Dagblaðið Vísir - DV - 09.07.1992, Blaðsíða 14

14
FIMMTUDAGUR 9. JÚLÍ 1992.
Otgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EVJÖLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JONSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, 105 RVlK, SlMI (91)63 27 00
SlMBRÉF: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91)63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Áskrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDGÖTU 25. SlMI: (96)25013. Blaðamaður: (96)26613.
SlMBRÉF: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð I lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Eigin gæfu smiður
Enn má draga í efa, að samningurinn um Evrópska
efnahagssvæðið sé í samræmi við stjórnarskrá íslands,
þótt fjórir hæfir lögmenn hafi í álitsgerð fyrir utanríkis-
ráðuneytið komizt að raun um, að svo sé. Tveir aðrir
hæfir lögmenn hafa komizt að allt annarri niðurstöðu.
Álitsgerðin nýja styrkir þá skoðun, að óhætt sé að
láta samninginn um Evrópska efnahagssvæðið fara
hefðbundna lagaleið á Alþingi, þar sem einfaldur meiri-
hluti ræður, fremur en stjórnarskrárleið, þar sem þarf
aukinn meirihluta, sem ekki er víst að ríkisstjórnin nái.
Ríkisstjómin telur álit fjórmenninganna nógu skýrt
til að gera sér kleift að halda óbreyttri stefnu og fá samn-
inginn staðfestan með einfóldum meirihluta á komandi
sumarþingi, þótt komið hafi í ljós, að álitið hefur ekki
eytt efasemdum í röðum áhrifamikilla stjórnarsinna.
Skiljanlegt er, að ríkisstjórnin vilji í lengstu lög forð-
ast að þurfa að afla nægilegs meirihluta á Alþingi, til
að hægt sé að afgreiða málið sem stjórnarskráratriði.
Menn vilja ekki taka óþarfa áhættu, ef þeir geta túlkað
mál á þægilegri veg, sem liggur að öruggri niðurstöðu.
Með einfaldri lausn taka menn á sig varanlegar efa-
semdir og varanlegt ósætti í þjóðfélaginu. Andstæðingar
samningsins munu áfram halda því fram, að hann sé
stjómarskrárbrot og þess vegna ógildur. Ódýr niður-
staða í málinu getur því reynzt ófullnægjandi lausn.
Bent hefur verið á, að eðhlegt sé, að þjóðin fái sjálf
að velja niðurstöðu í þjóðaratkvæðagreiðslu. Ríkis-
stjórnin vill ekki heyra á það minnzt, af því að hún
veit ekki fyrirfram um niðurstöðuna. Hún hafnar öllum
leiðum, þar sem hún hefur ekki vald á niðurstöðunni.
Rétt er, að þjóðin hefur ekki sett sig mikið inn í samn-
inginn um Evrópskt efnahagssvæði og margir rugla
honum saman við Evrópusamfélagið. En af kjallara-
greinum í dagblöðum má þó ráða, að fjöldi manna hefur
reynt að setja sig af sæmilegu viti inn 1 málið.
Þjóðaratkvæðagreiðsla er einmitt það, sem íslendinga
vantar til að knýja sig til að skoða málið betur og gera
sér grein fyrir innihaldi þess, án þess að því sé ruglað
saman við önnur og viðameiri mál. Þjóðaratkvæða-
greiðsla hefur póhtískt uppeldis- og meðvitundargildi.
Danir fóru þessa leið í þjóðaratkvæðagreiðslu um
nýja stjómarskrá Evrópusamfélagsins. Viðurkennt er,
að í tilefni þessa settu Danir sig mun betur inn í Maas-
tricht-stjórnarskrána en nokkur önnur þjóð í Evrópu-
samfélaginu. Þeir urðu að taka máhð alvarlega.
Danir fehdu nýja stjórnarskrá Evrópusamfélagsins
að athuguðu máh. Eins gæti farið hér á landi, að íslend-
ingar fehdu samninginn um Evrópska efnahagssvæðið
að athuguðu máli. Um það er ekkert hægt að segja fyrir-
fram. Það er venjuleg áhætta, sem fylgir lýðræði.
Ef samningurinn félh í þjóðaratkvæðagreiðslu, er lík-
legt, að það stafaði af, að þjóðin heföi annað verðmæta-
mat en þeir, sem ýtt hafa málinu áfram. Það gæti einfald-
lega stafað af, að þjóðin hefði betri sýn yfir, hvað sé
heppilegast fyrir sig. Það væri þá góð niðurstaða.
Ef samningurinn stæðist hins vegar þessa prófraun,
er þjóðin betur en ella í stakk búin til að takast á við
ögrunina, sem felst í nánara sambandi við Vestur-
Evrópu. Það væri líka góð niðurstaða, af því að þjóðin
hefur í því thviki einnig verið sinnar gæfu smiður.
Meðferð ríkisstjómarinnar á þessu stórmáh einkenn-
ist af, að hún er í eðh sínu veik og getur ekki hugsað
sér að missa tök á máhnu í hendur þjóðarinnar ahrar.
Jónas Kristjánsson
Rammasamningar ASÍ síðustu ár-
in hafa einkennst af því að samið
er um litlar launahækkanir, jafn-
vel kaupmáttarskerðingar fyrir
taxtafólk. Nánari ákvörðun launa
einstaklinga fer eftir því hvort við-
komandi stéttarfélög hafa ein-
hverja burði til að ná fram sérkjör-
um fyrir félagsmenn. Slík félög eru
fágæt ef iðnaðar- og sjómannafélög-
in eru undanskilin.
Yfirleitt gildir að launakjör ein-
staklinga á almennum markaði eru
ákveðin með samningum einstakl-
inga og vinnuveitenda þeirra. Þar
sem taxtar fylgja formlegum samn-
ingum fjarlægjast þeir æ meira
raunverulega greidd laun. Yfir-
borganir eru reglan en ekki undan-
tekningin.
Ævinlega afgangsstærð
Margir hafa haldiö því fram að
rammasamningar ASÍ séu fyrst og
fremst kjarasamningar fyrir opin-
bera staifsmenn. Ástæða þess er
sú að launakjör almennra starfs-
Útifundur ASÍ og BSRB mótmælir úskurði Kjaradóms. - „Takist ASÍ
að knýja fram lækkun á launum forsætisráðherra eru samtökin sjálf
skilin eftir með glæpinn," segir m.a. í grein Birgis Björns.
Láglaunastefnan
og Kjaradómur
manna innan BSRB og BHMR
eru yfirleitt algerlega bundin taxta-
kerfinu. Þar er einstaklingsbundin
launaákvörðun undantekningin en
ekki reglan. Þegar ASÍ hefur samið
um tiltekna launaþróun felur það
því öðru fremur í sér ákvörðun um
raunveruiega kjaraþróun opin-
berra starfsmanna.
Þegar samílotsfélög BHMR
sömdu 1989 um að tekin skyldu upp
sams konar laun hjá ríki og á al-
mennum markaði, komu ASÍ og
VSÍ í veg fyrir framkvæmd samn-
ingsins. Rökin voru þau að samn-
ingurinn hefði fært félagsmönnum
BHMR meiri launahækkanir en
um var samið á almennum mark-
aði. Einu þótti gjlda að samningur-
inn hefði ekki fært félagsmönnum
BHMR hærri laun en gilda á ai-
mennum markaði fyrir sambæri-
leg störf.
Láglaunastefna ASÍ-forystunnar
miðar ekki beinlínis að því að halda
niðri laununum (sem er fremur
verkefni VSÍ) heldur byggist á
þeirri hugmyndafræði að htil
hækkun launa muni draga úr
kostnaðarhækkunum í framleiðsl-
unni, minnka verðbólgu og verja
kaupmátt til langs tíma. Lágt verð-
bólgustig og stöðugleiki eru taldar
forsendur hagvaxtar og aukinnar
atvinnu. Þessi afstaða hentar
vinnuveitendum afar vel. Þeir vilja
gjaman hafa taxta lága og litlar
skuldbindingar um framtíöar-
hækkun þeirra.
Ef ilia árar valda hækkanir taxta
um 1,7% varla vanda fyrir fyrir-
tækin þegar kjarasamningar eru
að auki óverðtiyggðir. Þegar hins
vegar vel árar hafa vinnuveitendur
nær sjálfdæmi um hvort þeir auka
yfirborganir eða ekki og hvaða
starfsmenn njóti þeirra. í raun þýð-
ir þetta að kjör launafólks eru
ævinlega afgangsstærðin þegar af-
komudæmin eru gerð upp. Eigend-
ur fyrirtækja og fjármagns hafa
sitt á þurru.
Reikninginn á ríkið
Ein af höfuöröksemdum fyrir því
að halda launahækkunum niðri
var sú að þá myndu raunvextir
lækka. Samtímis því að kaupmátt-
ur taxta hefur minnkað undanfarin
2 ár um meira en 10% hafa raun-
vextir hækkað um 2% á almennum
útlánum og eru nú með hæsta
móti. Forystumenn ASÍ hafa þrátt
fyrir þetta réttlætt láglaunasamn-
ingana einmitt með því að raun-
vaxtabyrði almennings sé minni en
ella. - Þetta lýsir mikiiii blindu.
Staðreyndin er sú að um leið og
stéttarfélögin hætta að veita fyrir-
tækjum og fjármagnseigendum að-
hald með öflugri kjarastefnu og
samningum sem byggjast á raun-
verulegri getu vel rekinna fyrir-
Kjallariim
Birgir Björn Sigurjónsson
hagfræðingur,
framkvæmdastjóri BHMR
tækja hvaö varðar kjör starfs-
manna þá ganga þessir aðilar ein-
faldlega á lagið. Fyrirtækin hafa
t.d. lært það í íslenskum „pilsfalda-
kapítalisma“ að alltaf er hægt aö
senda reikninginn á ríkið ef hægt
er að ná upp stemningu hjá stéttar-
félögum og öðrum hagsmunahóp-
um. Nú hóta fyrirtækin atvinnu-
leysi ef launataxtar hreyfast um
minnstu spönn.
Þegar þjóðarsáttarmenn rök-
studdu nauðsyn bráðabirgðalaga á
samninga BHMR 1989 og dóm
Kjaradóms frá 26. júní sl. var m.a.
bent á að umræddar kjarabætur
myndu auka á launabihð í þjóðfé-
laginu. Forysta ASÍ taldi það órétt-
læti sem almenningur gæti ekki
sætt sig við. í báðum tilvikum átti
þó einungis að reyna að hækka
laun ríkisstarfsmanna til jafns við
laun manna á almennum markaði
sem gegna hliðstæðum störfum
m.t.t. menntunar og ábyrgðar.
Augljóslega er því vandamál ASÍ
mikill launamunur á almennum
markaði sem er afsprengi lág-
launastefnunnar.
Eina löglega leiöin til að koma í
veg fyrir lögbundnar og umsamdar
kjarabætur til ríkisstarfsmanna er
sú að launin á almennum markaði
breytist. Vinnuveitendur forseta
ASI geta átt fyrsta leik í því máh.
Ef stefna ASÍ er t.d. sú að enginn
megi hafa áttföld laun lægstlaun-
aða taxtafólksins er ástæða til að
endurskoða laun forystu ASÍ. Al-
talað er t.d. að forseti ASI hefur
áttfóld laun á við hina lægstlaun-
uðu og haíði sú vitneskja áhrif á
Kjaradóm. Þetta gerir frýjunarorð
forseta ASÍ á útifundi á Lækjar-
torgi furðulegri en þar krafðist
hann þess að komið yrði í veg fyrir
400 þúsund króna laun forsætisráð-
herra. Takist ASÍ að knýja fram
lækkun á launum forsætisráð-
herra eru samtökin sjálf skihn eftir
með glæpinn.
Hlutlausir dómstólar
Úrskurður Kjaradóms felur í sér
seint fram komna leiðréttingu á líf-
eyri fjöldamarga einstakhnga, þar
sem lífeyrisþegar í Lifeyrissjóði
starfsmanna ríkisins fá lífeyri mið-
aö við fóst laun eftirmanns. Auka-
greiöslur og sporslur til æðstu
embættismanna í starfi í dag eru
miklar eins og Kjaradómur hefur
bent á og þær þýða í reynd aö ver-
ið er að svíkjast að lífeyrisréttind-
um fyrrverandi æðstu embættis-
manna ríkisins.
Ef kjaradómur verður efnislega
dreginn til baka verða þessir lífeyr-
isþegar sviknir á nýjan leik um þá
leiðréttingu sem enginn efast um
að þeim beri. En krafa ASÍ-foryst-
unnar er sú að ríkinu veröi gert
að fara með launakerfi sitt aftur í
einstaklingsbundið leynimakk um
raunveruleg starfskjör æðstu emb-
ættismanna þjóðarinnar.
Ég vil að lokum vekja athygh
manna á því aö réttaröryggi þegn-
anna byggist á því að til séu hlut-
lausir dómstólar. Brýnt er því að
tryggja eölileg starfskjör dómara.
Hitt er ekki síður mikilvægt fyrir
réttaröryggið aö ekki sé hægt að
breyta dómi með lögum. Bráða-
birgðalögin sem sett voru á samn-
inga BHMR-félaga 1989 fólu í sér
afnám á samningsbundinni launa-
hækkun sem Félagsdómur haföi
dæmt að ríkinu bæri að greiða fé-
lagsmönnum BHMR.
Nú er með bráðabirgðalögum
reynt að knýja Kíaradóm til að taka
af kjarabætur tÚ æðstu embættis-
manna sem dæmdar voru þeim
skv. gildandi lögum. Réttaröryggi
er grundvaharréttur fyrir hina
smæstu gegn hákörlum samfélags-
ins. Það ætti síst að vera krafa ASÍ
að víkja þeim leikreglum til hhðar.
Birgir Björn Sigurjónsson
„Ef kjaradómur verður efnislega dreg-
inn til baka verða þessir lífeyrisþegar
sviknir á nýjan leik um þá leiðréttingu
sem enginn efast um að þeim beri.“