Dagblaðið Vísir - DV - 20.06.1992, Síða 14

14
LAUGARDAGUR 20. JIJNÍ 1992.
Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglysingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, 105 RVlK, SlMI (91)63 27 00
SlMBRÉF: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDGÖTU 25. SlMI: (96)25013. Blaðamaður:. (96)26613.
SlMBRÉF: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF.. ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð í lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Þeir geta „óskað eftir"
Þegar utanríkisráöherra og aöstoðarmaöur hans
héldu blaðamannafund til aö monta sig af, aö til greina
kæmi fyrr eða síðar að stofna fríiðnaðarsvæði á Kefla-
víkurflugvelli, gættu þeir þess að gleyma því, að þeir
hafa nýlega beinlínis lagt steina í götu þess.
Um síðustu áramót samdi utanríkisráðuneytið við
Flugleiðir um framhald á einokun þess gæludýrs á af-
greiðslu vöruflugs á Keflavíkurflugvelli. Talsmaður
Flugleiða var að vonum ánægður og sagði, að nýi samn-
ingurinn væri á svipuðum nótum og fyrri samningur.
Sjálfur samningurinn var þá leyniplagg, en aðstoðar-
maður utanríkisráðherra var nógu forhertur til að
kvarta yfir, að leiðarahöfundar kynntu sér ekki efni
hans, áður en þeir gagnrýndu hann. í vor höföu nokkr-
ir þingmenn svo fram, að plaggið var gert opinbert.
Þá kom í ljós, að maður ráðherrans hafði í skjóli
leyndarinnar farið rangt með efni einokunarsamnings-
ins. Ráðuneytið gat ekki einhliða sagt honum upp, held-
ur gat það beðið um endurskoðun, ef fríiðnaðarsvæði
yrði stofnað, en Flugleiðir gátu hafnað endurskoðun.
Orðrétt segir: „Utanríkisráðuneytið getur óskað eftir,
að samningsákvæði um afgreiðslu fragtvéla verði tekið
til endurskoðunar, hvenær sem er á samningstímanum,
ef ætla má, að umtalsverðar breytingar verði á fragt-
flutningum til og frá Keflavíkurflugvelli að mati ráðu-
neytisins, m.a. í tengslum við iðnaðarsvæði.“
Þegar einokunin var framlengd, sagði DV í leiðurum,
að afnám þessarar einokunar á afgreiðslu vöruflugs
væri forsenda þess, að unnt væri að byggja upp útflutn-
ing á verðmætum fiskafurðum í flugi og að unnt væri
að byggja upp fríiðnaðarsvæði á Keflavíkurflugvelli.
Lögmál viðskipta og efnahagslíf eru ekki þannig vax-
in, að fyrst sé byggður upp útflutningur á verðmætum
fiskafurðum og skipulagt fríiðnaðarsvæði á Keflavíkur-
flugvelli, heldur verður fyrst að skapa forsendumar
með því að leggja niður afgreiðslueinokunina.
Utanríkisráðherra og aðstoðarmaður hans geta því
ekki montað sig af að hafa undirbúið jarðveginn fyrir
fríiðnaðarsvæði á Keflavikurflugvelli. Þeir hafa þvert á
rnóti. lagt svo stóra steina í götu þess svæðis, að ekki
verður hægt að vinna af alvöru í málinu í fiögur ár.
Þetta gerðu þeir félagar einmitt á þeim tíma, er þjóð-
in var að sigla í efnahagslega kreppu af völdum ofveiði
á þorski. Þetta gerðu þeir, þegar brýnt var orðið að
auka hlutfall á útflutningi ferskra og nýstárlegra sjávar-
afurða á háu verði til fjarlægra landa, svo sem Japans.
Vegna einokunarsamningsins getum við ekki heldur
nýtt okkur legu landsins og aðildina að Evrópska efna-
hagssvæðinu. Við getum engan veginn freistað jap-
anskra og bandarískra fyrirtækja til að koma hér upp
vinnslu- og dreifingarmiðstöðvum fyrir Evrópumarkað.
Einokunarsaga vöruafgreiðslu Keflavíkurflugvallar
er samfelld harmsaga. Gæludýr ríkisins hefur misnotað
aðstöðuna til að hrekja á brott hvert vöruflutningafélag-
ið á fætur öðru: Flying Tigers, Pan American og Feder-
al Express. Samt var einokunin framlengd í vetur.
Utanríkisráðuneytið hefur ekki aðeins lagt þessa
þungu steina í veg eðlilegrar atvinnuþróunar í landinu
til að geðjast gæludýri ríkisins, heldur hefur það látið
undir höfuð leggjast að undirbúa frumvörp að ramma
að rekstrarumhverfi fyrirtækja á fríiðnaðarsvæði.
Utanríkisráðherra og aðstoðarmaðurinn hafa montað
sig af máh, sem er þeim í rauninni til vansæmdar.
Jónas Kristjánsson
Forsetar í vanda
leita styrks
í samstöðu
Fundur George Bush Banda-
ríkjaforseta og Boris Jeltsín Rúss-
landsforseta í Washington var
haldinn viö þau skilyrði aö miklu
skipti fyrir báða aö þaö næöist
marktækur árangur í samskiptum
ríkjanna. Báðir eiga forsetarnir við
póhtíska erfiðleika að stríða og geta
bætt stöðu sína með því að láta
sjást að þeir séu að vinna afrek í
sameiningu.
Forsetakosningar fara í hönd í
Bandaríkjunum, og Bush kemur
úr kjöri flokksþingsfulltrúa með
vísa útnefningu en lágmarksálit
meðal almennings. Ross Perot,
mifijarðamæringur frá Texas, ber
bæði af forsetanum og forsetaefni
demókrata í hverri einustu skoð-
anakönnun. Einkum er það
frammistaöa Bush í bandárískum
landsmálum sem honum ér lögð til
lasts. Það má reyna að bæta með
þeim mun athygfisverðari árangri
á alþjóðasviði þar sem fæmi hans
nýtur almennari viðurkenningar.
Jeltsín stendur í ströngu við aö
framkvæma flókna kerfisbreyt-
ingu frá miðstýríngu til markaðs-
búskapar. Kjör almennings fara
versnandi samfara því að braskar-
ar raka saman fé. Verðbólga er slík
að seðlaprentvélar hafa ekki undan
og fólk þarf að bíöa vikur eða mán-
uði eftir launum sínum eða lífeyri
vegna seðlaþurrðar. Rússlandsfor-
seti sá þann kost vænstan fyrir
skemmstu að taka í stjóm sína
nokkra fulltrúa forustusveitar rík-
iseinokunarfyrirtækjanna gömlu.
Hann hefur frestað fyrirætlunum
um að gefa orkuverð fijálst, þótt
það sé eitt vænlegasta úrræðið til
að auka útflutningstekjur Rúss-
lands með því að ýta undir aukna
olíusölu úr landi. Komin er upp
togstreita milli Rússlandsstjómar
og fomstu Alþjóða gjaldeyrissjóðs-
ins um hver skilyrði Rússar þurfi
að uppfylla til að geta notið alþjóð-
legrar lánafyrirgreiðslu, þar á með-
al greiðslufrests á afborgunum af
81 mifijarðs dollara skuld sem fyrir
er.
í fregnum af undirbúningi fundar
forsetanna bar hæst viðræður ut-
anríkisráöherranna Bakers og
Kosirefs um nýjan og stóran áfanga
í fækkun kjamavopna. Þar stóð á
því að Bandaríkjastjóm vildi minni
fækkun en Rússar, í 4.700 kjarna-
odda hjá hvom kjarnorkuveldi en
ekki 2.500 eins og Rússar lögðu tíl.
Annað aðal ágreiningsatriðiö var
aö bandaríska herstjómin lagði
megináherslu á algera útrýmingu
skæðustu eldflauga Rússa, SS-18,
sem era mjög markvissar, draga
hvert á land sem er og geta borið
10 kjarnaodda eða fleiri, sem miða
má sínum á hvert skotmark, án
þess að Bandaríkin afsali sér hlið-
stæðum vopnum, sem höfð em í
kafbátum, en rússnesku vopnin
eru í byrgjum á landi.
Togstreitunni í þessu efni lauk
ekki fyrr en á fundi forsetanna
sjálfra. Þar var ákveðið að fækka
Erlendtíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
kjamaoddum niður í 3.000 til 3.500,
eða um tvo þriðju frá því sem áður
hafði verið um samið. Fækkunin
skal um garð gengin helst fyrir
árið 2000 og ekki síðar en 2003.
Langdrægum flöloddaflaugum á
landi verður útrýmt með öllu, svo
SS-18 hverfur úr sögunni, en fjöl-
oddaflaugum í kafbátum fækkað
um helming.
Hér er um rammasamkomulag
að ræða og eftir að semja um fjöl-
mörg framkvæmdaatriði en það
nægði til aö ryðja brautina fyrir sex
önnur plögg sem forsetarnir undir-
rituðu. Þar ber hæst Sáttmála um
félagsskap og vináttu Bandaríkj-
anna og Rússlands, sem tekur til
pólitískra markmiða, öryggisatriða
og efnahagssamstarfs. Afdrifarík-
ast getur orðið, ef af efndum verð-
ur, fyrirheit um að leita sameigin-
legra leiða til að afstýra hemaðará-
tökum milfi annarra ríkja. Þá er
mikil nýlunda að efnt verður til
samráðs um mótun stefnu í hem-
aðarefnum og gert ráð fyrir að
komið geti til sameiginlegra heræf-
inga Bandaríkjamanna og Rússa.
Boris Jeltsín fylgdi afvopnimar-
samkomulaginu eftir þegar hann
ávarpaði sameiginlegan fund
beggja deilda Bandaríkjaþings.
Hann skýrði þingheimi frá því að
hann hefði þegar sent hershöfð-
ingjum sínum fyrirmæli um aö
taka úr skotstöðu SS-18 eldflaug-
arnar sem öllum hefur fram til
þessa verið beint að skotmörkum í
Bandaríkjunum og verið unnt að
skjóta nær fyrirvaralaust.
I fréttaflutningi í Bandaríkjunum
lá þó við að samkomulagið um nið-
urskurð kjamavopna og önnur
samskiptamálefni Bandaríkjanna
og Rússlands til frambúðar hyrfu
í skuggann fyrir írafári vegna um-
mæla Jeltsíns í sjónvarpsviðtali, á
þá leið að vera kunni að týndir
bandarískir hermenn, sér í lagi úr
Víetnamstríðinu og ef til vill einnig
úr heimsstyrjöldinni síðciri, hafi
lent til Sovétríkjanna fyrn/erandi
og kunni einhverja þeirra enn að
vera þar að finna.
Ókunnugt er um afdrif 2.300
Bandaríkjamanna sem börðust í
Víetnam. Vel skipulögð og fjáð
samtök hafa gert leitina að þeim
að máli sem á mikinn hljómgrunn
meðal almennings. Jeltsín snart
því viðkvæma taug með ummælum
sínum.
Ljóst er af orðaskiptum Jeltsíns
og fréttamanna um þetta efni í
Washingtonheimsókninni, aö hann
setur máfið fram meðal annars til
að ná sér niðri á Míkhaíl Gorbat-
sjov, sá hafi haldið þessari vitn-
eskju leyndri fyrir Bandaríkja-
mönnum, og eigi því síst skilið þær
vinsældir sem hann njóti meðal
þeirra.
En málið getur hæglega snúist
Jeltsín í óhag. Hann vitnar í leyni-
skjöl, en enginn getur enn sagt um
hve áreiðanleg þau eru. Víetnam-
stjóm hefur þegar harðneitað að
nokkrir Bandaríkjamenn sem
teknir vom til fanga þar í landi
hafi verið framseldir Sovétmönn-
um.
En tilfinningaalda hefur þegar
verið vakin í Bandaríkjunum og
enginn getur um sagt hverja stefnu
hún tekur. Sameiginlegri nefnd
Bandaríkjamanna og Rússa sem
kanna á máliö niður í kjölinn er
eins gott að vinna hratt og vanda
sig ef ekki á að verða til nýr ásteyt-
ingarsteinn í samskiptum ríkj-
anna.
Fréttamenn segja að málið geti
enn flækt erfiðan feril tillögu Bush
forseta til þingsins um heimild til
að greiða hlut Bandaríkjanna í 24
mifijarða dollara efnahagsaðstoð
við Rússland. Málið er enn í full-
trúadeild, ókomið úr nefnd þegar
þetta er ritað, og fylgi við það óvíst.
Sagt er að einhverjir þingmenn
ætfi nú að reyna að binda fjárveit-
inguna skilyrði um að Boris Jeltsín
skifi fyrst þeim Bandaríkjamönn-
um sem hann þykist vita af ófijáls-
um eöa dysjuðum í landi sínu.
Magnús T. Ólafsson
Forsetarnir Bush og Jeltsín skiptast á skriffærum eftir undirritun sjö skjala í Hvíta húsinu 17. júní. Simamynd Reuter