Dagblaðið Vísir - DV - 02.01.1991, Blaðsíða 12

12
MIÐVIKUDAGUR 2. JANÚAR 1991.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SlMI (91 )27022 - FAX: (91 )27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR KF. - Áskriftarverð á mánuði 1100 kr.
Verð i'lausasölu virka daga 105 kr. - Helgarblað 130 kr.
Útvarp Reykjavík
Árið hófst eins og það endaði: með ávarpi Markúsar
Arnar Antonssonar, útvarpsstjqra Ríkisútvarpsins, og
honum sjálfum á skjánum. Með allri virðingu fyrir
Markúsi Erni og því embætti sem hann skipar hjá hinu
opinbera, er óhjákvæmilegt að gera enn einu sinni at-
hugasemd við þessa sérkennilegu venju sem Ríkisút-
varpið hefur tamið sér. Ekkert væri við því að segja ef
forseti lýðveldisins ávarpi þjóð sína á shkum stundum
þegar gamla árið kveður og nýtt ár heilsar. Það væri
og vel við hæfi ef forsætisráðherra, biskupinn yfir ís-
landi eða forseti Sameinaðs þings væri fenginn til tala
til íslendinga á þeirri stundu, sem fær flesta til að hugsa
til framtíðarinnar. En það er fátt og raunar ekkert sem
mælir með því að framkvæmdastjóri einnar ríkisstofn-
unar lesi yfir þjóðinni einhvern pistil sem hvorki hefur
upphaf né endi. Og það í tæpan hálftíma.
Sá siður var tekinn upp fyrir margt löngu að útvarps-
stjóri las nokkurs konar annál ársins. Vilhjálmur Þ.
Gíslason varð frægur af þessum lestri, einkum fyrir
samanþjappaðan upplestur á tölum og staðreyndum,
allt frá aflabrögðum til barneigna, og þótti skemmtilega
leiðinlegt. Má vera að þessi háttur hafi verið réttlætan-
legur meðan ríkið einokaði útvarp og sjónvarp var ekki
komið til sögunnar.
Nú eru hins vegar aðrir og breyttir tímar og með
öllu úrelt að einn maður, hversu fríður og merkilegur
sem hann kann að vera, sitji á tilbreytingarlausu ein-
tali við sjálfan sig um áramót. Nema þetta sé gert til
að drepa tímann!
Ríkisútvarpið virðist hafa dagað uppi á einhverju
sjálfselskuskeiði, þar sem helst er lögð áhersla á innviði
og eigið ágæti þessarar stofnunar. Stofnunin varð sextíu
ára á síðasta ári og áhorfendur sjónvarps hafa mátt
þola hvern þáttinn að fætur öðrum um feril og fram-
farir, þar sem starfsmenn tala yið sjálfa sig eða sam-
starfsmenn, með útvarpstjóra sem þul og spyrjanda.
Hámarki náði þessi upphafning í afmæhshátíð í Borg-
arleikhúsi í beinni útsendingu og er ekki ofmælt þótt
sagt sé að sú hátíð hafi verið smekkleysa í fullu sam-
ræmi við annað sem afmælisbarnið hefur viljað gera
sér. Látnir heiðursmenn voru hafðir að athlægi og dag-
skráin var öll með þeim endemum að til skammar var.
Ekki verður þeim frýjað vits, sem Ríkisútvarpinu ráða,
en kímnigáfuna hafa þeir ekki.
Það kæmi ekki á óvart þótt áhorfendur fengju endur-
sýningu á þessum afmælisfarsa, eins og efni standa til.
Eru þeir ekki byrjaðir að endursýna hina afmælis-
þættina? Skiptir það máli? Spyr nokkur um kostnaðinn,
hvort sem er?
Nokkrar umræður hafa átt sér stað um stuðning rík-
isins við æðri listir. Einkum er varðar óperuílutning.
Hvernig væri að stokka upp þetta makalausa ríkisút-
varp, spara peninga til sjálfshólsins og leggja niður
dægurmálarás í hljóðvarpi og gera Ríkisútvarpinu skylt
að styðja við bakið á klassískum söng? Ríkisútvarpið
hefur skyldum að gegna í menningu og hstum og öðru
því efni sem ekki á upp á pallborðið hjá metnaðarlausum
stöðvum. Ríkisútvarpið á ekki að vera vettvangur fyrir
hégómaskap þeirra sem þar starfa. Ríkisútvarpið hefur
engum skyldum að gegna í popprásum og lágmenningu.
Ef ríkið vill spara peninga og auka jafnframt framlag
sitt til menningarmála hggur beinast við að beita hnífn-
um á báknið í Ríkisútvarpinu og slá þar tvær flugur í
einu höggi. Ellert B. Schram
„Stærð hitaveitunnar veldur mestu um að hún er arðbærara fyrirtæki en smáveitur víða úti á landi.“
Borgríkið og
Hitaveita
Reykjavíkur
Hitaveita Reykjavíkur, sem varð
sextug árinu, er líklega arð-
bærasta fyrirtæki landsins. Heita
vatnið er helsta guðsgjöf þjóðar-
innar. Og hitaveitan á ef til vill rík-
ari þátt í því en flest annað að höf-
uðborg íslands hefur þægUegan
ijárhag á meðan Uestar aðrar höf-
uðborgir á norðurhveh jarðar eru
á barmi gjaldþrots.
Eignarhald á hitaveitunni má
líkja við það ef t.d. Ósló ætti nokkr-
ar olíulindir í Norðursjó ásamt tíl-
heyrandi borpöllum. Og nú, þegar
útfelUngur úr NesjavaUavatninu
hafa valdið hindrunum og þrýst-
ingsfalh í veitukerfum, verður ljóst
hversu mikið helmingur íslensku
þjóðarinnar á undir því að grotti
hagsældar verði ekki fyrir áföllum.
Þáttur Winstons Churchill
í sögu sinni um síðari heimsstyrj-
öldina (the Second World War) seg-
ir Winston Churchill frá því þegar
hann kom tU Reykjavíkur 16. ágúst
1941 og benti íslendingum á - að
eigin sögn - að sjálfsagt væri að
nota jarðvarmann tU að hita upp
höfuðborgina:
„I found timeto see the new airfi-
elds we were making and also to
visit the wonderful hot springs and
the glasshouses they are made to
serve. I thought immediately that
they should also be used to heat
Reykjavík and tried to further this
plan even during the war. I am glad
that it has now been carried out.“
Engin ástæða er til að sakast við
Winston heitinn ChurchUl handan
grafar þótt hann hafi misminnt um
hver átti hugmyndina að Hitaveitu
Reykjavikur. A hinni löngu eyði-
merkurgöngu sinni í stjómmálum,
''sem lauk þegár heimsstyrjöldin
skall á, hafði hann auðvitað tamið
sér að hrósa sér sjálfur þar sem
aðrir geröu það ekki.
En nú, þegar ævisaga Jóns Þor-
lákssonar veröur rituð, verður
eflaust færð örugg sönnun fyrir því
að það voru Jón og aðrir góðir
menn honum handgengir sem
stofnuðu hitaveituna. Churchill
var 15 árum of seint á ferðinni.
Frásögn hans verður ekki tekin
trúanleg - a.m.k. ekki hér á landi.
Rennsli auðæfanna
til Reykjavíkur
„Alhr vegir liggja til Rómar" var
sagt á sínum tíma. Hin mikla auð-
legð, sem rennur til Reykjavíkur
um leiðslur Hitaveitu Reykjavíkur,
KjaUaiiim
Sigurður Gizurarson
bæjarfógeti
er aðeins hluti gullsins sem með
einum eða öðrum hætti streymir
til höfuðborgar okkar utan af landi.
Stærð hitaveitunnar veldur mestu
um aö hún er arðbærara fyrirtæki
en smáveitur víða úti á landi-
Hitaveita Reykjavíkur var og að
miklu leyti íjármögnuð á meðan
erlent lánsfé var mun ódýrara en
veriö hefur síðasta áratuginn. En
einmitt á síðustu 10-20 árum hafa
margar hitaveitur verið stofnaðar
úti á landi.
En með mörgum öðrum hætti
streyma auðhndirnar til Reykja-
víkur. Landsvirkjun er næstum að
hálfu í eigu Reykjavíkurborgar og
gífurleg verðmætasköpun hennar
austur í Þjórsárdal fellur höfuð-
borginni í skaut.
íslenska ríkið hefur og komið
flestum meiri háttar stofnunum
sínum fyrir í Reykjavík og þar er
skattfé landsmanna notað hvar
sem þeir annars búa á landinu.
Borgin innheimtir síðan margs
kyns gjöld af aUri þeirri starfsemi,
allt frá útsvari niður í stöðumæla-
sektir.
Innflutningsverslunin fer fram í
gegnum Reykjavík að miklu leyti
og banka- og sjóðastarfsemin fer
einnig fram þar að miklu leyti. Og
nú, eftir að vaxtakerfi okkar sveifl-
aðist úr stórlega neikvæðum vöxt-
um yfir í háa raunvexti, stendur
landsbyggðin undir þungum
skuldabagga sínum með sligandi
vaxtagreiðslum til Reykjavíkur.
Allt ber að sama brunni.
Valdataka borgríkisins
Auðvitað leitar fólk þangað sem
fjármagniö er. íslenskur land-
búnaður er á undanhaldi. Fiski-
stofnarnir kringum landið þola
ekki meiri veiðisókn og sjávar-
plássin hafa náð endimörkum
vaxtar síns. Búast má því við enn
meiri byggðaröskun en nokkru
sinni. Fólksstreymið til Faxaflóa
er líklegt til að aukast um allan
helming. Og þessar breytingar
brjóta sér eðlilega farveg einnig í
stjórnskipan landsins.
Suðvesturhornið með meirihluta
þjóðarinnar mun eðhlega heimta
valdframsal á löggjafarsamkundu
þjóðarinnar - Alþingi. Þegar valda-
hlutfólhn sporðreisast þar endan-
lega breytist gamla Frón í borgríki.
Það mun lúta allt öðrum hugsjón-
um og lögmálum en íslenskt þjóð-
félag síðustu áratuga.
Verður Lúxemborg
fyrirmyndin?
Ekki er þá ólíklegt að borgríki,
eins og t.d. Lúxemborg, verði fyrir-
mynd okkar með sínar opnu gáttir
og alþjóðlegu fjármagnshyggju,
hvort sem við annars tengjumst
Efnahagsbandalagi Evrópu toll-
múraböndum eða ef til vill Banda-
ríkjum Norður-Ameríku.
En hvert sem við leitum að fyrir-
myndum hljóta hugsunarháttur
okkar, aðferðir, markmið og verð-
mætamat okkar sem smáþjóðar að
breytast stórlega í ævarandi bar-
áttu fyrir að halda lífi meðal stór-
þjóðanna.
Sigurður Gizurarson
„Fólksstreymið til Faxaflóa er líklegt
til að aukast um allan helming. Og
þessar breytingar brjóta sér eðlilega
farveg einnig 1 stjórnskipan landsins.“