Dagblaðið Vísir - DV - 03.09.1993, Qupperneq 15

FÖSTUDAGUR 3. SEPTEMBER 1993
15
Af norrænni skýrslu
um landbúnaðarmál
HAGFRÆÐISTOFNUN HÁSKÓLA ÍSLANDS
Skýrsla nr. 2/1993
Stuðningur íslenskra stjórnvalda
við landbúnað
Skýrsla til Neytendasamtakanna
__________________________________Mars 1993________________________________
„í skýrslunni kemur fram ónákvæmni í efnismeðferð sem eykur ekki á
trúverðugleika niðurstaðanna,“ segir m.a. í greininni.
í fyrra kom út skýrsla á vegum
Norrænu embættisnefndarinnar
um neytendamál sem fjallaði um
áhrif norrænnar landbúnaðar-
stefnu á hag neytenda. Þessi
skýrsla hefur verið dregin fram í
dagsljósið á nýjan leik með tilstyrk
viðskiptaráðherra og orðið upp-
spretta mikillar umræðu í fjölmiðl-
um.
Hagfræðistofnun Háskóla íslands
vann skýrsluna en henni til aðstoð-
ar voru fulltrúar neytendasamtak-
anna á Norðurlöndum (utan Dan-
merkur). Þar sem niðurstöður
skýrslunnar hafa verið túikaðar
sem heilagur sannleikur og óum-
deildur langar mig að fara nokkr-
um orðum um skýrsluna sjálfa og
vinnubrögð Hagfræðistofnunar
Háskólans.
Ónákvæmni í samanburði
í skýrslunni kemur fram óná-
kvæmni í efnismeðferð sem eykur
ekki á trúverðugleika niðurstaðn-
anna. Fyrir ísland eru notaðir AMS
útreikningar sem unnir voru upp
í sambandi við GATT samningana.
Þeir byggjast á heildsöluverði.
Hagfræðistofnun setur samasem-
merki á milli þeirrar aðferðar og
PSE útreikninga frá OECD fyrir
hin Norðurlöndin sem byggja á
verði til bænda. Þetta er gert án
athugasemda eða skýringa sem
ekki er veijanlegt af fræðilegri há-
skólastofnun því hér er um ólíkar
aðferðir að ræða.
PSE fyrir íslenskan landbúnað
KjaUaiinn
Gunnlaugur Júlíusson
hagfræðingur
Stéttarsambands bænda
var reiknað út í kandidatsritgerð
Vigdísar Jónsdóttur sem birtist í
Fjármálatíðindum maí-júlí 1992.
Niðurstaðan er að PSE sé 81,3% á
árinu 1988 eftir að leiðrétt hefur
verið fyrir örlítiUi skekkju í talna-
grunni. Leiðbeinandi Vigdísar við
vinnslu skýrslunnar var Þorvaldur
Gylfason prófessor. Hliðstæðar
niðurstöður koma fram í skýrslu
sem verið er að vinna að í landbún-
aðarráðuneytinu fyrir sömu ár.
Þetta má bera saman við 54,5% í
Danmörku, 81,4% í Finnlandi,
76,6% í Noregi og 60,7% í Svíþjóð
fyrir árið 1990. Þetta er ailt önnur
niðurstaða en kemur fram í hroð-
virknislegri skýrslu Hagfræði-
stofnunar (110,7%) en í góðu sam-
ræmi við niðurstöður annarra
landa á norðurhjara. Á þessum
mismun þarf að fá skýringar.
í töflu 2.3 á bls. 40 eru gefnar upp
ýmsar grunntölur varöandi land-
búnað á Norðurlöndum. Þar er
texti annaðhvort mjög illa próf-
arkalesinn eða skilningi höfunda á
ýmsum grunnstærðum er ábóta-
vant. Þar kemur t.d. fram að á ís-
landi séu framleidd 4 tonn af nauta-
kjöti, 2 tonn af svínakjöti og 11 tonn
af kindakjöti árið 1988. Hiiðstæðar
magntölur eru gefnar upp fyrir hin
Norðurlöndin vegna sömu bú-
greina. Þyngdareiningu vantar á
heildaruppskeru á hveiti, byggi,
höfrum og kartöflum. Samsvar-
andi ónákvæmni hefur komið fyrir
áður í skýrslum Hagfræðistofnun-
arinnar. Það finnst kannske ein-
hveijum að hér sé verið að eltast
við tittiingaskít en það verður að
gera þá kröfu til opinberrar há-
skólastofnunar, sem er að vinna
að samnorrænu verkefni, að slík
atriði séu í lagi, þannig að ekki
kvikni vafi um gæðastaðal verks-
ins. Það á ekki síst viö þegar niður-
stöðumar eru síðan notaðar í há-
pólitískum tilgangi.
Ónákvæmni í ályktunum
Það er t.d. fullyrt í inngangssetn-
ingu skýrslunnar að landbúnaðar-
stefna á Norðurlöndum hafi í fór
með sér há útgjöld á fjárlögum og
mikinn kostnað fyrir samfélagið og
enginn fyrirvari gerður þar um.
Ljóst er að landbúnaðarstefna
Danmerkur hefur t.d. byggt á allt
öðrum grunni en hinna Norður-
landanna fjögurra. Danir eru t.d.
ein þriggja þjóða í heiminum sem
selja Japönum meiri verðmæti en
þeir kaupa af þeim. Þar ræður
svínakjötið úrslitum. í norrænni
skýrslu, sem kom út árið 1989
(Jordbrukspolitiken i de Nordiska
lándema, málen, medeln og konse-
kvenserna) eru PSE útreikning-
arnir skýrðir út og geröir ýmsir
útreikningar sem byggja á þeim.
Þar er m.a. fuflyrt á bls. 130 að:
„styrkir til dansks landbúnaðar, í
núverandi formi með aðild að EB,
séu hagkvæm fjárfesting".
Mér finnst þegar á allt er litið að
sú niöurstaða sé öllu meir í tengsl-
um við raunveruleikann en sú
fljótfæmislega niðurstaða sem höf-
undar neytendaskýrslunnar hefja
vinnu sína á.
Gunnlaugur Júlíusson
„Ljóst er að landbúnaðarstefna Dan-
merkur hefur t.d. byggt á allt öðrum
grunni en hinna Norðurlandanna fjög-
urra. Danir eru t.d. ein þriggja þjóða í
heiminum sem selja Japönum meira
verðmæti en þeir kaupa af þeim.“
Mátulegt á þig!
Einar Kárason rithöfundur skrif-
aði ágæta grein í DV 26. júlí sl. sem
bar yfirskriftina Blóðhefiidir bank-
anna. Hann lýsti þar vel aðförum
banka frá sjónarmiði ættingjans
eða vinarins sem „skrifaði uppá“
lán hjá viðskiptavini bankans.
Gíslataka
án vopnavalds
Aðstaða lántakandans, sem kom-
inn er í erfiðleika með að greiða
af láni, er hins vegar svipuð og hjá
þeim sem stendur í samningum við
mannræningja. Yfir honum vofir
hótun um að selja nauðungarsölu
íbúðarhúsnæði ættingjans sem
segja má að bankinn hafi tekiö sem
„gísl“ til að tryggja samningsstöðu
sína. Bankinn náði til sín gíslinum,
ekki með vopnavaldi, heldur í
krafti hefðar, eigin reglna og einok-
unar.
Dráttarvextir
og stóri bróðir
Dæmin eru allt 1 kringum okkur.
Einstæð móðir sem ég þekki, á
„venjulegum" launum, berst við að
sjá sjálfri sér og tveimur bömum
farborða. Henni tekst illa að láta
enda ná saman og óvænt útgjöld
valda því að hún þarf að taka
Kjállarinn
Methúsalem Þórisson
í framkvæmdanefnd Flokks
mannsins, Húmanistaflokksins
bankalán. Henni tekst ekki að
greiða niður lánið og aftur koma
óvænt útgjöld. Dráttarvextir
hrannast upp og nú er tekið hærra
lán til aö greiða upp hiö fyrra með
dráttarvöxtum, og „innheimtu-
kostnaði" svo ekki sé nú gleymt
lántökugjaldi og stimpilgjaldi
handa stóra bróður. - Níu mánuð-
um síðar er komin krafa um nauð-
ungarsölu á íbúð aldraðrar móður
hennar.
Geta sjálfum
sér um kennt
Nú kann einhver að segja: Móðir-
in gat nú sjálfri sér um kennt að
vera svo vitiaus að skrifa upp á hjá
dótturinni sem ekki gat staðið und-
ir greiðslum af láninu. Og stelpan
gat sjálfri sér um kennt fyrir guð
má vita hvað: Að hafa ekki náð sér
í ríkan kall eða farið í lögfræði í
Háskólanum. En þessum rökum,
ef rök skyldi kalla, mætti líka snúa
upp á bankann og segja sem svo
að það væri mátulegt á hann að
tapa peningunum. Munurinn er
bara sá að hann setti leikreglumar.
Fyrrnefnd rökleysa er gjarnan
notuð til að réttiæta hvers kyns
ofbeldi og nauðung. Og vissulega
er það ofbeldi þegar fólki er stillt
upp við vegg og það á engra kosta
völ annarra en láta að vilja mótað-
ilans.
Reynsla mín af forráöamönnum
banka er að þeir séu flestir velviljað
og hjálpsamt fólk, það starfar hins
vegar innan kerfis sem er ómann-
úðlegt. Og það er réttmæti þessa
kerfis sem fólk er farið að draga í
efa. Við veltum fyrir okkur spum-
ingum eins og: Era dráttarvextir
refsing? Hafa bankar refsihlutverk
samkvæmt lögum? Hver er ábyrgð
banka við lánveitingu? Er nauð-
ungarsala á íbúðarhúsnæði brot á
mannréttindum? Það er nauðsyn-
legt að þessi mál séu rædd og ein-
staklingar geri sér grein fyrir að
þeir era ekki einir á báti. Þannig
getur skapast samstaða sem
andæfir alræði peninganna.
Methúsalem Þórisson
„Nú kann einhver að segja: Móðirin gat
nú sjálfri sér um kennt að vera svo
vitlaus að skrifa upp á hjá dótturinni
sem ekki gat staðið undir greiðslum af
láninu.“
tel að
eitir því sem
sveitarielögin
eru stærri þá
séu meiri lík-
ur á að þau
geti staðið
öflug gegn
ríkisvaldinu f einiirMsw,s:
samningum
um flutning a
verkefna. Eg Sauðaritrokl-
tel einnig að eftir því sem sveitar-
félögin era stærrl þá ráði þau
betur við þau verkefhi sem vænt-
anlega eru í farvatninu til okkar
í samningum. Þá vísa ég tíl
grunnskólans, málefha fatlaðra,
öldnmarmála og máleftta heilsu-
gæslunnar svo eitth vað sé nefht.
Hvað varðar þær tillögur sem
lagðar Jtafa verið fram og varða
Skagafjörðinn þá tel ég að sam-
starf sveitarfélaganna sé þegar
þaö mikið í gognum héraösncfhd-
ina að í raun sé ekki verið að stíga
svo stórt skref til sameiningar-
innar, það eru þegar svo margir
málaflokkar sem er nú þegar
unnið i sameiginlega,
Sumir tala um að þeir ætli ekki
að sameinast sveitaiíélagi sem sé ;
mjög skuldsett eins og t.d. er á
Sauðárkróki. Því er auðvitaö
hægt að svara þannig að su skuld-
setning er fyrst og fremst tilkom-
in vegna eflingar atvinnulífsins
og það eru miklu fleiri en íbúar
Sauðárkróks sem njóta þeirrar
uppbyggingar. Fjölmargt fólk í
nágrenni Sauðárkróks nýtur
góðs af þeim flármunum sem
hafa farið beint í atvinnumálin."
fyrsta
er eitt
J
lagi
atriði sem
þarf að skoða
mjög vel. Ef
dreifbýli á að
sameinast
Sveinsstöðum
hljóta monn .
aö verða að Ma9nus
velta fýrirsér u. , .
á hvern hátt Hunavatnssyslu'
sé hægt að tryggja íbúum dreif-
býlisins sambærilega þjónustu og
íbúum þéttbýliskjamanna. Ég er
ekki búinn að sjá í framkvæmd
að íbúar dreifbýlisins fái vatnið
heim að dyrum, götumar mokað-
ar og annaö þess háttar.
Hins vegar ef menn fara út í
sameiningu, sera ég vll ekki úti-
loka með öllu, þá verður að vera
hægt aðfæra verkefiú frá ríki til
fólkinu. Það sem mörgum sýnist
hins vegar vera að gerast cr að
ekki sé skilyrt hvaða verkefni
veröi þama færð.
Ef óg lit nær okkur þá gerir til-
lagan ráö fyrir að Húnavatnssýsl-
an verði tvö sveitarfélög. Mér
biýtur að vera spurn hvers vegna
ekki a aö gera báðar Húnavatns-
sýslumar aö einu sveitarfélagi
eins og gera á allan Skagafiörð
að einu sveitarfélagi fyrst sam-
eina á á annaö borð. Þá væru
menn komnir með skóla sem
Iiægt væri að samnýta og margt
fleira færi betur. Ég hlýt að spyrja
hvers vegna tillagan komi svona
fram og set mörg spumingar-
k-DV, Akureyri.