Dagblaðið Vísir - DV - 24.10.1992, Blaðsíða 19

LAUGARDAGUR 24. OKTÖBER 1992.
19
Bent A. Koch, ritstjóri og íslandsyinur:
Yara við þjóðarat-
kvæðagreiðslum
„Það er erfitt að túlka niðurstöður þjóðaratkvæðagreiðslna, hverju menn
neita og hverju menn játa i hverju landi fyrir sig. Ég vara við þjóðaratkvæða-
greiðslum sem lýðræðislegu verkfæri," segir Bent A. Koch, ritstjóri dag-
blaðsins Fyens Stiftstidende í Danmörku. DV-mynd Brynjar Gauti
„Þjóðaratkvæðagreiðslur eru mjög
vafasamt lýðræðislegt verkfæri. Ég
vara yfirleitt við þeim, líka á íslandi.
Það er vegna þess að maður veit aldr-
ei nákvæmlega um hvað fólk er aö
greiða atkvæði. Á írlandi var mest
fjaðrafok í kringum fóstureyðingar-
löggjöfma, í Frakklandi tóku menn
afstöðu til Mitterrands forseta og í
Danmörku var mikil óánægja með
stjómmálamennina. Atkvæða-
greiðslan þar var því leið fólks til að
mótmæla vinnubrögðum stjórn-
málamanna," segir Bent A. Koch,
ritstjóri danska dagblaðsins Fyens
Stiftstidende.
Bent var hér á landi á dögunum
og tókum viö hann tah, bæöi til að
forvitnast imi erindi hans hér og eins
til að heyra skoðun hans á Evrópu-
málunum eftir aö Danir höfnuðu
Maastricht-samkomulaginu í sumar.
„Mikill meirihluti þingsins var
fylgjandi Maastricht-samkomulag-
inu, auk helstu sambanda atvinnu-
rekenda og launþega og dagblaða.
Það er því mjög umhugsunarvert að
valdastofnanir þjóðfélagsins skuli
ekki vera í takt við fólkið í landinu.
Fólk sagði nei. En spurningin er eftir
sem áður hverju fólk var að neita.
Ég get alveg hugsaö mér að þjóðarat-
kvæðagreiðsla á íslandi gæti snúist
upp í atkvæðagreiðslu meö eða á
móti ríkisstjórninni. Það er erfitt að
túlka niðurstöðumar, hveiju menn
neita og hveiju menn játa í hverju
landi fyrir sig.“
27 heimsóknir til íslands
Bent A. Koch á langan feril aö baki
blaða- og fréttamennsku. Hann var
blaðamaður og síðan ritstjóri á
Kristeligt Dagblad í Kaupmanna-
höfn. Síðar varð hann yfirmaður
Ritzau-fréttastofunnar og starfaði
þar í 11 ár. Síðastliðin 10 ár hefur
hann hins vegar verið aðalritstjóri
og útgáfustjóri Fyens Stiftstidende
sem kemur út í Oðinsvéum. Fyrir-
tækið gefur líka út vikuleg tímarit
og rekur sjónvarpsstöð, er alls með
500 starfsmenn.
Bent A. Koch var í mörgt ár for-
maður Pubhcistklubbens í Dan-
mörku. Sá klúbbur kom í kring sjón-
varpþætti þar sem Vigdís forseti og
Margrét drottning ræddu saman
undir stjóm Bents. Vakti þátturinn
mikla athygh á sínum tíma og var
sendur út í fjölda landa. Bent er mik-
ih íslandsvinur og á marga vini á
íslandi. Hann var hér í 27. heimsókn
sinni.
Bent var spurður um stööu Dana í
EB eftir að þeir höfnuðu Maastricht-
samkomulaginu í þjóðaratkvæða-
greiðslu 2. júní síðastliðinn.
„Danir munu fara í sérsamninga
um tiltekin atriði í samkomulaginu.
Þegar þeim er lokið held ég að verði
önnur þjóðaratkvæðagreiðsla næsta
sumar um aö Danir samþykki Maa-
stricht-samkomulagið, auk sérsamn-
inga, viðbóta og undanþágá sem
meðal annars munu snúast um vam-
arsamvinnu, réttarsamvinnu, sam-
eiginlegan ríkisborgararétt og sam-
eiginlega Evrópumynt. Þaö er mikil-
vægt að Danir komi sér saman um
hveiju þeir vilja breyta við Maa-
stricht-samkomulagið."
Bent segir mikhvægt að hafa í huga
að 2. júní hafi Danir ekki hafnað því
að vera með í Evrópubandalaginu.
„Neitun Dana var uppreisn fólks
gegn hinu póhtíska úrvah (elite). Það
er umhugsunarvert að í nær öhum
EB-löndunum finnst fólki að hið póli-
tíska úrval fari of geyst. Menn neyð-
ast th að taka miö af þeim viðhorfum.
Þama komum við'að höfuðvanda-
máh 1 mínum augum: að lýðræði
krefst nærveru. Þaö má ekki verða
of langt á mhh fólksins og þeirra sem
taka ákvarðanir. En það er engu að
síður þessi sívaxandi gjá sem Danir
voru hræddir við, þeim finnst vera
of langt th Brussel."
Öll Norðurlönd með í EB
Bent telur mikilvægt að Norður-
löndin öh, ekki bara Danmörk, séu
með í Evrópubandalaginu á einn eða
annan hátt, svo þau geti haft áhrif
og tekið ábyrgð.
„Ég skh þó vel hina sérstöku stöðu
íslendinga og ég held að það sé skiln-
ingur fyrir því innan EB að íslend-
ingar geri einhveija sérsamninga.
Samsetning atvinnulífs á íslandi er
það sérstök að þeir verða að ná ein-
hveijum sérsamningum. Hins vegar
þætti mér mjög miður ef Danir,
Finnar og Svíar yrðu með í EB en
ísland og Noregur ekki. Ef öll Norð-
urlöndin era með geta þau haft áhrif
sem ein blokk, ekki síst þar sem suð-
ræn ríki vega mjög þungt í samstarf-
inu í EB í dag.“
Sögueyja á atómöld
Áhugi Bents á íslandi á rætur að
rekja langt aftur í tímann.
„Þegar ég var ungur blaðamaður
bað ritstjóri minn á Kristehgt Dag-
blad í Kaupmannahöfn mig um að
fara th íslands og skrifa greinar það-
an. Áhugi hans á íslandi hafði aftur
kviknað við kynni af séra Friðriki
Friðrikssyni sem var í Danmörku á
stríðsárunum. Persónuleiki séra
Friðriks hafði geysisterk áhrif á aha
sem hittu hann og svo var einnig um
ritstjóra rninn."
Bent kom fyrst th íslands á miðjum
sjötta áratugnum og í kjölfarið birtist
röð greina eftir hann undir nafninu
Sögueyja á atómöld. Hann segir land
og þjóð hafa markað djúp spor í vit-
und sína.
„Um þetta leyti var aftur að færast
líf í handritamálið. Ég ákvað að
stofna nefnd í Damnörku sem skyldi
vinna að því að íslendingar fengju
handritin sín aftur. Starf þetta kom
mér síðan í náin tengsl við marga
íslenska stjórnmálmenn og fræði-
menn.“
Starf Bents í handritamálinu fékk
farsælan endi, íslendingar fengu
handritin sín aftur. v
„Ríkisstjórnir landanna buðu mér
hingað th að vera viðstaddur afhend-
ingu handritanna. Það er ein af
ógleymanlegum stundum lífs míns
þegar ég stóð á hafnarbakkanum í
Reykjavík í aprh 1971.“
Bent segir að árin á eftir hafi hann
fengið sérstakt hlutverk sem fólst í
því að vera óopinber tengihður mhli
ríkisstjórna landanna. Þá vann Bent
meðal annars að fjársöfnun fyrir
Skálholtsskóla og var einnig formað-
ur nefndar sem undirbjó byggingu
Norræna hússins.
Danskan lykill
að Norðurlöndum
Ástæðu fyrir veru Bents A. Koch
hér á landi í þetta skipti má rekja th
meira en 25 ára formennsku hans í
sérstökum samstarfssjóði íslands og
Danmerkur, Fondet for dansk-
islandsk samarbejde. Vöxtum af
eignum sjóðsins, um 3 mihjónum
króna, er veitt í styrkjaformi th ís-
lendinga sem vhja mennta sig í
dönsku í Danmörku. Þá era skóla-
ferðalög grannskólanema th Dan-
merkur og íslands einnig styrkt af
sjóðnum.
„Sjóðnum ber sérstök skylda th að
styrkja útbreiðslu dönsku á íslandi.
Stjóm sjóðsins er nú öll stödd hér á
landi í fyrsta skipti í þeim tilgangi
að hitta dönskukennara og heyra um
stöðu dönskunnar í íslensku skóla-
og þjóðlífi."
- Nú hafa heyrst raddir um að
danska eigi ekki að vera skyldufag í
skólum hér á landi.
„íslendingum á að vera fullfijálst
að velja hvort þeir vhja læra dönsku
eða ekki. En vhji þeir læra dönsku
vhl nefndin gjarnan styðja við bakið
á þeim. Ég hef á tilfinningunni að
staöa dönskunnar á íslandi sé erfið
þar sem mörgum finnist danska vera
erfitt tungumál og þar sem fólk ferð-
ast í auknum mæh th Bandaríkj-
anna, Bretlands, Kandada og Þýska-
lands. íslendingar verða sjálfir að
ákveða hvaða mál þeir vilja læra en
ef styrkja á sjálfsmynd íslendinga
gagnvart Evrópu verður einnig að
styrkja norræna sjálfsmynd þeirra.
íslendingar verða að hafa lykh að
Norðurlöndunum. Sá lykih getur
verið sænska eða norska en af sögu-
legum ástæöum læra nemendur
dönsku."
-hlh
MERKISMENN HF