Dagblaðið Vísir - DV - 09.07.1992, Blaðsíða 15

FIMMTUDAGUR 9. JÚLÍ 1992.
15
Flokksþing pantar álit
Flokksþing Alþýðuflokksins var
háð undir sömu yfirskrift og kynn-
ingarbæklingur utanríkisráðu-
neytisins um ísland og EES. Álykt-
un þingsins um aðild íslands að
Evrópska efnahagssvæðinu er líka
sama marki brennd og umfjöllun
utanríkisráðherra um EES. Þar er
bent á kostina en hlaupið yfir gall-
ana.
„Fullvalda þjóð með framtíðar-
sýn“ hefur krataþingið eftir ráðu-
neytinu. En sú staðreynd að Evr-
ópubandalagið neitaði að framselja
nokkum hluta af fullveldi sínu í
samningunum við EFTA-ríkin er
einmitt helsti veikleiki Evrópska
efnahagssvæðisins og veldur
óvissu um fullveldi þátttakenda í
því gagnvart EB.
Öfugmæiavísa
Jóns Baldvins
í vissum tilfellum getur Evrópu-
bandalagið og Evrópudómstóllinn
fengið lög- og dómsögu á íslandi án
þess að íslenska ríkið eigi aðild að
Evrópubandalaginu.
Alþjóðlegur framkvæmdavalds-
aðili getur samkvæmt EES-samn-
ingnum tekið ákvaröanir sem eru
bindandi á íslandi enda þótt stjórn-
arskráin leyfi þaö ekki.
Á sviði samkeppnisreglna eru
dómar EFTA-dómstólsins endan-
legir og má ekki bera þá undir inn-
lenda dómstóla efnislega. Stjórnar-
skrá íslenska lýðveldisins gerir þó
ekki ráð fyrir öðru en innlendum
dómendum.
Okkur er ekki aðeins gert að taka
upp allan EB-rétt á samningssvið-
inu heldur geta dómar EB-dóm-
stólsins haft bein réttaráhrif á ís-
landi enda er skylt að beita þeim
við túlkun og notkun EES-samn-
ingsins.
Öll þessi áhtamál snerta fullveldi
KjáUaiinn
Einar Karl Haraldsson
framkvæmdastjóri Alþýðu-
bandalagsins
þjóðarinnar en það má eins og
kunnugt er bæði nota til góðs og
ills. Við komumst hins vegar ekki
hjá því að taka afstöðu til þess
hvort við viljum halda því eða
sleppa. Flokksþing Alþýðuflokks-
ins lætur sér nægja að hafa yfir
öfugmælavísu Jóns Baldvins
Hannibalssonar: Það er ekkert full-
veldisframsal í EES-samningnum.
Rýrt í roðinu
Reiðfiaust og án æsinga er hægt
að fjalla um það hvort hægt sé leng-
ur að lifa í heimi fullvalda ríkja þar
sem fullveldishugtakið er túlkað
þröngt. Grannríki okkar hafa tekið
upp í stjórnarskrá ákvæði um aö
með auknum meirihluta á þingi sé
hægt að framselja ákvörðunarvald
þjóðríkisins til alþjóðastofnana.
Það er í sjálfu sér aðlögun að
ákvörðunarvanda nútímans og Al-
þýðubandalagið gerði einmitt til-
lögu sem fól í sér slíka breytingu í
stjómskrámefnd 1983. Eftirfarandi
setning úr samþykkt flokksþings
Alþýðuflokksins bendir á hinn bóg-
inn til þess að kratar kjósi að loka
augunum fyrir vandamálinu:
„Flokksþingið leggur áherslu á
að fullyrðingum um að EES-samn-
ingarnir feh í sér framsal löggjafar-
valds, framkvæmdavalds og dóms-
valds, eða að samningamir séu
brot á stjórnarskrá íslands, hefur
hvergi verið fundinn staður svo að
trúverðugt sé. Þjóðréttarfræðingar
á vegum EFTA og EFTA-ríkjanna,
sem og bærar lagastofnanir, hafa
hvergi staðfest shkar fuhyrðing-
ar.“
Hér er rýrt á roðinu og miöað við
þær efasemdir sem þegar hafa
komið fram hjá virtum lögfræðing-
um þarf mikið til þess að standa
við þessi orð.
Þingir setur fyrir
Fyrir dymm stendur að íslenska
lýðveldið geri einn viðamesta
samning sem það hefur gert frá
upphafi. Samningurinn snertir
fuhveldi þjóðarinnar og það er ekki
leyfilegt að teygja og toga stjómar-
skrána þannig að hún hæfi hug-
myndum svæðissinna í viðskipta-
málum og þjóni markmiðum ríkis-
stjórna.. Evrópusamfélagið er
nefnilega þegar „meö augaö úti“
og fylgist með því sem „baendur"
gera á íslandi vegna þess að íslend-
ingar eiga aðild að Evrópuráðinu
og hafa skrifað undir mannrétt-
indayfirlýsingu þess án þess þó að
leiða hana í landslög eins og vert
væri.
Þess vegna er það fáheyrt þegar
flokksþing Alþýðuflokksins fer á
undan áliti sem utanríkisráðherra
hefur pantað frá nokkrum þekkt-
um lögspekingum og sjálfur vahð
menn til verksins. Það er ekki laust
við að nokkur tilætlunarsemi sé í
samþykktum oröum þingsins og
væntingarnar séu eins og verið sé
að setja þessum vahnkunnu mönn-
um fyrir. „Fæmstu sérfræðingar
sem völ er á hafa verið til kvaddir
að skila álitsgerð um málið fyrir
júnílok, en niðurstöður þeirra
munu væntanlega eyða efasemd-
um um að samningarnir standist
heimildir stjómarskrárinnar til
þjóðréttarlegra skuldbindinga.“
Þaö er merkilegt að þing Alþýðu-
flokksins skuli tala einum rómi
þegar það með þessum hætti leggur
fram pöntun um efnisinnihald sér-
fræðiáhts. Og það er alvarlegt mál
fyrir umrædda lögfræðinga að
flokksþingið skuli telja sig vita
hver verða muni niöurstaðan í áhti
þeirra.
Einar Karl Haraldsson
„Þess vegna er það fáheyrt þegar
flokksþing Alþýðuflokksins fer á und-
an áliti sem utanríkisráðherra hefur
pantað frá nokkrum þekktum lögspek-
ingum og sjálfur valið menn til verks-
ins.“
„Og þaö er alvarlegt mál fyrir umrædda lögfræðinga aö flokksþingiö
skuli telja sig vita hver veröa muni niðurstaðan í áliti þeirra." - Frá
síðasta flokksþingi Alþýðuflokksins.
EES, EB og íslensk sljórnmál
....nær engin málefnaleg umræða um EB-aðild hefur fariö fram i kjölf-
ar skýrslu utanríkisráðherra ... segir m.a. i grein Birgis.
Umræður um Evrópska efna-
hagssvæðið og nánara samstarf
Evrópuríkja eru heldur undarlegar
hér á landi. í þessari umræðu ahri
forðast menn að minnast á aðild
að Evrópubandalaginu, nema þá
að samþykkt samningsins um EES
geri slíka aðild ónauðsynlega. Þessi
skoðun hefur ýmislegt th síns máls,
þó flest bendi til þess að hún sé
séríslenskt fyrirbæri.
ÖU önnur EFTA-ríki hafa komist
að þeirri niðurstöðu að EES sé ekki
á vetur setjandi og hafa því ýmist
sótt um aðild aö EB eða munu gera
það í nánustu framtíð. Hér uppi á
Islandi láta menn hins vegar eins
og ekkert hafi gerst, hvað ná-
grannaríki séu að pæla komi okkur
ekkert við.
Það er auðvitað bamaskapur að
halda aö menn geti á þennan hátt
sloppið við að takast á við þá erfiðu
spumingu hvort ísland eigi að
sækja um aðfld að EB. Það vekur
undrun að umræöur um þetta eftii
skuh ekki ekki þegar vera hafnar
hér á landi eins og í öðrum EFTA-
löndum. Einu stjómmálasamtök
landsins tfl að taka þetta mál upp
enn sem komið er em ungir jafnað-
armenn.
EB-aðild?
Á vordögum lýsti utanríkisráð-
herra því yfir í skýrslu sinni til
Alþingis að hefja bæri athugun á
kostum og göllum EB-aðildar. Þetta
ofli nokkru fjaðrafoki jafnt innan
stjómarliðsins sem utan, en sára-
litiar breytingar á umræöunni
urðu hérlendis, hvað þá að slík at-
hugun hafi hafist á vegum ríkis-
stjómarinnar. Það furðulegasta er
að nær engin málefnaleg umræöa
um EB-aðild hefur farið fram í
kjölfar skýrslu utanríkisráðherra,
Kjallaiim
Birgir Hermannsson
stjórnmálafræðingur
ef frá em taldar nokkrar greinar
háskólakennara í Morgunblaðmu.
Stjómmálamenn virðast forðast
þetta mál eins og heitan eldinn.
Bjöm Bjarnason alþingismaður er
undantekning, þó vart verði sagt
að hann taki af skarið um þetta
mál. í langri grein í Morgunblaðinu
þann 4. júní sl. ræðir hann hugsan-
lega EB-aðfld og segir m.a.: „Á þess-
um miklu breytingatímum finnst
mér gæta skammsýni hjá þeim sem
telja sig geta slegið því fóstu, að
EES-samningurinn sé lokaáfangi á
samstarfsleið okkar við Evrópu-
bandalagið." Björn Bjamason fylg-
ist vel með alþjóðamálum og hefur
auðvitað veitt því athygli að
EFTA-ríkin líta á EES sem áfanga
á leiðinni inn í EB, en ekki trygg-
ingu fyrir því að þurfa að ganga í
EB.
Það er annars merkflegt viö þessa
grein Bjöms að hann íhugar fem
meginrök gegn aðUd íslands að EB,
í stað þess að setja fram skflmerki-
lega rökin fyrir aðfld. Hvað veldur
því að Bjöm nálgast viðfangsefnið
á þennan hátt? Af hverju hafa rök-
in gegn aöfld svo sterk tök á hugum
fólks að þau hafa forgang á rök-
ræðu um kosti aðfldar? Líklegasta
svarið er vanþroska stjómmála-
umræða. Enginn málsmetandi
stjómmálamaður þorir að styðja
EB-aðUd opinberlega. Umræðan
um EB-aöUd mun ekki fara af stað
af neinu viti fyrr en stjómmála-
menn hætta að tala eins og fræði-
menn um málið. EB-aðUd er ekki
skemmtileg tilgáta heldur brýnt
úrlausnarefni.
Raunsæi eða óskhyggja?
Bjöm Bjamason leggur mikla
áherslu á raunsætt mat á aðstæð-
um. Slæmt sé ef óskhyggja ráði för.
TU þess að tryggja þetta verðum
við að kynna okkur vel Evrópu-
bandalagiö eins og það er, en láta
ekki sleggjudóma og fordóma um
það ráða ákvörðunum (þó eflaust
sé Steingrími Hermannssyni ekki
við bjargandi í þeim efnum). TU
rökstuðnings þessari skoðun sinni
vitnar Björn í þýska heimspeking-
inn Immanuel Kant og fatast þar
heldur betur flugið, því augljóst er
á öUu að Bjöm hefur aldrei lesið
Kant og veit greinflega ekkert um
hans kenningar. Kant geröi grein-
armun á „hlutunum eins og þeir
eru“ og „hlutunum eins og þeir
virðast vera“. Við íslendingar, seg-
ir Bjöm, skyldum fara að fordæmi
Kants og meta Evrópubandalagið
eins og það er, en ekki eins og okk-
ur finnst það vera. Nú er það út
af fyrir sig rétt að menn skyldu
meta EB eins og það er, en þar
kemur Kant ekki að neinni hjálp.
Af mjög flóknum heimspekflegum
ástæðum, sem ekki er ástæða til
að ræða hér, taldi Kant að aldrei
væri hægt að þekkja „hlutina eins
og þeir eru", heldur aðeins „eins
og þeir virðast vera“.
Eftir situr Björn heldur Ula í súp-
unni, því sé hann tekinn bókstaf-
lega getum viö ekki vitaö hvernig
EB í raun og vem sé og því betur
heima setið en af stað farið. Þetta
er fjarri lagi í samræmi við hug-
myndir Kants; enginn heíði verið
Bimi Bjarnasyni meira sammála
um skynsamlega skoðun á málinu
og ákvarðanatöku á réttum for-
sendum. Vandamáhð er ekki heim-
speki Kants, heldur vanþekking
Bjöms á henni. Bjöm Bjarnason
verður ekkert gáfulegri við það að
vitna í fræga heimspekinga, né
heldur er meira mark á honum tek-
ið fyrir þaö. Sérstaklega ef vitiaust
er vitnað í!
Eftir stendur auðvitað að Bjöm
hefur rétt fyrir sér í því að ákvarð-
anataka um samstarf við EB eða
aðild að því verður að byggjast á
raunsæju mati en ekki óskhyggju.
Hvemig stendur þá á því að raun-
sætt mat annarra EFTA-ríkja er
svo gjörólíkt því sem hér á landi
er viðtekið? Ræður hér óskhyggja?
Birgir Hermannsson
„Umræðan um EB-aðild mun ekki fara
af stað af neinu viti fyrr en stjórnmála-
menn hætta að tala eins og fræðimenn
um málið. EB-aðiId er ekki skemmtileg
tilgáta heldur brýnt úrlausnarefni.“