Dagblaðið Vísir - DV - 04.02.1993, Blaðsíða 15

FIMMTUDAGUR 4. FEBRÚAR1993
15
Stjómskipunarstaða forseta íslands:
Synjunarvald forseta
I yfirlýsingu þeirri sem forseti
íslands gaf 13. janúar sl. áður en
hún staðfesti lögin um Evrópska
efnahagssvæðið lét hún þess getið
að margir hefðu óskað þess að for-
seti beitti áhrifum sínum til að
samningurinn sem lögfesta ætti
yrði lagður undir þjóðaratkvæði.
Einungis synjunarvald
Um þetta hafði Morgunblaðið
meðal annars eftir forsætisráð-
herra: „Það virðist að þessir ágætu
aðilar hafi talið að íslenzka stjóm-
arskráin geymdi sérstaka heimild
til þess að forseti vísaði málum til
þjóðarinnar. Svo er ekki. íslenzka
stjómarskráin gefur eingöngu
heimild til þess að forseti geti lagzt
gegn ákvörðun þingsins, farið í
andstöðu við þingið og blandað sér
í deilmnál. Þar með væri komið
upp stríö milli forsetaembættis og
þings. Á þessu virðist þetta ágæta
fólk ekki hafa áttað sig.“
Hvergi hef ég nærri komið þess-
ari áskorun, þannig að ég er ekki
rétti maðurinn til að útlista hana.
Það fer hins vegar ekki milli mála
að áskorendur hvetja forseta ekki
til að synja lögunum staðfestingar.
Forseta em gefnar alveg frjálsar
hendur, t.d. hvort hann beini til-
mælum til Alþingis um endurskoð-
un fyrri afstööu eða synji lögunum
staðfestingar.
Hitt er hárrétt að samkvæmt
stjórnarskránni getur forseti ekki
knúið fram þjóðaratkvæðagreiðslu
nema með synjun. Annað mál er
svo hvort slík atkvasðagreiðsla
leiðir til upplausnarástands í ein-
hveijum skilningi.
önnur skipan á málsskots-
heimild forseta
Meðal nýmæla stjómarskrár-
nefndar þeirrar sem starfaði undir
forystu Gunnars Thoroddsens var
að breyta synjunarvaldi forseta,
þannig að áöur en forseti tæki
ákvörðun um staðfesting laga gæti
hann leitað álits þjóðarinnar. For-
KjaUaiinn
Sigurður Líndal
prófessor
lögmælt verður ekki séð að neinn
grundvallarmunur sé á. í báðum
tilfellum tekur forseti þá afstöðu
að hann - sem annar handhafi lög-
gjafarvaldsins - staðfestir lögin
ekki þegar þau em lögð fyrir hann
og er að því leyti í andstöðu við
meiri hluta þingsins. Ef þjóðarat-
kvæðagreiðslu fylgir hætta á
glundroða verður hún hin sama og
áður.
Þetta formsatriði - hvemig synj-
sé ekki tímabært að afnema 26. gr.
stjómarskrárinnar og þar með
synjunarvaldið. Ef niðurstaðan
yrði á þá leið þyrfti aö huga að
fleiru, meðal annars 2. gr., þar sem
segir að Alþingi og forseti íslands
fari saman með löggjafarvaldið,
ella yrði sú grein merkingarlaus.
Við svo búiö gegndi forseti ekki
öðm stjómskipunarhlutverki en
að ákveða hveijum skuli fela
stjómarmyndun þegar þann vanda
„Þetta formsatriði - hvernig synjunar-
valdi forseta er hagað - er þó ekki
kjarni málsins, heldur hitt hvort for-
seti eigi yfirleitt að hafa slíkt vald.“
seti hefði þá enga afstöðu tekið og
lenti þar afleiðandi ekki í andstöðu
við meiri hluta þjóðþingsins.
Þótt segja megi að þessi aðferð
sé nokkru mildari en sú sem nú er
unarvaldi forseta er hagað - er þó
ekki kjami málsins, heldur hitt
hvort forseti eigi yfirleitt að hafa
slíkt vald. Morgunblaðið spyr,
hvort í ljósi hálfrar aldar reynslu
ber að höndum. Þetta eina verkefni
réttlætir þó tæpast að slíku emb-
ætti sé haldið uppi.
Sigurður Líndal
„Meðal nýmæla stjórnarskrárnefndar þeirrar sem starfaði undir forystu Gunnars Thoroddsens var að breyta
synjunarvaldi forseta ...“ segir m.a. í greininni.
Jarðsambands-
laus ríkisstjórn
Hveiju gætu breiðu bökin áorkað
ef ríkisvaldið og verkalýðshreyf-
ingin þyrðu að skerða kjör þeirra
umfram þeirra lægstlaunuðu? Ég
get upplýst að það era í það
minnsta 16.500 einstaklingar á
vinnumarkaði sem hafa í laun 200
til 600 þús. á mánuði. Ef ég gef mér
þær forsendur að allir þessir aðilar
hafi 300 þúsund á mánuði og settur
verði 100% skattur á laun yfir 200
þúsund þá gæfi það af sér 1 millj-
arð og 500 milljónir á mánuöi.
Það má skapa mörg ný atvinnu-
tækifæri tyrir 18 milljarða á ári og
eyða atvinnuleysinu á skömmum
tíma. Forsenda þess aö þetta fjár-
magn konú atvinnulifinu að gagni
er að ríkisvaldið komi þar hvergi
nærri. Það er nærtækt að setja skatt
á fjármagnstekjur einstaklinga og
fyrirtækja. Þar em stórar upphæðir
sem þyríti að ná núna. Annar stór
tekjustofn, sem menn þora ekki aö
nota, er auðlindaskattur sem ætti
að koma á allar auðlindir landsins.
Til dæmis sjávarútveg, vatns- og
raforku, laxveiöi og landbúnað, svo
eitthvað sé nefnt. Hjá þessum aðil-
um virðist vera mikið um peninga
þegar þeir era að kaupa skip og
KjaUarinn
Hreiðar Jónsson
verkamaður
önnur tæki eða versla innbyrðis.
Þótt prósenta auðlindaskatts yrði
lág, er þarna um gífurlega fjármuni
að ræða, sem mætti nota til að fella
niður eða stórlækka neysluskatta
og aðrar álögur á einstaklinga og
fyrirtæki. Þetta myndi lækka vöra-
verð, auka sjáltkrafa kaupmátt
launa og skapa frið á vinnumark-
aði. Þetta myndi einnig örva versl-
un og þjónustu.
Byggðastofnun
Um spamað hjá því opinbera
væri hægt að benda á margar leið-
ir. Ef ætti að benda á þær allar í
einni grein kæmist ekki meira fyrir
í DV þann daginn. Ég bendi hér á
tvær. Fyrst skal nefna Byggða-
stofnun, sem virðist búa til tleiri
vandamál en hún leysir. Því ber
að leggja hana niður og láta Lands-
bankann vista sjóði stofnunarinn-
ar, ef þeir era þá til. Þarna myndi
sparast mikill stjómunarkostnað-
ur og færri útlán tapast. Ég tel
heimamenn og útibú Landsbank-
ans á hveijum stað hæfari til að
meta umsóknir og benda á það sem
betur má fara heldur en íjarstýrða
embættismenn í Reykjavík.
Seðlabankinn
Mér er sagt að Seðlabankinn sé
það stór, og svo margir starfsmenn,
að hann dygöi milljóna þjóð. Væri
ekki rétt í þessum þrengingum,
sem stjómmálamenn hafa búið til,
að minnka bankann og fiytja hann
í hús Byggðastofnunar?
Flytja mætti Stjómarráðið í
Seðlabankahöllina og spara útgjöld
vegna húsaleigu og óþæginda af
dreifingu ráðuneyta út um allan
bæ. Það fólk, sem þama myndi
missa vinnuna, aðlagast fljótt at-
vinnulífinu utan kerfisins og nýtir
þar reynslu sína vel í þeirri ný-
sköpun sem ég vona að sé á næsta
leiti.
Hreiðar Jónsson
„Annar stór tekjustofn, sem menn þora
ekki að nota, er auðlindaskattur sem
ætti að koma á allar auðlindir lands-
ins.“
Lækkun bensínverðs
Vonum að
oliufelögin
„Við hjá fé-
laginu teljum
öll rök hníga
að því að olíu-
félögin eigi aö
hafa gott
svigrúm til
lækkunar nú
og skiljum Runólfur Olafsson,
raunar ekki framkvaemdastjóri
af hveiju er Félags islenskra bif-
ekki búið aö reiðaeigenda.
lækka. Þetta vekur okkur til
umhugsunar um það hvemig á
þvi standi aö olíufélögin virðast
alltaf hafa svigrúm til að hækka
um leið og hækkun verður á
heimsmarkaðsverði en hafa hins
vegar ekki sömu möguleika þegar
kemur að lækkuninni.
Verðlagsstofhun þyrfti að at-
huga hvort um væri að ræða
óeðlilega samtryggingu um verð-
lagningu vegna þess að félögin
era ávallt samstiga um að bíða
og sjá hvemig þróunin verður.
Heyrst hafa þær raddir aö þau
hafi keypt farma á óeölilega háu
verði síöast eins og einhver for-
stöðumaöur olíufélags sagði um
daginn. Það vekur upp þá spurn-
ingu hvernig á þvi standi að þau
virðist öll sera eitt lenda í þeirri
gryfju að kaupa farma á slæmum
tíma.
Við treystum því að olíufélögin
sjái að sér og komi til móts viö
neyíendur með lækkun á bensín-
verði“.
Dollar hefur
hækkað
gífurlega
„Það
fyrst og
f'remst þrir
meginþættir
sem hafa
áhrif
ákvörðun um
bensínverð. í
fyrsta lagi
skattar, sem
eru 70% af
verði bensín-
forstjóri Olíufélags-
ins hf.
dropans, þeir eru óbreyttir frá
áramótum. í öðru lagi birgða-
verðið í landinu. Það gefur ekki
tilefhi til lækkunar, meðal ann-
arsafþvíaöþaðera óvenju mikl-
ar birgöir í landinu. Á þessum
tíma árs þurfum við miklar
birgðir,
Viö föum til landsins farma á
eins og hálfs mánaðar frestí,
hvemig heimsmarkaðsverð
hækkar og lækkar milli farma
skiptir ekki máli, það sem skiptir
máli er hvert vorðið er þegar
farmarnir koma. í þriðja lagi er-
um viö viðkvæmastir fýrir geng-
isbreytingum því að gengið befur
áhrif á okkur strax, olíuvörur era
fluttai- iim á allt að 105 daga gjald-
fresti. Þegar rið erum búnir að
seþa lítrann erum við búnir að
táka á okkur gegnisáhættuna.
Nú yfir helgina hefur dollar
hækkað og er enn á uppleið.
Haim hefur fariðúr 63,30 krónum
upp í 64,97. Þessihækkun nemur,
gróft útreiknað, á bilinu 40 til 50
aura per litra á það sem við eigum
óselt og það hækkar líka sem við
erum búnir aö seUa en ekki
greiðafyrir“. -Ari