Dagblaðið Vísir - DV - 20.04.1991, Síða 29

LAUGARDAGUR 20. APRÍL 1991.
45
Ætla að rækta
óbótré í elliimi
DV heimsækir Sigríði Vilhjálmsdóttur óbóleikara í sinfóníunni í Koblenz
Sigríöur Vilhjálmsdóttir óbóleikari. DV-mynd JSS
Jóhanna Sigþórsdóttir, DV, Þýskalandi:
Þaö var fyrir nokkru sem blaða-
maöur hitti Sigríði Vilhjálmsdóttur
óbóleikara kvöld eitt í íslenska sendi-
ráðinu í Bonn. Hún hafði þá leikið
með þýskri sinfóníuhljómsveit um
nokkurra ára skeið. Á henni var að
heyra að hún byggist ekki við að
flytja heim til íslands í bráð; líklega
væri hún endanlega sest að á þýskri
gnmd. Hún sagðist vera búin að
koma sér vel fyrir, væri í góðri stöðu,
lifði rólegu lífl í smábæ einum og
hefði það bara býsna gott.
Það var meðal annars þess vegna
sem ákveðið var að taka hús á Sig-
ríði og spjalla við hana. Blaðamaður
DV mælti sér mót við hana á heimili
hennar. Hún hefur um nokkurra ára
skeið búið í nágrenni borgarinnar
Koblenz þar sem hún leikur á óbó í
sinfóníuhljómsveit staðarins. Hún
býr í snoturri íbúð ásamt Vilhjálmi,
sjö ára syni sínum, í smábænum
Neuhausel, en þaðan er aðeins
snertispölur til borgarinnar.
„Þið komið mátulega," sagði hún
þegar gestina bar að garði, „matur-
inn er rétt að verða til.“ Það örlaði
fyrir þýskuhreim í máh hennar fyrst
í stað en innan skamms var hann
horfinn og hún talaði íslenskuna
hnökralaust, nákvæmlega eins og
hún hafði gert fyrir 16 árum þegar
hún hélt til útlanda. Hún lifir og hræ-
rist í þýsku málsamfélagi árið um
kring og talar mjög sjaldan íslensku
- nema við son sinn. Vilhjálmur litli
talar íslenskuna líka en er þýskan
að sjálfsögðu tamari. Enda umgengst
hann aðeins þýsk börn, heima og í
skólanum. „Þegar hann kemur heim
til íslands á sumrin þá er hann farinn
að tala íslenskuna reiprennandi eftir
tvo daga,“ sagði móðir hans.
Erlendis hálfa ævina
- Og hver skyldu tildrögin hafa verið
að því að Sigríður settist að ytra, og
hvers vegna varð tónlistin fyrir val-
inu sem ævistarf?
„Ég er búin að vera í 13 ár hér í
Þýskalandi en þar áður dvaldi ég í
þijú ár í London. Ég hef því búið
erlendis allar götur síðan ég var 19
ára, eða síðan 1974. Það sama ár lauk
ég stúdentsprófi frá Menntaskólan-
um við Tjömina, sem þávar, og burt-
fararprófi frá Tónlistarskólanum í
Reykjavík.
Eftir stúdentsprófið var tónlistin
það eina sem kom til greina, þetta
var á einhvem hátt sjálfsagður hlut-
ur í mínum huga, enda hafði ég lært
á hljóðfæri frá átta ára aldri. Það
má kannski segja að tónhstin hafi
alltaf verið í blóðinu. Faðir minn,
Vilhjálmur Guðjónsson, lék með Sin-
fóníuhljómsveitinni og því var ávallt
mikil tónhst á heimihnu. Móðir mín,
Ásta Andrésdóttir, tók þátt í þessu á
sinn hátt þó að hún hafi ekki leikið
á neitt hljóðfæri. Það var ekki fyrr
en fyrir stuttu, þegar hún fór á eftir-
laun, að hún fór að læra á píanó.
Afi minn, sem kahaður var Guðjón
bryti, var heilmikhl músíkant en
hann lék listavel á banjó. Og hún
amma mín, hún spilaði á orgel. Það
er meira að segja til gömul plötuupp-
taka með þeim pabba og afa. í þá
daga gat hver sem var pantað upp-
tökutima í Fálkanum og tekið upp
eigin plötu með einu eða tveimur
lögum. Þetta er ansi skemmtileg upp-
taka þar sem faðir minn leikur á
píanóið og afi á banjóið. Afi kynnti
lagið í upphafi og sagði djúpri og
ábúðarmikihi röddu: „Nú sphum við
- ég, Guðjón bryti, og sonur minn,
Vhhjálmur - polka.“
Góðir kennarar
Kristján og Karajan
Kennari Sigríðar í óbóleik var
Kristján Þ. Stephensen sem hún
sagði að væri bæði frábær tónlistar-
maður og kennari. Þegar hún lauk
prófi frá honum og útskrifaðist úr
Tónhstarskólanum í Reykjavík hélt
hún th London þar sem hún fór í nám
hjá fyrrum kennara Kristjáns. Að
lokinni veru sinni í London hélt hún
th Vestur-Berhnar til frekara náms.
„Ég hafði heyrt getið um mjög góðan
óbóleikara sem þar kenndi, Lothar
Koch. Hann er nú hættur að spha en
hann var óhemju góður, bæði sem
tónlistarmaður og kennari. Reyndar
fór ég fyrst á námskeið th hans sem
haldið var í Sviss. Þá kunni ég ekki
eitt einasta orð i þýsku og hann tal-
aði ekkert nema þýsku. Þegar ég lék
fyrst fyrir hann skammaði hann mig
eins og hund, án þess að ég skhdi
eitt orð af því sem hann sagði. Þessi
fyrstu kynni okkar voru því ekki
gæfuleg.
Þegar ég kom th Berlínar byrjaði
ég á því að sækja einkatíma th þessa
manns og aö því loknu komst ég inn
í „Karajan Akademie" sem er skóh
sem rekinn er í tengslum við Fh-
harmóníuhljómsveit borgarinnar en
þar var Karajan aðalstjórnandi um
margra ára skeið. Aðeins um 20
manns eru þarna við nám hverju
sinni og hljóta þeir námsstyrk um
leið og þeir eru teknir inn í skólann.
Námið var meðal annars fólgið í því
að við nemendurnir vorum allt í senn
- í einkatímum hjá einstökum kertn-
urum, síðan sóttum viö kammer-
músíktíma og í þriðja lagi fengum
við að æfa með hljómsveitinni og
stundum að spha með henni. Það var
feiknarlega skemmtilegt og lær-
dómsríkt að leika með hljómsveit-
inni undir stjórn manna eins og
Karajans, Böhme og Bernsteins th
dæmis. Það var ekki síður mikh
reynsla að sitja og fylgjast með æf-
ingum þessarar stórgóðu hljómsveit-
ar þegar þessir snilhngar voru að
æfa með henni eitthvert verkið. Ég
lærði mjög mikið á þessum tíma.
Eftir þriggja ára námsdvöl í Berlín
sótti ég um stöðu óbóleikara í tveim-
ur hljómsveitum og önnur þeirra var
sinfóníuhljómsveitin hér í Koblenz,
sem heitir reyndar „Staatsorchester
Rheinische Philharmonie", Aðsetur
hennar er hér en hún þjónar öhu
sambandslandinu Rheinland-Pfalz
og því erum við mikið á ferðalögum
innan umdæmisins - þrisvar th fjór-
um sinnum í mánuði. Tvisvar á ári
förum við í hljómleikaferðalög til
útlanda. Við höfum til dæmis leikið
á ítahu, í Frakklandi, Sviss, Austur-
ríki og á Spáni. Við erum núna ný-
komin frá Mhanó.
Hljómsveitin er nú skipuð 84 hljóð-
færaleikurum en hún hefur verið að
stækka á síðustu árum. Hér hef ég
verið sem fyrsti óbóleikari síðan ég
var ráðin og líkar það mjög vel.“
Akkilesarhæll
óbóleikarans
- Hvers vegna valdir þú óbóið?
„Þegar ég var í Tónmenntaskólan-
um sem krakki, hjá Stefáni Edel-
stein, spurði hann mig eitt sinn hvort
ég vildi ekki spreyta mig á óbóinu
sem hann hafði nýlega fest kaup á
handa skólanum. Ég hélt nú það,
þótt það væri kannski á mörkunum
að ég vissi hvaða hljóðfæri þetta
væri. Ég hafði lært á blokkflautu og
mér fannst þetta eðhlegt framhald
eins og hvað annað. Faðir minn lék
á klarinett í Sinfóníunni en það var
ekkert endhega markmið mitt að
verða alveg eins og hann.
Einu skiptin, sem ég iðrast þess að
hafa valið mér óbóið, er þegar ég
uppgötva morguninn fyrir tónleika
að ég á ekkert blað í munnstykkið!“
- Ogþáerkomiðaðþessumsérstaka
kafla í starfi óbóleikarans sem hreint
ekki allir þekkja en nefnist munn-
stykkjagerð. Hann verður nefnilega
að búa til munnstykki í hljóöfærið
sitt sjálfur. Hann getur ekki skroppið
út í hljóðfæraverslun og beðið um
eitt munnstykki, takk! Það er ein-
faldlega ekki th.
„Það tekur svona 4-5 daga aö fuh-
gera hvert stykki. Við þurfum að
sítja klukkustundum saman við að
fondra úr þessu tré eftir kúnstarinn-
ar reglum. Blaðið er búið th úr bam-
bus sem vex í Suður-Frakklandi. Það
þarf aö skera viöinn til og hefla hann
á ýmsan hátt - allt eftir því að hvern-
ig tón maður er að leita og hvað
hæfir hveijum og einum best. Hefla
þarf innan úr bambussívalningnum
og eftir því sem meira af viðnum er
á blaðinu því breiðari verður tónn-
inn og öfugt."
Stressandi
aö vera sólóisti
Sigríður hefur lagt eitt herbergi
íbúðarinnar undir „trésmíðaverk-
stæðið" og veitir líklega ekki af. Hún
segir að blaðagerðin sé ahs ekki leið-
inleg svo fremi sem hún hafi ávaht
nægilega mörg blöð á lager. „Ég nýt
þess jafnvel að búa blöðin th þegar
ég get unnið að því í ró og næði.“
Hún var spurð að því hvernig
vinnustaður sinfóníuhljómsveit væri
og hvaða hlutverki hún gegndi sem
fyrsti óbóleikari:
„Hljómsveitin hér er mjög
skemmthegur vinnustaður. Bæði eru
verkefnin skemmtheg og síðan eru
vinnufélagarnir mjög góðir. Við leik-
um fjölbreytta tónlist, enda er hljóm-
sveitinni bæði ætlað að halda sjálf-
stæða tónleika og að spila í leik-
húsinu og óperunni en þessar stofn-
anir eru allar undir sama hatti og
eru reknar af Koblenz-borg. Þetta
þykir jnér ákaflega skemmtilegt og
gefandi. Við leikum líka mikið nú-
tímatónlist og hún getur verið kær-
komin tilbreyting.
Sigríður sagði að nýlega hefði verið
ráðinn nýr framkvæmdastjóri th
hljómsveitarinnar en sá sem fyrir
hefði verið hefði verið búinn að vera
í rúman áratug. „í svona starfi er
ekki gott að vera mjög lengi. Okkur
hkaði ágætlega við þann gamla en
nú berast nýir straumar með nýja
manninum, auk þess sem hann er
mjög kröfuharður, og það er gott fyr-
ir hljómsveitina."
Hún hefur leikið undir stjórn
margra góðra manna þann tíma sem
hún hefur verið í Þýskalandi. Hún
var spurð um hlutverk og mikilvægi
stjórnandans:
„Mörgum þeir sem þekkja ekki til
þessara mála finnst ekki mikið til
hlutverks stjórnandans koma; hann
standi bara upp á endann og hreyfi
hendurnar eitthvað út í loftið.
En staðreyndin er auövitað sú að
stjómandinn sveiflar tónsprotanum
ekki bara á tónleikunum því hann
er búinn að koma verkinu heim og
saman með allri hljómsveitinni á
æfingum og er í raun ábyrgur fyrir
flutningnum og þarf að svara til saka
ef eitthvað fer úrskeiðis. Karajan var
th dæmis frægur fyrir það hvað hann
hreyfði hendurnar luralega á kon-
•sertum. Það var ekki að sjá að hann
væri að stjórna stórri hljómsveit og
leiða hana í gegnum þungt og mikið
verk. Á æfingum var hann hins veg-
ar algjört vinnudýr og þar komst
enginn upp með múður. Hann var
ekki ánægður fyrr en allt hafði geng-
iö upp, hvert smáatriði.
Stjórnandinn er aö sjálfsögðu lykh-
maðurinn í öhu saman. Og honum
verða hljóðfæraleikararnir að hlýða
í einu og öllu. Það krefst mikils sjálfs-
aga að kyngja ýmsu því sem stjórn-
andinn segir. Hann skipar manni
kannski að spila eitthvert verk eins
og hann vhl hafa það, þó svo viðkom-
andi hljóðfæraleikari sé á aht ann-
arri skoðun. En hann verður að gera
eins og stjórnandinn býður.“
Aðrækta
óbótré í ellinni
Næst barst talið aö því hvernig það
væri að búa í Þýskalandi og hvernig
landið væri samanhorið við fóstur-
jörðina:
„Ég hef komist prýðhega af hér í
Þýskalandi,“ sagði Sigríður, „og hér
finnst mér gott aö vera. Ég hef búið
erlendis hálfa ævina og hef ekki á
prjónunum að flytjast heim th ís-
lands í bráð. Hér get ég lifað ágætu
lífi af mínum fostu launum og þarf
ekki að leggja á mig þrotlausa auka-
vinnu eins og félagar mínir heima.
Jú, mér finnst reyndar gott að hafa
að jafnaði einn til tvo nemendur í
einkatímum en það er ekki vegna
kaupsins sem ég fæ fyrir það.
Kennslan heldur manni ferskum og
ungum og maður verður þá aö hugsa
gaumgæfilega aha hluti sem óbó-
leiknum tengjast og skýra þá út; það
er mjög hollt að minum dómi. Félag-
ar mínir heima á íslandi ná ekki
endum saman með því að spilp ein-
ungis með Sinfóníunni. Þeir verða
líka að kenna skara af nemendum,
spila í leikhúsinu og þar fram eftir
götunum. Þeir hafa mjög lítinn tíma
fyrir einkalífið því brauðstritið tekur
allan þeirra tíma. Hér er ég komin
heim til mín um hádegishil og hef
þá góðan tíma th að hugsa um heimil-
ið og vera með syni mínum.
Satt að segja lifi ég rólegu lífi. Þeg-
ar tónlistinni sleppir, það er að segja
æfingum og tónleikum, þá er ég með
Vilhjálmi litla. Við höfum átt góðar
stundir saman og ég vh hafa þetta
svona áfram. Ég er ósköp róleg þegar
ég er komin heim th mín og sæki lít-
ið til dæmis samkvæmislífið. Ég þarf
ekkert á því að halda. Ég á marga
ágæta kunningja innan hljómsveit-
arinnar og auðvitað umgengst ég þá
töluvert."
- Ertu kannski sest endanlega að í
Þýskalandi?
„Hér á ég mitt heimili og stunda
atvinnu mína. Þess vegna má segja
að ég sé sest hérna að. Ég sé ekki
fram á að færa mig úr stað á næst-
unni. Það gerir líka sitt aö ég bý í
litlu þorpi og hér í kring er yndislegt
umhverfi. Skógurinn er rétt við bæj-
ardyrnar og ég nýt þess að fá mér
göngutúr úti í náttúrunni. Svo er ég
ekki nema fimmtán mínútur að aka
í vinnuna. Æth ég verði ekki hérna
þangað til ég kemst á eftirlaun. Þá
vona ég að ég verði orðin svo vel efn-
um búin að geta keypt mér snoturt
býli í Suður-Frakklandi þar sem ég
get í ellinni dundað mér við að rækta
óbótré." Sigríður skellihló að þessari
tilhugsun um að setjast hinum megin
við borðið og geta farið að selja öör-
um hljómsveitarmönnum óbótré.
- Ferðu til íslands í fríum til að líta
á vini og kunningja?
„ Já, við Vilhjálmur dveljum í íjórar
vikur heima á íslandi á hverju sumri
og það er ávallt skemmtilegur tími.
Þetta gerir mér kleift að halda sam-
bandi við fjölskyldu mína og þá sem
ég þekki. Móðir mín er dugleg við
að heimsækja mig hingað út. Hún
kemur ávallt tvisvar til þrisvar á ári
en faðir minn lést fyrir rúmum tíu
árum. Hún dvelur gjarnan hjá okkur
Vhla yfir jólin og þá kemur hún með
hangikjöt í farteskinu. Þessum
tengslum við ísland og fólkið mitt þar
ætla ég að sjálfsögðu að halda til
streitu - þau eru vissulega ríkur þátt-
ur í lífi mínu.“
- Færðu aldrei heimþrá?
„Nei, ég get varla sagt það. Sú til-
finning sækir á mig, ef eitthvað geng-
ur illa, að þá væri gott að hafa ein-
hvern að heiman til þess að tala við.
En hún hverfur fljótt aftur. Svo er
vandalaust að taka upp tóhð og
hringja heim, ef eitthvaö er. Það var
öðruvísi þegar ég var úti í London,
þá varð maður að panta símtahð eft-
ir kúnstarinnar reglum og bíöa svo
og svo lengi eftir að fá samband. En
þetta er sem betur fer breytt eins og
svo margt annað.“
1