Dagblaðið Vísir - DV - 21.08.1993, Qupperneq 14

14
LAUGARDAGUR 21. ÁGÚST 1993
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGOLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)63 27 00
FAX: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613. ^
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1368 kr.
Verð i lausasölu virka daga 130 kr. - Helgarblað 170 kr.
Bezt að hafa allt í bænum
Þegar rætt var um aö leggja niöur Reykjavíkurflug-
völl og flytja innanlandsflugið til Keflavíkur, sáu margir
landsbyggöarmenn, að slíkt mundi valda þeim kostnaði
og óþægindum. Þeir vildu áfram geta rekið öll sín erindi
í kallfæri frá vellinum í borgarmiðju Vatnsmýrar.
Helzt vildu þeir, að allar opinberar stofnanir og pen-
ingastofnanir, sem þeir skipta við, væru í Kvosinni eða
í hlíðum hennar. Þeim finnst ódýrast og þægilegast að
geta skotizt milli húsa í sjálfum miðbænum og þurfa
ekki að fara langt austur fyrir læk eða upp á heiðar.
Nú þegar fmnst landsbyggðarmönnum langt að heim-
sækja Vegagerð ríkisins inn fyrir Rauðará og Rannsókna-
stofnun landbúnaðarins upp á Keldnaholt. Þeir mundu
láta í sér heyra, ef þeir þyrftu að fara alla leið í Borgar-
nes og á Hvanneyri til að heimsækja þessar stofnanir.
Reykvíkingar og nærsveitungar þeirra eru ekki mikið
inni á teppi opinberra stofnana á borð við Vegagerð ríkis-
ins, Skipulag ríkisins, Byggðastofnun, Fasteignamat og
Rafmagnsveitur ríkisins. Reykvíkinga vegna mættu þess-
ar stofnanir vera á Sprengisandi eða í Grímsey.
Gestir þessara stofnana eru fyrst og fremst lands-
byggðarfólk. Fremstir eru þar 1 flokki sveitarstjórnar-
menn, sem fara hópferðir til Reykjavíkur og reka í einni
ferð mörg erindi á ýmsum stöðum í bænum. Þessi skipan
er tiltölulega ódýr og þægileg, hefur gefizt vel.
Gamanið færi að káma, ef þeir þyrftu að fara til Borg-
amess að heimsækja Vegagerðina, til ísafiarðar að heim-
sækja Fasteignamatið, til Sauðárkróks að heimsækja
Skipulagið, til Akureyrar að heimsækja Byggðastofnun
og til Egilsstaða að heimsækja Rafmagnsveitumar.
Borgfirðingar geta ekki einbeitt sér að heimsóknum
til Vegagerðarinnar, Hnífsdælingar til Fasteignamatsins,
Skagfirðingar til Skipulagsins, Eyfirðingar til Byggða-
stofnunar og Héraðsbúar til Rafmagnsveitnanna. Þeir
þurfa líka að fara til allra hinna stofnananna.
Ef tillögur opinberrar nefndar um flutning ríkisstofn-
ana ná fram að ganga, mun ferðakostnaður og tíma-
eyðsla landsbyggðarfólks aukast, einkum sveitarstjórn-
arfólks, og í sumum tilvikum margfaldast. Við sjáum
fordæmið í Noregi af ofurkostnaði af þessum völdum.
Þótt þægilegt væri fyrir Akureyringa að hafa Byggða-
stofnun heima á hlaði og að fá útsvör starfsmanna henn-
ar, mundu á móti vega óþægindin af því að þurfa að
skipta við Vegagerðina í Borgamesi, Fasteignamatið á
ísafirði og Rafmagnsveitumar á Egilsstöðum.
Góðviljaðar tillögur nefndarinnar em dæmi um skort
á yfirsýn og framsýni. Nefndarmenn sjá nákvæmlega
það, sem þeir em að íjalla um hverju sinni, og ekkert
um fram það. Þeir gera sér enga grein fyrir óbeinum
afleiðingum, sem skaða hagsmuni landsbyggðarinnar.
Enda hló samgönguráðherra og hafði máhð í flimting-
um, þegar hann heyrði tillöguna um flutning Vegagerðar-
innar til Borgamess. Er hann þó með harðari byggða-
stefnumönnum í stjómmálunum. Viðbrögð hans benda
til, að hinar skammsýnu tillögur fái að rykfalla.
Flutningsnefndin áttaði sig ekki á, að Reykjavík er
hentug þjónustumiðstöð fyrir alla landsmenn. Þangað
vilja menn fara og ekki annað til að reka margvísleg
erindi. Helzt kvarta menn um að þurfa að fara í út-
hverfi bæjarins til að komast í sumar stofnanir.
Mikilvægasta byggðastefnumálið er, að landsbyggðin
geti á einum stað gengið að allri þjónustu hins opinbera.
Starfsfólk Byggðastofnunar getur staðfest, að svo sé.
Jónas Kristjánsson
Armenskur
dvergur þjarm-
ar að azerska
risanum
Straumhvörf hafa orðiö í lang-
vinnasta ófriðnum sem háður hef-
ur verið innan endimarka Sovét-
ríkjanna fyrrverandi. Og þar er
Davíð svo sannarlega að bera sig-
urorð af Golíat. Liðsafli tvö hundr-
uð þúsund manna þjóðarbrots
Armena í fjallahéraöinu Nagorno-
Karabakh hefur staðist umsátur
hers sjö milljóna þjóðar Azera og
hrekur hann nú á undan sér á
flótta.
Sovétstjórnin lagði Azerbajdzhan
til Nagorno-Karabakh að launum
fyrir liðveislu Azera við að brjóta
sjálfstæði Armeníu á bak aftur
snemma á þriðja áratug aldarinn-
ar. Héraðið hefur verið talið sjálf-
stjómarsvæði, en azersk stjórnvöld
brugðu einatt fæti fyrir að Armen-
ar fengju notið réttinda til að rækta
þjóðmenningu sína. Armenar era
fyrsta þjóðin í heiminum sem tók
kristni, en Azerar aðhyllast ísl-
amska trú.
Árið 1988 var frelsishræringar
tekið aö gæta í Sovétríkjunum í
kjölfar endumýjunarstefnu Gorb-
atsjovs, og þá lýsti héraðsþing Nag-
orno-Karabakh yfir vilja íbúanna
til að sameinast Armeníu. Svar
Azera var fjöldamorð á Armenum
búsettum í borgunum Sumgait og
Bakú við Kaspíahaf. Síöan hefur
vigaferlum ekki linnt.
Stjóm Azerbajdzhan í Bakú sendi
herliö gegn Armenum í Nagorno-
Karabakh, og fyrst í stað fóra sveit-
ir þeirra halloka. En smátt og smátt
batnaði vopnabúnaður þeirra,
bæði með herteknum vopnum og
vopnasendingum frá Armeníu,
sem þó vom torveldar vegna þess
að landræma byggð Azerum sldlur
Nagorno-Karabakh frá Armeníu í
vestri.
Armeníustjórn hefur hins vegar
aldrei tekið undir ósk íbúa Nag-
omo-Karabakh um að sameinast
Armeníu og vill ekki baka sér með
slíku fjandskap Tyrklands, en Azer
ar mæla á tyrkneska tungu. Þar
að auki er Armenía landlukt og
helstu samgönguleiðir til landsins
hafa legiö um Azerbjadzhan.
Þessum leiðum, bæði jámbraut
og leiðslum fyrir olíu og gas, lokaði
stjórn Azerbajdzhan fljótt eftir að
upp úr sauð í Nagomo-Karabakh,
og hefur það 'valdið Armenum
þungum búsifjum. Héraðsþing
Nagomo-Karabakh hvarf fyrir sitt
leyti frá óskinni um sameiningu
við Armeníu og lýsti yfir sjálfstæði
héraösins 1992.
Það vor snerist stríðsgæfan íbú-
um Nagomo-Karabakh í vil, þegar
hersveitir þeirra náðu fjailavirkinu
Shusha af Azerum, sem höfðu hald-
ið þaðan uppi stórskotahríð og eld-
flaugaregni á Stepanakert, höfuð-
Erlenci tídindi
Magnús Torfi Olafsson
borg héraðsins. Um sömu mundir
var skarð rofið í azerska haftið í
vestri og viðhlítandi samgöngum
komið á við Armeníu.
Armenar í Nagomo-Karabakh
telja sig berjast fyrir tilveru sinni
og frammistaðan á vígvellinum hef-
ur verið eftir því. Þar að auki hafa
flykkst í lið með þeim sjálfboðahðar
frá armensku þjóðarbrotunum víða
um heim, allt frá Líbanon til Banda-
ríkjanna, þar sem endurminningin
um þjóðarmorð Tyrkja á Armenum
í heimsstyrjöldinni fyrri er síb-
læðandi und.
Her Azerbajdzhans reyndist hins
vegar ekki þola nein áfoll sem um
munaði. Hann hefur smátt og smátt
verið að leysast upp vegna lið-
hlaupa, og um mitt sumar gerði
Surat Husseinof, foringi sjálfboða-
sveitar, uppreisn gegn stjórn Ab-
ulfas Elsibei, forseta í Bakú. Hann
varð að víkja og í staðinn kom
Gaidar Aliéf, valdsmaður í stjórn-
artíð kommúnistaflokksins.
Síðan hafa ósigrar Azera farið
stækkandi. Fyrst settust Armenar
frá Nagomo-Karabakh um borgina
Agdam, síðasta vígið sem Azerar
gátu notað til árása á Stepanakert,
og tóku hana. í þessari viku sóttu
Armenar svo lengra í austur og
suður, tóku borgina Jebrail og
sækja að Susuli. Þaðan eiga þeir
aðeins tíu kílómetra ófama að
landamærunum við íran, og hafa
þá króað af fjögur héruð í suðvest-
urhluta Azerbajdzhans, suöur af
Nagorno-Karabakh.
Markmið yfirstjórnar hers Nag-
omo-Karabalkh er ekki að leggja
undir sig land, heldur að knýja
stjórn Azerbajdzhans til beinna
samninga um raunverulega sjálf-
stjóm Armena, ef ekki sameiningu
við Armeníu. Hingað til hefur
stjórnin í Bakú skellt skollaeyrum
viö slíkum kröfum. Á því hefur öll
milliganga um friðargerð strandað,
bæði af hálfu Rússlandsstjórnar og
Ráðstefnunnar um öryggi og sam-
vinnu í Evrópu.
Magnús T. Ólafsson
Ófriður er víðar í Kákasuslöndum en í Azerbajdzhan. Barist hefur verið
í sjálfstjórnarsvæðinu Abkhasíu í vestanverðri Georgíu og í Ossetíunum
báðum.
Skoðanir annarra
Spuming um vilja í Bosníu
Ástandið í Bosníu er orðið svo alvarlegt að allt
sem ekki stefnir til verri vegar vekur upp vonir um
að átökum linni. Viðbrögð við þjáningum Irmu litlu
og brotthvarf herja Serba úr fjöllunum við Sar^jevo
eru vonarglæta þótt enn þurfi lengi að bíða friðar.
Úr forystugrein Observer 15. ágúst.
Slegið á græna fingur
Höggvið upp skóga, rífið niður gömul hús, reisið
skýjakljúfa eða hellið steinsteypu yfir landið og þið
fáið heiðursmerki og nokkrar milljónir í banka. En
ef þið gróðursetjið nokkur eikartré eða hneturunna
í garðinum hjá ykkur þá koma menn í jakkafótum
og rífa allt upp með rótum.
Claire Millington fékk að reyna að þaö þarf leyfi
fyrir trjám. Hún haföi varið hálfri ævinni í að ala
um 15 eikur sem hún gaf kirkjusókn sinni. Ekkert
leyfi var fyrir trjánum og því varö að rífa þau upp.
Úr forystugrein Daily Express 16. ágúst.
Friður í sjónmáli
Eina bannorðið, sem eftir er í friöarviræðum
ísraelsmanna og Palestínumanna, er sjálfsstjóm fyr-
ir hernumdu svæðin. Ríkisstjóm ísraels hefur viður-
kennt að það komi henni ekki við hvaöa samtökum
einstakir samningamenn Palestínumanna tilheyra.
Þar með hafa ísraelsmenn fallið frá enn einu af skil-
yrðunum sem þeir settu fyrir viðræðum.
Friöarviðræðumar í Miö-Austurlöndum eru eitt
af því fáa sem ávannst í Persaflóastríðinu. Stríðs-
þreytan er farin að segja til sín.
Úr forystugrein Politiken 18. ágúst.