Dagblaðið Vísir - DV - 20.06.1992, Blaðsíða 15

LAUGARDAGUR 20. JÚNÍ 1992.
15
.
DV-mynd Brynjar Gauti
Frá Isafirði.
Hafró helmingi mildari
Skerðing lífskjara verður um
helmingi minni samkvæmt tUlög-
um íslenzku Hafró en hefði verið
samkvæmt tiUögum Alþjóða haf-
rannsóknaráðsins. Bæði er að
„Hafró“ gengur ekki nærri jafh
langt í skerðingu þorskaflans á
næsta ári og hún leggur til verulega
aukningu annars afla.
Hrapið hér verður minna. Auk
þess vitum við ekki enn, hvort sjáv-
anitvegsráðherra og ríkisstjóm
munu fara algerlega eftir tillögum
Hafrannsóknastofnunarinnar.
En lítum á, hvað tiilögur íslenzku
Hafró gætu þýtt, verði farið eftir
þeim í stórum dráttum.
Þýðir 2-3% minnkun
framleiðslu
Hafró leggur til um 28 prósent
skerðingu þorskaflans á næsta ári
og meira árin þar á eftir. Þetta er
töluverð breythig frá tillögum AI-
þjóða hafrannsóknaráðsins um 40
prósent samdrátt þorskveiða þegar
á næsta fiskveiðiári. Verði farið að
tillögum íslenzku fiskifræðing-
anna, má búast við, að samdráttur-
inn í útflutningsverðmæti sjávaraf-
urða verði nálægt 10 prósent á
næsta ári í stað þess um 20 prósent
samdráttar, sem hefði falizt í tillög-
um Alþjóða hafrannsóknaráðsins.
Þá er tekið tillit til þess, að annar
afli en þorskur vex.
Tillögur Hafrannsóknastofiiunar
fela í sér, að líkur verða á tæplega 4
prósent atvinnuleysi á næsta ári.
Þetta er skárra ástand en yrði sam-
kvæmt tillögum hinnar erlendu ha-
frannsóknastofiiunar en mun verra
en líkur em til að verði í ár. Atvinnu-
leysið hér verður um 3 prósent í ár,
ef marka má Þjóðhagsstofnun, sem
er mesta atvinnuleysi síðan á árun-
um 1968-69, þegar „síldin hvarf'.
Og framleiðslan í landinu minnk-
ar auðvitað, verði farið eftir tillög-
rnn Hafró. Framleiðslan í landinu
gæti minnkað um 2-3 prósent sam-
kvæmt því.
Þetta yrði mikið áfail, þegar haft
er í huga, að framleiðslan í landinu
hefur verið að minnka að undan-
fómu. Þjóðhagsstofnun spáir því,
að framleiðslan verði í ár, 1992, 3
prósent minni en í fyrra.
Ósamkvæmir
sjálfum sér
Hafrannsóknastofnun leggur til,
að þorskaflinn verði 190 þúsund
tonn á næsta fiskveiðiári, sem hefst
1. september. Þetta er 75 þúsund
tonnum minna en á yfirstandandi
fiskveiðiári. Þá er lagt til, að þorsk-
aflinn verði svo ekki nema 175 þús-
und hvort fiskveiðiárið, sem hefst
1993 og 1994.
Stofnunin segir, að veiðistofn
þorsks sé 640 þúsund tonn, þar af
sé hrygningarstofninn 250 þúsund
tonn.
En jafnframt er lagt til, að ýsuafl-
inn verði aukinn um 10 þúsund
tonn og ufsaaflinn aukinn um önn-
ur 10 þúsund tonn. Þá má rneðal
annars auka aflann af rækju og
hörpudiski. Ástand loðnustofnsins
er einnig tahð mjög gott. Byrjun-
arkvóti á loðnu verði 500 þúsund
tonn, en á sama tíma í fyrra var
ekki gert ráð fyrir neinum loðnu-
afla. Þannig dregur stofnunin í til-
lögum sínum úr sárasta sviðanum,
og útkoman er, að tillögur stofnun-
arinnar em ekki nema hálft eins
sársaukafullar og tillögur hinnar
erlendu stofnunar vom. Tillögur
Alþjóða hafrannsóknaráðsins ollu
skelfingu hér á landi, þegar þær
vom birtar. Fólk bjóst ekki við
þessu, þótt vitað sé, að árum saman
hefur ekki verið farið fyllilega eftir
tillögum fiskifræðinga við ákvörð-
un kvótans. En Hafró hafði líka
fremur nýlega birt tölur, sem virt-
ust beinast í allt aðrar áttir.
Ástandið sýndist þá hvergi nærri
svona slæmt samkvæmt þeim
tölum. Þannig sagði Hafró í skýrslu
sinni á síðasta ári, að hrygningar-
stofn þorsks væri 410 þúsund tonn.
Davíð Oddsson forsætisráðherra
sagði í viðtali í DV í fyrradag: „Við
verðum að fá mjög góðar skýringar
á því, hvers vegna þessar tölur lágu
ekki fyrir, þegar ákvörðun var tek-
in fyrir ári. Þá var niðurstöðum
fiskifræðinganna fylgt.“ Og enn-
fremur segir ráðherrann: „Það er
heilmikið um ályktanir og jafnvel
ágizkanir í þeim gögnum, sem fyrir
liggja."
Spyija má: Dregur ríkisstjómin
með endanlegri ákvörðun enn úr
sviöanum? Þorsteinn Pálsson sjáv-
arútvegsráðherra sagði þó í viðtali
við DV í fyrradag, að undanfarin
ár hefði ráðgjöf fiskifræðinga mið-
azt við að halda þorskstofninum í
jafnvægi. Reynslan hefði sýnt, að
við hefðum farið þar fram úr. „Ég
tel veigamikil rök mæla með því,
Laugardags-
pistilliim
Haukur Helgason
aðstoðarritstjóri
að við tökum upp nýja stefhu og
miðum að því að byggja stofninn
upp,“ sagði sjávarútvegsráðherra.
Líkur em til þess, að ákvörðun rík-
isstjómarinnar muni Uggja nálægt
tillögum Hafrannsóknastofnunar.
En hvemig á þá að bregðast við
þessu efnahagslega áfalh?
Gengisfelling verður
stöðugtlíklegri
Samdrátturinn á þessu ári heldur
sem sagt áfram á næsta ári og verð-
ur verri. Hann mun fyrst og fremst
bitna á Utlum sjávarplássum.
Fólksflutningar gætu orðið frá
landsbyggðinni. Skoðum lýsingu
tímaritsins Vísbendingar, sem að
vísu var miðuð við tfllögur Alþjóða
hafrannsóknaráðsins, en á að vem-
legu leyti enn við: „Skerðing afla-
kvóta í fyrra varð til þess, að stönd-
ug útgerðarfyrirtæki keyptu sér
nýjar veiðiheinúldir til þess að geta
rekið skip og fiskvinnslu með fuU-
um afköstmn. Nú má búast viö
svipuðum viðbrögðum. Aflakvótar
hækka í verði. Aflasamdrátturinn
eykur enn á vandræði skuldsettra
sjávarútvegsfyrirtækja, og þau
munu mörg eiga þann eina kost að
selja veiðiheimUdir sínar. Skerðing
þorskkvóta yrði því til þess að
hraða hagræðingu í sjávarútvegi.“
Samdrátturinn yrði mestur í Utlum
sjávarþorpum, en stórir byggða-
kjamar mundu eflast. Nú er auð-
vitað gefið, að stjómvöld munu
grípa til róttækra aðgerða til að
bregðast við þessu ástandi. Því er
ekki að neita, að gengisfelling verð-
ur nú líklegri en áður innan tíðar.
Þetta er jú hið „hefðbundna" ráð
við vandamálum útgerðar og út-
flutnings. GengisfeUing hefur
vissulega mjög misst gUdi sitt í
seinni tíð, vegna þess hve mikið af
skuldum útgerðarfyrirtækja er í
gjaldeyri. En gengið verður engu
að síður óneitanlega valt. Við skul-
um hta á það helzta, sem kæmi til
greina, að stjómin gerði.
Flestum mun finnast fráleitt að
fara eftir tUlögum utanríkisráð-
herra og hraða virkjunarfram-
kvæmdum, áður en kaupandi
finnst að orkunni. Sumir munu þó
segja, að rétt sé að „slá stór erlend
lán“, fara í framkvæmdir til at-
vinnubóta og flýta því, sem annars
yrði gert síðar. En fjárhagur ríkis-
ins er slæmur, og allir þekkja frétt-
ir um látlausan haUabúskap og
skuldsetningu. Miklar skuldir ís-
lendinga erlendis gera óráðlegt að
fara þessa leið.
Svonefnd „uppfærsluleið", þaö er
að segja gengisfeUing, er eitt hið
fyrsta, sem mönnum kemur í hug.
Með henni yrði þó eyðUagöur aUur
árangur í verðbólgumálum. Ekki
yrði lengur hægt að tala um lægstu
verðbólgu á Vesturlöndum. Þetta
er þó „þekkt aðferð og dreUir byrö-
unum tfltölulega vel“, eins og
kunnur hagfræðingur komst að
orði í viðtaU við DV í gær.
Launalækkun?
„Millifærsla“ er önnur aðferð,
sem oft hefur verið beitt. Hún felst
fyrst og fremst í styrkjum til sjáv-
arútvegsins, peningum sem koma
frá öðrum, til dæmis með meiri
sköttum. En í þessu efni kannast
aUir við réttmætt tal um „sjóða-
sukk“ fyrri ára, sem þessu hefur
fylgt. Við höfum slæma reynslu af
millifærsluleiðum, auk þess sem
þær leysa engan vanda nema ör-
skamma hríö. Millifærsla gæti
hjálpað til, ef hagsveiflan varir
mjög stutt. En nú erum við að tala
um að minnsta kosti þriggja ára
samdrátt, miðað við tiUögur Hafró
um aflaskerðmgu. Sjóðakerfi yrði
því óhentugt
Og svo er að nefna „niðurfærslu-
leið“. Þá yrði „aUt lækkað", kaup-
gjald og verölag, og við þessar að-
stæður líklega mest kaupgjaldið til
að bæta stöðu atvinnuveganna.
Síðustu daga hafa menn talað um
launalækkun sem leið í málinu.
Um slíkt næðist engin samstaða.
Niðurfærsluleið gæti oft verið hag-
stæð, en hún er erfið í framkvæmd.
Hún felur í sér, að annaðhvort
þyrfti að vera almenn sátt eða þá
valdbeiting. Nú hefur verið stefiit
að auknum markaðsbúskap,
auknu frelsi. Því væri öfugsnúið,
ef reyna ætti „valdbeitingu".
Svo kæmi sterklega til greina að
„gera ekki neitt". Þetta mundu
sumir kaUa „gjaldþrotaleið". Þá
yrðu fyrirtækin bara látin fara á
höfuðið, þau sem ekki stæðust í
samdrættinum. Þetta mætti kalla
„afbrigði af niðurfærsluleið".
Spekingamir hafa í mörg hom
að líta á næstu vikum og mánuð-
um, og ekki verður á aUt kosið.
í nýlegri skoðanakönnun DV
reyndist rnn helmingur lands-
manna ekki tilbúinn til aö sam-
þykkja „verulega" minnkun þorsk-
aflans. Vel að merkja spurði DV
ekki nákvæmlega um afstöðu fólks
til tUlagna Alþjóða hafrannsóknar-
áðsins, heldur var bara notaö orða-
lagið „verulega“ minnkun. Þótt
menn þijózkist við, verður að
álykta, að ekki verður seinna
vænna að bjarga stofninum. Það
kostar þessar fómir, sem hér hefur
verið rakið.
Haukur Helgason