Dagblaðið Vísir - DV - 28.02.1992, Blaðsíða 14

14
FÖSTUDAGUR 28. FEBRÚAR 1992.
Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift.
ÞVERHOLTI 11, 105 RVlK, SlMI (91)63 27 00
SlMBRÉF: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDGÖTU 25. SlMI: (96)25013. Blaðamaður: (96)26613.
SlMBRÉF: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRjALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð i lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Menningarverðlaun DV
íslensk menning stendur ágætlega föstum fótum í
samfélaginu. Þaö má í rauninni merkilegt teljast, vegna
þess að umhverfið sem við lifum og hrærumst í er sí-
fellt flandsamlegra menningu og menningarlífi. Verald-
argæðin snúast um hagvöxt, neyslu, þægindi og mötun.
Við erum mötuð af sjónvarpi, mötuð á upplýsingum,
mötuð með yfirborðskenndri og einfaldri mynd af mál-
efnum og atburðum. Tíminn leyfir ekki hugsun, lífs-
gæðakapphlaupið leyfir ekki lestur, allt miðast við að
flýta sér til vinnu, flýta sér til að efnast, flýta sér áfram
í lífinu. Síbyljan glymur í eyrunum daginn út og inn
og fréttir og frásagnir þurfa að skrifast í skeytastíl til
að fólk hafi tíma til að lesa þær.
Það er í þessu andrúmslofti og í þessu kapphlaupi sem
unga fólkið í landinu er alið upp. Það er við aðstæður
sem þessar sem sígild list og æðri menning verður að
keppa um athygli. Viðfangsefni listanna kreQast tíma,
aga og einbeitingar. Menningin verður auðvitað ekki
skilgreind með þvi einu að flokka klassísk verkefni
annars vegar og dægurverkin hins vegar. Menning þjóð-
ar getur í sjálfu sér verið fólgin í öðru en leikhúsi eða
hsthönnun. ÖU sköpun og tjáning er menning. Fisk-
vinnsla og fótbolti er að því leyti þjóðmenning út af fyr-
ir sig, svo að dæmi séu tekin.
En menning í hefðbundnum skilningi þess orðs,
klassískar bókmenntir, tónlist, leikhst og myndlist eru
áfram undirstöður þess menningarlífs sem hver þjóð
vih rækta með sér og áfram má nefna byggingarlistina,
kvikmyndirnar og hsthönnun sem greinar af sama
meiði. Auðvitað eiga þessar hstgreinar sumar hverjar
undir högg að sækja og búa við misjafnt gengi en það
er ánægjuleg staðreynd að menningarlíf á íslandi stend-
ur í miklu blóma og hefur fyllilega haldið sínu 1 því
fj andmenningarlegu umhverfi sem nútímasamfélag
sækir í. Stöðugt kemur fram í sviðsljósið ungt fólk og
skapandi og vinnur ný afrek á menningarsviðinu.
DV hefur viljað leggja sitt af mörkum á þágu menn-
ingarinnar og hefur allt frá stofnun staðið fyrir vegleg-
um verðlaunum til þeirra einstakhnga og hópa sem fram
úr hafa skarað á hveiju ári í sínum hstgreinum. Menn-
ingarverðlaun DV voru afhent í gær og tókst vel að
venju. Hér er ekki um það að ræða að velja einhverja
sigurvegara eða útnefna þá bestu, heldur er verið að
veita viðurkenningar fyrir verk og menningarframlög
sem að áliti dómnefnda hafa vakið athygh og aðdáun.
Þetta er framlag blaðsins til hstamanna og verka þeirra
í víðtækum skilningi; viðurkenning th allra þeirra sem
hafa metnað og vilja til að leggja menningunni lið.
Einn þeirra sem fékk menningarverðlaun DV er Frið-
rik Þór Friðriksson fyrir kvikmynd sína Böm náttúr-
unnar. Friðrik er gott dæmi um mann sem hefur geng-
ið menningunni á hönd og neitar að fara troðnar slóð-
ir. Hann hefur haft vindinn í fangið og verið hst sinni
trúr þrátt fyrir nær óyfirstíganlega erfiðleika og frum-
stæð skilyrði. Nú hefur kvikmynd hans verið tilnefnd
til óskarsverðlauna og varla er unnt að hugsa sér betra
dæmi um það hvemig htih neisti getur orðið að stóru
báh.
í þessu ævintýri Friðriks sést í hnotskum hvernig
íslensk menning getur fætt af sér menningarafrek sem
vekja heimsathygh. Mynd Friðriks er sprottin úr þeim
jarðvegi sem bæði er vannærður og vanmetinn. Það em
fæstir spámenn í sínu föðurlandi.
EUert B. Schram
..þessu vilja menn trúa. -
um kvikmyndina JFK.
Kennedy er algoður, þeir sem guoirnir elska deyja ungir," segir Gunnar m.a.
Oskarsverðlaun
og óskhyggja
Þegar miklir og snöggir atburöir
verða er mörgum mönnum oft
ómögulegt aö hugsa sér að á þeim
geti verið einföld skýring, að baki
hlýtur að liggja ógurlegt samsæri.
Samsæriskenningar eru athvarf
þeirra sem neita að sætta sig við
orðinn hlut. Nú er enn eina ferðina
búið að „sanna“ samsæri um morð-
ið á John F. Kennedy.
í kvikmyndinni JFK er sú gamla
lumma borin fram einu sinni enn
með miklum leikrænum og jafnvel
listrænum tilburðum að samsæri
valdamikilla aðila í Bandaríkjun-
um hafi verið vandlega undirbúið
í Dallas 22. nóvember 1963. Sam-
særiskenningamar eiga þeim mun
auðveldara uppdráttar þessa dag-
ana að þeim fækkar stöðugt sem
glöggt muna þessa atburði og allan
eftirleikinn.
Heil kynslóð man ekkert eftir
Kennedy og henni má segja nokk-
um veginn hvað sem er. Fólk sem
ekki var komið til vits og ára árið
1963 man ekkert eftir Jim Garrison
og óþreytandi streði hans við að
koma sjálfum sér á framfæri viö
ijölmiðla með hvers kyns persónu-
legri auglýsingastarfsemi. Kvik-
myndin JFK er enda byggð á bók
hans, og það eitt ætti aö gera kvik-
myndina marklausa fyrir þá sem
muna Jim Garrison eins og hann
var í raun og vem, ekki eins og
Kevin Costner.
Samsæriskenningar
Þessi samsæriskenning í kvik-
myndinni er engan veginn ný. Allt
frá upphafi hafa sumir neitaö aö
trúa því að jafn ómerkileg persóna
og Lee Harvey Oswald skuli hafa
tekið það upp hjá sjálfum sér að
myrða jafn merkilega persónu og
John F. Kennedy og með því binda
enda á allar þær vonir og vænting-
ar sem við hann voru bundnar.
Allt það sem á eftir fór, einkum
Víetnamstríðið, var rakið til
morðsins á Kennedy. Menn sögðu
að ,bara ef Kennedy hefði lifað
hefðu Bandaríkin aldrei lent í þess-
um ógöngum. Nú er tími endur-
skoðunar á sögunni og jarðvegur-
inn er frjósamur, Bandaríkjamenn
nýbúnir að reka af sér slyðruoröið
með því að sigra óvin viö Persa-
flóa, reyndar þótt sá óvinur hafi
kosiö að veita enga mótspymu.
Strax í kjölfar morðsins á
Kennedy komu fram ótal efasemd-
ir, flestallar byggðar á þeirri leiðu
staðreynd að réttarkrufningin á
líki hans var afleitlega gerð og hef-
ur alla tíð gefið tilefni til ótal útúr-
snúninga. Talað er um fleiri skot,
skot framan frá en ekki aðeins að
aftan og því staðfastlega haldið
fram að Oswald hafi annaöhvort
hvergi nærri komið eða þá að fleiri
hafi verið með í árásinni. Eða þá
Kjállarinn
Gunnar Eyþórsson
fréttamaður
að Oswald, sá kolruglaði persónu-
leiki, hafi verið verkfæri miklu
skuggalegri afla. Það sem hangir á
spýtunni er hvorki meira né minna
en það, að sögn leikstjórans, með
eftir á séðri visku Jims Garrison,
að sjálfur Pentagon hafi með aöstoð
CIA og Herberts Hoover hjá FBI
látið myrða Kennedy til að tryggja
að hann hætti ekki við frekari upp-
byggingu bandaríska herhðsins í
Víetnam.
Það er sem sagt sú sögufolsun,
sem margir vilja trúa, að Kennedy
hafi verið í þann veginn aö hætta
við stríðið í Víetnam, með því að
myrða hann hafi þessi skuggaöfl
tryggt að stríðinu yrði haldið áfram
með fúslegri þátttöku Lyndons B.
Johnson sem sjálfur fékk forseta-
embættiö að launum.
Sögufalsanir
Allt er þetta yfirgengilega fárán-
legt fyrir þann sem þekkir bæði
sögu þessara ára og aðdraganda
Víetnamstríðsins. En þetta gengur
í sveitavarginn, þessu vilja menn
trúa. Kennedy er algóður, þeir sem
guðirnir elska deyja ungir. Víet-
nam var martröð Bandaríkjanna,
sú martröö hlýtur aö vera ein-
hveijum öðrum að kenna en þessu
helga goði sem er dýrkað enn í dag.
í upphafi eftirmálans við morðið
kom Víetnamstríðið hvergi við
sögu enda var það tæplega á þeim
tíma kömið verulega inn á vitund-
arsvið bandarísku þjóðarinnar.
Það var á svipuðu plani þá og íhlut-
unin í E1 Salvador varð síðar. Þaö
var ekki fyrr en 1964 sem Bandarík-
in drógust af alvöru inn í stríðið
og það náði ekki hámarki í óvin-
sældum meðal almennings fyrr en
1969.
Allt fram að þeim tíma var mikill
meirihluti bandarísku þjóöarinnar
fylgjandi stríðinu og það var ekki
fyrr en eftir að bandaríski herinn
fór þaðan 1973 sem meirihlutinn
snerist gegn því. Stríöið stóð til
1975 þegar endanlegur ósigur blasti
við. Þessir atburðir eru meira og
minna færðir til í kvikmyndinni,
sú staðreynd að það var JFK sjálfur
sem stýrði Bandaríkjunum inn í
það forað sem Víetnam reyndist
vera og það strax á árinu 1961 er
hvergi nefnd.
Þegar hann var myrtur voru um
yfir 40 þúsund bandarískir her-
menn í Víetnam. Það er engin
ástæða til að ætla annað í ljósi
þeirra tíma og þess tíðaranda sem
þá ríkti en Kennedy hefði farið eins
að gagnvart Norður-Víetnam og
Johnson gerði síðar.
Óskhyggja
Kvikmyndin öll er tilraun til að
endurskrifa söguna og kenna illum
hemaöar- og njósnaöflum um ófar-
irnar í Víetnam sem byggðust á
pólitískum ákvörðunum í sam-
ræmi við grundvallarstefnu
Bandaríkjanna á þeim tíma um
baráttu gegn kommúnisma hvar
sem var í heiminum.
Víetnamstríðið leit út í augum
Kennedys og fleiri á þeim tíma sem
tilraun Kínveija til að ná undir sig
allri Asíu. Það var dómínókenning-
in svokallaöa, ef Víetnam yrði
kommúnistum að bráð, féllu öll hin
ríkin, frá Thailandi til Filippseyja
og Indónesíu. - En þessi mál eru
of flókin fyrir ' óbreytta kvik-
myndaáhorfendur.
I staðinn er það hetjan Jim Garri-
son sem berst vonlausri baráttu
gegn voldugustu öflum ríkisins og
hefur rétt fyrir sér áratugum síðar,
eins og vera ber í reyfara. JFK fær
sjálfsagt óskarsverðlaun. Þau verð-
laun veröa fyrir óskhyggju og sögu-
fölsun, en reyndar að vísu fyrir
talsvert sannfærandi skemmtana-
gildi. Gunnar Eyþórsson
„í kvikmyndinni JFK er sú gamla
lumma borin fram einu sinni enn með
miklum leikrænum og jafnvel listræn-
um tilburðum að samsæri valdamikilla
aðila í Bandaríkjunum hafi verið vand-
lega undirbúið..