Dagblaðið Vísir - DV - 20.03.1993, Síða 12

12
LAUGARDAGUR 20. MARS1993
Erlendbóksjá
Metsölukiljur
Bresku bókmenntaverðlaunin aíhent í fyrsta sinn:
Naipaul heiðraður
Bretland
Skáldsögur:
1. Catherine Cookson:
The House of Women.
2. Marv Wesley:
A Dubious Legacy.
3. Terry Brooks:
Elf Queen of Shannara.
4. Virgínia Andrews:
Dawn.
5. Joanna Trollope:
The Rector's Wife.
6. Josephine Hart:
Damage.
7. Joanna Trollope;
The Cholr.
8. Barry Unsworth:
Sacred Hunger.
9. Stephen Fry:
The Liar.
10. Jeff Torrington:
Swing Hammer Swing!
Rit almenns eðlis:
1. Peter Mayle:
A Year in Provence.
1. Andrew Morton:
Diana: Her True Story.
3. Malcolm X & Alex Haley:
The autobiography
of Malcolm X.
4. Peter Mayle:
Toujours Provence.
5. Cleese & Skynner:
Families & How to Survive
Them.
6. Bíll Bryson:
The Lost Continent.
7. Comíc Re'ief:
The Squashed Tomato
Joke Book.
8. Lesley Player:
My Story: The Duchess of
York, Her Father and Me.
9. Ranulph Fiennes:
The Feather Men.
10. Rachel Swift:
Women's Pleasure.
(Byggt ö The Sunday Tlmea)
Danmörk
SkáldsÖgur:
1. Leif Davidsen:
Den sidste spion.
2. María Helteberg:
Mathilde-magt og maske.
3. Hans Scherfig:
Det forsemte forár.
4. Leif Davidsen:
Den russiske sangerinde.
5. Marianne Fredriksson:
Evas Bog.
6. Betty Mahmoody:
For mit barns skyld.
(Byggt á Politiken Sendag)
Breski rithöfundurinn V.S. Naip-
aul hlaut á mánudaginn fyrstur
manna ný bresk bókmenntaverö-
laun, The British Literature Prize.
Verðlaunaupphæðin er veglegri en
gengur og gerist; 30 þúsund sterlings-
pund en þaö samsvarar tæpum
þremur milljónum króna. Þá fær
verðlaunahafinn aö ráöstafa tæpri
einni milijón króna í viöbót til ann-
ars rithöfundar til að inna af hendi
tiltekið verk.
Þaö er breska listaráðið sem stend-
ur fyrir þessum nýju bókmennta-
verðlaunum en ráð þetta sér um út-
hlutum á opinberu fé til listastarf-
semi í Bretlandi. Með þeim er ekki
verið að verðlauna einstaka bók
Umsjón:
Elías Snæland Jónsson
heldur lífsstarf þess höfundar sem
fyrir vahnu verður hveiju sinni. T0
stendur að veita verðlaunin annað
hvert ár.
Fæddur á Trinidad
Naipaul, sem nú stendur á sextugu,
fæddist á eyjunni Trinidad, sem er í
Karíbahafinu, árið 1932, sonur hjóna
sem fylgdu hindúasið. Hann er því
einn margra rithöfunda frá Vestur-
Indíum sem öðlast hafa viðurkenn-
ingu að undanfomu. Nægir þar að
minna á síðasta handhafa sænska
nóbelsins, Derek Walcott.
Naipaul hélt til Englands árið 1950,
18 ára að aldri, og hóf nám í ensku
við háskólann í Oxford, Hann hefur
búið í Bretlandi síðan.
Að námi loknu hóf Naipaul að rita
V.S. Naipaul: fyrsti handhafi bresku
bókmenntaverðlaunanna.
bækur, ekki síst skáldsögur, og hefur
hann lýst því tímaskeiði ævi sinnar
í Finding the Center. Hann hefur um
áratugaskeið verið talinn einn
fremsti rithöfundur Breta og hlaut
til að mynda Booker-verðlaunin árið
1971 fyrir söguna In a Free State.
Sló í gegn 1961
Fyrstu skáldsögur Naipauls komu
út á sjötta áratugnum og voru eink-
um gamansamar ádeilur á lífið í
Trinidad: The Mystic Masseur (1957),
The Suffrage of Elvira (1958) og
Miguel Street (1959). Það var fyrst
með A House for Mr. Biswas (1961)
sem hann komst í fremstu röð
breskra skáldsagnahöfunda. Þetta er
ættarsaga frá Trinidad; gamansöm
lýsing á lífi þriggja kynslóða. Mið-
depill sögunnar, Biswas, fæddist meö
ellefu fingur. Þetta er hugmyndarík-
ur maöur sem fær ekki að njóta
hæfileika sinna. Sumir telja að sagan
sé sú langbesta sem Naipaul hafi
skrifað.
í næstu sögum sínum sýndi Naip-
aul enn færni sína, svo sem í Mr.
Stone and the Knights Companion
(1963) sem fjallar á gamansaman hátt
um enskan bókavörð sem er aö fara
á eftirlaun og berst við elli og fá-
tækt, The Mimic Men (1967), verð-
launasagan In a Free State (1971),
Guerrillas (1975) og A Bend in the
River (1979) sem er áhrifamikil saga
frá hinni nýfijálsu Afríku.
„Heppni mín
gleður mig"
Þá hefur Naipaul skrifað margar
ferðabækur og greinasöfn, m.a. um
Indland og Afríku.
Við afhendingu verðlaunanna í
London á mánudaginn sagði Naipaul
af hæversku sinni að margir hefðu
komið til greina þótt hann hefði orð-
ið fyrir valinu. „En heppni mín gleð-
ur mig,“ bætti hann við.
Lausleg athugun sýnir að margar
skáldsagna Naipauls er hægt að fá í
bókaverslunum í Reykjavík. Hjá Ey-
mundsson voru þessar bækur fáan-
legar: The Enigma of Arrival, Guer-
rillas, In a Free State, A Flag on the
Island, Mr. Stone and the Knights
Companion og The Mystic Masseur
en fleiri titlar voru væntanlegir. Hjá
Máli og menningu fæst A Bend in the
River.
Metsölukiljur
Bandaríkin
Skáldsögur:
1. John Grisham:
The Pelican Brief.
2. Mary Higgins Clark:
All around the Town.
3. Michael Crichton:
Rísing Sun.
4. Michaal Crichton:
Jurassic Park.
5. LaVyrie Spencer;
Bygones.
6. John Grisham:
The Firm.
7. Timothy Zahn:
Dark Force Rising.
8. Robert Ludlum:
The Road to
Omaha.
9. John Grisham:
A Time to Kill.
10. Elizabeth Lowell:
Untamed.
11. Terry Brooks:
The Elf Queen
of Shannara.
12. David Bischoff:
Grounded.
13. John Sandford:
Silent Prey.
14. Jane Smiley:
A Tliousand Acres.
15. Sara Paretsky:
Guardian Angel.
Rit almenns eÖlis:
1. Maya Angetou:
I KnowWhythe Caged Bird
Síngs.
2. Gloria Steinem:
Revolutíon from
within.
3. Piers Paul Read:
Alive.
4. R. Marcinko & J. Weisman;
Rogue Warrior.
5. M. Scott Peck:
The Road Less
Travelled.
6. Al Gore:
Earth in the Balance.
7. Deborah Tannen:
You just Don't
Understand. t
8. Judíth Warner:
Hillary Clinton: ;
The Inside Story.
9. Malcolm X & Alex Hatey:
The Autobiography of
Malcolm X.
10. Susan Fatudl:
Backlash.
11. Nancy Friday:
Women on Top.
12. Jil Ker Conway:
Written by Herself. ; :
(Byggt á New York Times Book Review)
Vísindi
Við fimm mánaða aldur vaknar
hæfileiki barna til að reikna.
Böm laera að
reikna fimm
mánaða
Rannsókn á ungbömum í Banda-
ríkjunum sýnir að þau hafa um
fimm mánaöa aldur lært af sjálfs-
dáðum að reikna. Reynist þetta rétt
er hæfileikinn til að leggja saman
og draga frá meðfæddur.
Það er sálfræðingurinn Karel
Wynn við háskólann í Tucson í
Arizona sem hefur komist að þess-
ari niðurstöðu. Hún setti nokkra
hluti, alla eins, fyrir framan fimm
mánaða gamalt bam. Það veitti
þeim athygli í fyrstu en missti áhug-
ann þegar frá leið eins og bömum
ertamt.
Væri einum hlut bætt við eða einn
tekinn burt án þess að barnið sæi
tók það strax eför breytingunni þeg-
ar það leit á hlutasafnið aftur. Væri
engu breytt vaknaði áhugi þess ekki
að nýju. Þetta segir Wynn að bendi
tfi að ung böm geri sér grein fyrir
íjölda og átti sig á fjölgun og fækk-
un. Þau kunni með öðrum orðun að
reikna.
Öldur Atl-
antshafsins
að hækka
Síðustu ár hefur sjólag verið verra
á Norður-Atlantshafi en það var fyr-
ir 20 til 30 árum. Mælingar sýna að
öldur eru að jafnaði 25% hærri síð-
ustu fimm ár en þær voru á ámnum
eftirl960.
Mælingar í vetur gefa tilefni til að
ætla að ástandið fari enn versnandi
og að ölduhæð nálgist að vera 50%
hærri en var fyrr á áram. Ölduhæð-
in er nú mæld reglulega við olíubor-
pallana í Norðursjó. Nú er í undir-
búningi að hækka undirstöður
þeirra.
Breskir veðurfræðingar segja að
orsökin fyrir þessu sé að dýpri lægð-
ir gangi yfir Atlantshafið en áður
var og í vetur hafa þær verið bæði
margar og djúpar. Það má rekja til
breyttra veðurskilyrða í Ameríku.
Bóluveiran
tekin af lífi
umáramót
Bólusóttarveiran, einn skæðasti
ógnvaldur mannkyns á liðnum öld-
um, verður tekin aflífi eftir rúma
níu mánuði. Um áramót verður
seinasta eintakið fryst í 266 gráður
og eftir það verður engin bólusóttar-
veira á lífi í veröldinni.
Arið 1979 tókst eftir langa baráttu
að útrýma bólusótt sem smitsjúk-
dómi en eför það hafa veirur verið
ræktaðar í rannsóknarstofum. Nú
teljast þær fullrannsakaðar og ekki
á fleiri vetur setjandi. Bandarikja-
menn geyma seinasta skammtinn.
Margir óttast að veirumar geti
sloppið út og orðið mönnum að ijör-
tjóni. Aörir telja ekki hættu á því
og segja aö veirurnar geymi vitn-
eskju sem komi að notum síðar þótt
hún sé mönnum hulin nú. Því sé
eftirsjá í þessum skaðvaldi.
Bólusóttarfaraldur gekk 21 sinni
yfir íslendinga og í stórubólu árin
1707 til 1709 féll þriðjungur þjóðar-
innar. Það svarar til þess að fast að
90 þúsund manns hefðu látist miðað
við núverandi manníjölda.
Gatfalhjörturinn hefur meira
hlaupaþol en nokkurt annað dýr.
Tvöfaltmara-
þon á 60 kíló-
metra hraða
Ameríski gaffalhjörturinn er
mesti þolhlauparinn í dýraríkinu.
Hann er ekki aðeins með fótfráustu
dýrum, úthaldið er meira en dæmi
em um. Gaffalhjörtur lætur sig ekki
muna um að hlaupa tvöfalt mara-
þon - eða um 85 kílómetra - á 60
kílómetra hraða aö jafnaði.
Ástæðan fyrir þessu úthaldi er að
lungu gaffalhjarta em óvenjustór
og orkan brennur óvenjuhratt í
vöðvunum. Þetta em eiginleikar
sem gaffalhirtir hafa öðlast á árþús-
unda flótta undan úlfum.
En hlaupaþolinu fylgja líka ókost-
ir. Gaffalhjörturinn þarf meiri orku
en önnur dýr af sömu stærð til að
halda lífi og fellur því fyrstur í harð-
indum.
Hýðissprengja
Tveir bandarískir vísindamenn
hafa fundið upp aðferð til að
„sprengja" hýði af ávöxtum án þess
aðskemmaþá.
Aðferðin er að snögghita ávextina
við 240 gráða hita. Tíminn er mæld-
ur mjög nákvæmlega og þegar hit-
inn er að komast í gegnum hýðið
er ávöxturinn snöggkældur í
lofttæmi. Við þessa meðferð tætist
hýðiðaf.
Heimurinn
kominn úr
öðrum heimi
Eðlisfræöingurinn Andrei Linde
vakti konuna sína upp um miðja
nótt og sagði: „Heyrðu, ég held ég
viti hvernig heimurinn varð til.“
Konan var vön þessu en aðrir eðlis-
fræðingar töldu þegar þeir heyrðu
hugmyndina að nú væri þessi efni-
legi starfsbróðir þeirra endanlega
vitlaus.
Hugmyndin er að okkar heimur
hafi orðið til í öðrum heimi. Þetta á
ekkert skylt við trúarbrögö heldur
vangaveltur heimsfræöinga um
Andrei Linde telur að heimur okk-
ar sé útskot úr öðrum heimi.
hvort til séu aðrir heimar með öðr-
um lögmálum en viö þekkjum.
Linde gengur út frá því aö veröld
okkar hafi orðið tii við útþenslu,
sem hann kallar útskot úr öðrum
heimi.
Sýklarétaupp
sprengjumar
Þjóðveijar hafa fundiö út að best
sé að nota sýkla til að eyða 20 þús-
und tonnum af sprengiefni sem her
Austur-Þýskalands skildi eftir sig.
Komið hefur í ljós að ýmis afbrigði
sýkla þrífast vel á sprengiefni, hvort
sem það er í handsprengjum eða
eldflaugum. Það sem eftir verður,
þegar sýklarnir hafa étið nægju
sína, er áburður á tún og akra.
Umsjón:
Gísli Kristjánsson