Dagblaðið Vísir - DV - 21.03.1991, Blaðsíða 14

14
FIMMTUDAGUR 21. MARS 1991.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvaemdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÚNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SlMI (91 )27022- FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJOLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 1100 kr.
Verð i lausasölu virka daga 105 kr. - Helgarblað 130 kr.
Tveir milljarðar á dag
Alþingismenn eru sem betur fer hættir störfum og
farnir heim í héraö til kosningabaráttu. Undir lokin
kostaði þingið um það bil tvo milljarða á dag. Töfm á
þingslitum fram yfir helgi hækkaði til dæmis niðurstöð-
ur lánsQárlaga úr 15 milljörðum í 25 milljarða.
Síðustu dagar alþingis einkenndust af stjórnlausum
kosningatitringi. Ef það hefði fengið að starfa fram eftir
þessari viku, hefðu fleiri óskhyggjumál náð fram að
ganga á lokasprettinum, því að alþingismenn mega ekk-
ert aumt sjá, einkum þegar kosningar eru í aðsigi.
Lánsíj árlagafrumvarpið hóf göngu sína í desember
og nam þá 12 milljörðum. Um miðjan marz byrjaði það
að tútna út. Fimmtudaginn 14. marz var það komið yfir
15 milljarða. Mánudaginn 18. marz náði það 21 milljarði
og kvöldið eftir náðist 25 milljarða niðurstaða.
Lánsíjárlagafrumvarpið segir allt, sem segja þarf um
afdrif þjóðarsáttarinnar, sem ríkisstjórnin hefur lengi
gumað af. Þessi sátt er núna búin að vera, því að kosn-
ingaskjálftinn hefur sett af stað verðbólguhjól, sem ný
ríkisstjórn verður að glíma við eftir kosningar.
Umsvif ríkisins á lánamarkaði munu stóraukast í
kjölfar lánsíjárlaganna nýju. Áður var talið, að ríkið
mundi þurfa 60% af öllum sparnaði í landinu. Nú er
ljóst, að hlutfallið verður enn hærra. Það verður því
minna til skiptanna fyrir aðra, sem telja sig þurfa lán.
Til að ná markmiðum lánsfjárlaga þarf komandi rík-
isstjórn að bjóða góða kosti á lánamarkaði, það er að
segja háa vexti. Þetta er í samræmi við almenn lögmál
um framboð og eftirspurn, enda hafa bæði Þjóðhags-
stofnun og Seðlabanki varað við þessari atburðarás.
Að svo miklu leyti sem ríkið tekur lánsfé sitt á erlend-
um markaði eykst peningamagn á innlendum markaði.
Sú þensla eykur verðbólguna eins og aukin eftirspurn
innlends íjármagns. í báðum tilvikum er óhjákvæmi-
legt, að verðbólgu- og vaxtaskriða renni af stað.
Næstu daga munu hagfræðingar leika sér að spám
um þessa framvindu. Niðurstöður þeirra verða að ein-
hverju leyti misjafnar, én grunntónninn verður þó hinn
sami. Þeir verða sammála um, að lánsfjárlögin rjúfi við-
kvæmt jafnvægi þjóðarsáttarinnar um litla verðbólgu.
Þetta örlagaríka hrun þjóðarsáttar á lokadögum Al-
þingis er fyrst og fremst mál ríkisstjórnarinnar og stuðn-
ingsflokka hennar á þingi. Ríkisstjórnin skilur við með
engin þau tromp.á hendinni, sem hún hefur státað
mest af á stuttum og fremur glæfralegum ferli.
Undir öðrum og heilbrigðari kringumstæðum hefðu
aðstandendur ríkisstjórnar getað mætt kjósendum og
sagt: „Þótt margt hafi illa gengið, tókst okkur þó að
halda verðbólgunni í skefjum.“ Ljóst er orðið, að þetta
munu þeir ekki geta sagt, nema vera vísvitandi að ljúga.
Þeirri spurningu er svo ósvarað, hvort það svari
kostnaði að reyna að kaupa sér frið hjá kjósendum með
kosningabruðli á borð við hin nýju lánsfjárlög, þegar
margir kjósendur munu jafnframt átta sig á, að kosning-
avíxillinn setur punktinn aftan við skeið þjóðarsáttar.
Á þessu stigi er ekki auðvelt að spá, hvort verði
þyngra á metunum hjá fleiri kjósendum, gleði þeirra
yfir hlutdeild sinni í dreifmgu herfangs lánsfjárlaga, eða
reiði þeirra yfir ábyrgðarlausu brotthlaupi ríkisstjórn-
arinnar frá eina afrekinu, sem hún gat státað af.
Hins vegar er strax hægt að fagna því, að þingmenn
gera ekki meira ógagn á þessu kjörtímabih og að dagar
núverandi ríkisstjórnar eru loksins, loksins taldir.
Jónas Kristjánsson
„Ettir 6 vikna verkfall náðist niðurstaða sem fjármálaráðherra kallaði „tímamótasamninga““.
Ríkisstjórnin gegn ríkisstarfsmönnum:
Bæjarþingsmálið
Nýlega var kveðinn upp dómur
í bæjarþingi Reykjavíkur í svo-
nefndu BHMR-máli. Ríkisstjórn-
inni var stefnt til greiðslu á 4,5%
launahækkun sem hún tók af fé-
lagsmönnum BHMR með bráða-
birgðalögum. Fyrir setningu
bráðabirgðalaganna staðfesti Fé-
lagsdómur rétt félagsmanna til
þessarar launahækkunar. Félags-
menn BHMR fengu því hækkunina
frá 1. júlí til 31. ágúst, er launin
voru lækkuð með bráðabirgðalög-
um. Undirréttur sýknaði fjármála-
ráðherra í þessu máli.
Þessi niöurstaða undirréttar gef-
ur tilefni til að rifja upp framkomu
ríkisstjórnarinnar gagnvart ríkis-
starfsmönnum.
Tímamótasamningur 1989
Kjarasamningar flestra BHMR-
félaga runnu út 31. desember 1988.
Fjármálaráðherra var ekki tilbú-
inn að ræða gerð nýrra kjarasamn-'
inga á árinu 1988 og raunar liðu
margar- vikur af árinu 1989 áöur
en hann hafði skipað samninga-
nefnd ríkisins. í viðræðum um nýja
kjarasamninga var fiármálaráð-
herra ekki tilbúinn að fallast á
neinar kröfur félaganna um leið-
réttingu á kjörum háskólamennt-
aðra ríkisstarfsmanna. Tilboö hans
voru öll á sama veg: kjarasamning-
ur um engar kjarabætur.
Stór hluti félagsmanna BHMR
ákvað að boða til verkfalla til að
knýja á um réttmæta kjarajöfnun
milli ríkisstarfsmanna og háskóla-
manna á almennum markaði. Eftir
sex vikna verkfall náðist niöur-
staöa sem fjármálaráðherra kallaði
„tímamótasamninga". Lausnin
fólst í því að fjármálaráðherra lof-
aöi félagsmönnum BHMR sömu
kjörum og háskólamenn njóta á
almennum markaði enda fengi
hann til þess 5 ára aðlögunartíma.
Vanefndir fjármálaráðherra
Skv. 1. grein samninganna átti
að endurskoða launakerfi félags-
manna BHMR. Fjármálaráðherra
hefur hafnað öllum viöræðum um
endurskoðun launakerfisins og
ljóst er að hann ætlar sér ekki að
efna þetta ákvæði.
Skv. 4. grein samninganna átti
nefnd að búa til kerfi til að meta
faglega, stjórnunarlega og fjár-
málalega ábyrgð. Fulltrúar fjár-
málaráðherra hafa skilað „lokaá-
liti“ sem felur ekki í sér ábyrgðar-
matskerfi. Þessi samningsgrein er
því einnig vanefnd.
Skv. 5. grein samninganna áttu
félagsmenn BHMR að fá 4,5%
KjaJlarinn
Birgir Björn
Sigurjónsson
framkvæmdastjóri BHMR
launahækkun 1. júlí 1990 ef kjara-
samanburði (skv. 2. grein) yrði ekki
lokið. Þetta ætlaði rikisstjórnin aö
svíkja strax 1. júlí og greiddi ekki
umsamda hækkun. Þá staöfesti
Félagsdómur að fjármálaráðherra
bæri að greiða hækkunina. Ríkis-
stjórnin beitti þá bráðabirgðalög-
gjafarvaldi til aö svíkja félagsmenn
BHMR. Voru laun félagsmanna
BHMR lækkuð 1. september. Það
er einsdæmi á íslandi að laun til-
tekins hóps launamanna séu lækk-
uö með lögum.
í 5. grein var lykilákvæði samn-
inganna sem sagði að fjármálaráð-
herra bæri að leiðrétta laun
BHMR-manna í 3-5 áfóngum uns
sá kjaramunur, sem kjarasaman-
burður sýndi, væri horflnn. í 4.
grein bráðabirgðalaganna er þetta
ákvæði um launaleiðréttingu num-
ið úr gildi. Ríkisstjórnin hefur
þannig fellt úr gildi meginatriði
kjarasamninganna þegar kom að
því að efna þá.
Skv. 15. grein samninganna, sem
gerðir voru til ársloka 1994, átti að
tryggja félagsmönnum BHMR hliö-
stæða almenna þróun og aðrir
fengju ella heföu leiðréttingarnar
eyðst strax upp í verðbólgu. Ríkis-
stjórnin hefur einnig numið þetta
ákvæði úr gildi með bráðabirgða-
lögum.
Fjármálaráðherra hét félags-
mönnum BHMR að bæta ýmis önn-
ur kjaraatriði. Þar var lausráðnum
lofað fastráðningum eftir 2ja ára
starf hjá ríkinu. Enn hefur þessi
bókun ekki verið efnd að fullu.
Ráðherra lofaði endurskoðun á
réttindum lausráðinna að undan-
gengnu samráði við hlutaðeigandi
heildarsamtök. Enn h.efur enginn
árangur orðið í þeim viðræðum
þrátt fyrir fjölda funda.
Þá lofaði fjármálaráðherra end-
urbótum á lögum um samnings-
rétt. Þess í stað gekkst hann fyrir
lagabreytingum gegn vilja BHMR.
Síðan setti hann bráðabirgðalög
sem í reynd hafa afnumið samn-
ingsrétt aðildarfélaga BHMR. Full-
komin svik!
Fleiri dæmi: um vanefndir má
nefna en hér er látið staðar numið.
Lærum af reynslunni
í viötali við blaðamann DV segir
fjármálaráðherra um dóm bæjar-
þings: „Á þessari stpndu er hins
vegar mikilvægast að draga lær-
dóm af reynslu þessa tíma og átta
sig á að lífið heldur áfram." Ég er
þessu sammála. Félagsmenn
BHMR og raunar allir launamenn
vita nú að ekki er hægt aö treysta
kjarasamningi sem gerður er við
þennan fjármálaráðherra. Hann og
félagar hans í rikisstjórninni hafa
svikið fleira en okkur óraði fyrir
að þeir gætu svikið.
Nú liggur fyrir að undirréttur
treystir sér ekki til að dæma fjár-
málaráðherra og félaga hans fyrir
að greiða ekki 4,5% launahækkun-
ina eftir 1. september sl. Vanefnd
þeirra á samningnum og siðferðis-
brestur blasir þó við. Ég skora því
á launamenn að sýkna ekki þessa
misvitru stjórnmálamenn í kom-
andi alþingiskosningum. Þjóðin
verður að eiga fulltrúa í Stjórnar-
ráði ÍSlands og á Alþingi sem hægt
er að treysta.
Birgir Björn Sigurjónsson
„Fjármálaráðherra var ekki tilbúinn
að ræða gerð nýrra kjarasamninga á
árinu 1988, og raunar liðu margar vikur
af árinu 1989 áður en hann hafði skipað
samninganefnd ríkisins.“