn leggur meg-
ináherslu á að halda saman þeirri
víðfeðmu fylkingu sem lýst hefur
yfir stuðningi við refsiaðgerðir SÞ
og gerir hver sitt til að halda uppi
viðskiptabanni á írak. Þótt það geti
tekið tíma að hafnbannið bíti sé það
rétta leiðin að fylkja sem flestum
ríkjum um sameiginlegar aðgerðir
til að halda uppi alþjóðalögum.
Á öndverðum meiði eru þeir sem
fullyrða að tíminn vinni ekki með
Bandaríkjunum og þeirri breiðu
fylkingu sem þau hafa fengið í lið
með sér til takmarkaðra aðgerða
eins og hafnbanns. Hópurinn sé lík-
legur til að riðlast eftir því sem frá
líður. Reynsla af viðskiptabönnum
sé ekki góð, og því lengra sem líði
aukist líkur á að leiðir myndist
framhjá þeim. Loks séu Banda-
ríkjamenn ekki þeirrar gerðar að
þeir séu líklegir að hafa upp til
hópa þolinmæði til að bíða langtím-
um saman eftir árangri af jafnum-
fangsmiklu og kostnaðarsömu her-
útboði og nú hafi átt sér stað. Vilji
Bush nota sér núverandi vinsælda-
stöðu til að hafa sitt fram við Pers-
aflóa verði hann að hamra járnið á
meðan það er heitt.
Hernaðarsinnar, með Henry
Kissinger í fararbroddi í opinberri
umræðu, eru ósparir á að koma
með alls kyns hernaðaráætlanir
sem yfirleitt byggjast á því að
Bandaríkjaher geti beitt yfirburð-
um sínum í hátæknihernaði til að
lama írak í einu vetfangi án þess
að Saddam komi nokkrum veruleg-
um vörnum við. Yrði þá árásarflug-
vélum og eldflaugum beitt í fyrstu
lotu víða um írak og síðan skrið-
drekaliði gegn íraksher í Kúvait.
Þetta sé unnt að láta ske, án veru-
legs manntjóns fyrir Bandaríkja-
menn, vegna tækni til að trufla
þvínær til fullnustu fjarskipti ír-
aka, bæði flughers þeirra og land-
hers. Kissinger talar um að eyða
hernaðargetu íraks „af skurðlækn-
islegri nákvæmni og jafnt og þétt“.
Þetta viðhorf virðist sækja á í
æðstu stjórnarstofnunum í Was-
hington, að minnsta kosti land-
varnaráðuneytinu Pentagon. Þar
voru menn ekki alltof hrifnir af
skipun Bush um að senda tafar-
laust til Saudi-Arabíu tiltölulega
léttvopnað lið með flugvélum, að
sögn fréttamanna Washington
Post. Bentu herforingjarnir á, að
þessi liðsafli yrði fyrstu vikurnar í
yfirvofandi eyðingarhættu, kysi
Saddam að tefla fram úrvalssveit-
um írakshers til skyndiárásar.
Nú eru sem óðast að koma til
Saudi Arabíu sjóleiðis heilar
bandarískar herdeildir með al-
væpni, eldflaugar og þunga skrið-
dreka. Farið er að tala um banda-
rískan sóknarmátt. Þá lætur til sín
heyra Michael J. Dugan hershöfð-
ingi, herráðsforseti bandaríska
flughersins, og lýsir yfir í viðtali
við Los Angeles Times, að komi til
vopnaviðskipta „ætlum við að
reyna að gera strax út um hlut-
ina“.
Þessi hugsunarháttur er stór-
hættulegur, sagði líbanskur frétta-
maður í Washington í viðtali við
BBC. Ef upp úr sýður viö Persaflóa
verður á einskis færi að raöa brot-
unum saman á ný. Svæðið allt
verður í uppnámi og kemst aldrei
í samt lag.
Úrsht í togstreitunni í Washing-
ton kunna að ráðast af því, hvort
teknar verða í reikninginn horf-
urnar á að þar komi til bandarískr-
ar hersetu í fjandsamlegu um-
hverfi um ófyrirsjáanlega framtíð,
þótt sigur vinnist á írak.
George Bush Bandarikjaforseti hefur stjórnað herhlaupinu til Persaflóa
að mestu úr sumarsetri sinu í Kennebunkport í Mainefylki og fengið
ámæli fyrir. Sfmamynd Reuter