Dagblaðið Vísir - DV - 04.09.1993, Blaðsíða 12

12
LAUGARDAGUR 4. SEPTEMBER 1993
Erlendbóksjá
Metsölukiljur
Bretland
Skáldsögur:
1. Joanna Trollope:
The Men and the Girls.
2. Michael Crichton:
. Jurassic Park.
3. Panielle Steel:
Jewels.
4. Donna Tartt:
The Secret History.
6. John Grisham:
The Firm.
6. Maeve Binchy:
The Copper Beech.
7. Colin Dexter:
The Way through the
Woods.
8. John Grlsham:
The Pelican Brief.
9. Patricia D. Cornwell:
All That Remains.
10. Robert Harris:
Fatherland.
Rit almenns eölis:
1. Jung Chang:
Wild Swans.
2. Nick Hornby:
Fever Pitch.
3. Ðrtan Keenan:
An Evil Cradlíng.
4. Michael Caine:
What's it All about?
B. Jean P. Sasson:
Príncess.
6. Christabel Bielenberg:
The Road ahead.
7. Lafói Fortescue:
Perfume from Provence.
8. J. Peters 8t J. Nichol:
Tornado Down.
9. Bill Bryson:
The Lost Continent.
10. D. Shay & J. Duncan:
The Making of Jurassic
Park.
(Bvgat 6 The Sunday Times)
Danmörk
Skáldsögur:
1. Fay Weldon:
Livskraft.
2. Robert Harris:
Fædrelandet.
3. Tor Nerrestranders:
Mærk verden.
4. Ib Michael:
Vanillepigen.
5. Oriana Faltaci:
Inshallah.
6. Herbjorg Wassmo:
Dinas bog.
7. Stephen Klng:
Morkets halvdel.
(Byggt á Politiken Sondag)
Grín og
gagnrýni
P.J. O’Rourke er bandarískur blaða-
maður sem hefur um árabil skoðað
stjórnmálaviðburði dagsins í gagn-
rýnum spéspegli. Lengst af hefur
hann skrifað greinar fyrir tímritið
Rolling Stone en verk hans hafa
einnig birst í mörgum öðrum banda-
rískum tímaritum og þær síðan verið
gefnar út á bók. Mun þetta reyndar
vera fjórða ritgerðasafn blaða-
mannsins.
O’Rourke á frekar sveiflukenndan
feril að baki. Hann var ungur á
hippatímanum svokallaða þegar bar-
áttan gegn stríðinu í Víetnam var í
algleymingi í Bandaríkjunum og
reyndar víðar og þá afar róttækur á
vinstri kanti stjórnmálanna. Seinna
söðlaði hann um og sveiflaðist engu
skemur yfir á hægri kantinn.
Mestu máli skiptir þó aö hann hef-
ur þrátt fyrir breytt viðhorf haldið
hæfileikanum til að sjá h.ið fyndna
og fáránlega í flestum hlutum og
setja það fram á skemmtilegan máta.
‘Anac*<t<aœt#o!eatualtMmt*sm~. omatAmtka smast mftaus
andprovocMM m*ers ’
me
Umsjón:
Uppgjör við fortíðina Elías Snæland Jónsson
Greinarnar í þessu ritgerðasafni
eru flokkaöar í fjóra meginkafla.
Einn þeirra, Second Thoughts, fjallar
einmitt á bráðfyndinn hátt um kostu-
lega reynslu hans á hippatímanum.
Jafnframt lítur hann á hegðun sína
þá í ljósi síðari tíma skoðana.
Annars er í þessum kafla tekið á
jafn ólíkum málefnum og þaráttunni
gegn eiturlyfjaneyslu, deilumálum
Israela og araba í ljósi reynslu Róm-
verja fyrir tvö þúsund árum, til-
gangsleysi ef ekki skaðsemi Afríku-
aðstoðar á borö við þá sem fólst í
Live Aid og yfirhurðum bíla fram
yfir gangandi vegfarendur!
Annar kafli, A Call for a New
McCarthyism, fjallar að mestu um
bandarísk málefni, svo sem „þörf-
ina“ á nýjum svörtum lista eins og
tíökaöist á McCarthytímanum, vin-
sæla kynfræöslu dr. Ruth Westheim-
er, endurminningar Carterhjón-
anna, sem eitt sinn sátu í Hvíta hús-
inu í Washington, og bílakóngsins
Iacocca og gagnrýna bók um
Kennedy-fjölskylduna. Þetta eru
reyndar elstu greinarnar í safninu;
birtust fyrst fyrir tæpum áratug.
Persaflóastríð og
hrun kommúnismans
Lengstu kailar bókarinnar, sá
fyrsti og síðasti, taka hins vegar á
stóratburðum síðustu ára í alþjóða-
málum. Annars vegar hruni komm-
únismans í Sovétríkjunum og Aust-
ur-Evrópu og hins vegar Persaflóa-
stríðinu.
O’Rourke heimsótti sum þeirra
landa þar sem þessir sögulegu at-
buröir gerðust og kom fljótt auga á
fyndnu hliðar málanna. Einkum eru
frásagnir hans frá Sádí-Arabíu og
Kúveit á dögum Persaflóastríðsins
athyglisverðar enda auðvelt að sjá
stríðsrekstur sem hið fullkomna
leikhús fáránleikans.
Greinarnar í þessari bók eru að
sjálfsögðu misjafnar, eins og vænta
má, en flestar eru þær hin besta
skemmtun. Og þótt O’Rourke gangi
stundum fulllangt í fúkyrðaflaumi
fer ekki á milli mála að þegar honum
tekst best upp fela skrif hans í sér
sannleiksbrodd sem hittir vel í mark.
GIVE WAR A CHANCE.
Höfundur: P.J. O’Rourke.
Picador, 1993.
Metsölukiljur
Bandaríkin
Skáldsögur:
1. Michael Crichton:
Rising Sun.
2. John Grisham:
The Pelican Brief.
3. John Grisham;
The Firm.
4. Sícfney Sheldon:
The Stars Shine down.
5. John Grisham:
A Time to Kill.
6. Michael Crichton:
Congo.
7. Michael Crichton:
Jurassic Park.
8. Michael Crichton:
Sphere.
9. Anne Rivers Siddons:
Colony.
10. Patricia D. Cornwell:
All That Remains.
11. Jimmy Buffett:
Where Is Joe Merchant?
12. Stephen King:
Gerald's Game.
13. Carol Higgins Clark:
Decked.
14. Rebecca Neason:
Guises of the Mind.
15. Cormac McCarthy:
All the Pretty Horses.
Rit almenns eðlis:
1. M. Scott Peck:
The Road Less Travelled.
2. Anne Rule:
A Roso for Her Grave.
3. James Herriot:
Every Livíng Thing.
4. Robert Fulghum:
Uh-oh.
5. Maya Angelou:
I Knowwhythe Caged Bird
Sings.
6. Gail Sheehy:
The Sitent Passage.
7. Peter Mayle:
A Year ín Provence.
8. K. Le Gifford & J. Jerome:
I Can't Believe I Said That!
9. David McCullough:
Truman.
10. Peter Mayle:
Toujours Provence.
11. Tina Turner & Karl Loder:
I, Tina.
12. Wiillam Manchester:
A World Lit only by Fire.
13. Truddi Chase:
When Rabbit Howls.
14. Deborah Tannen:
Youjust Don’t Understand.
15. Martin L. Cross:
The Government
Racket.
(Byggt á New York Times Book Revíew)
Vísindi
Meðfæddi átta-
vitinn týndur
Hvernig stendur á því að jafn-
vel fávís skordýr geta haldiö átt-
um blindandi en maðurinn veður
um í villu og svíma sjái hann
ekki kennileiti?
Bandarískur visindamaður
segir að orsökin sé að í tímans
rás hafi hiutfall seguljárns í blóði
manna lækkað og nú gæti þess
mikiu síður en í dýrum.
Seguljárnið veldur því að ílest
dýr hafa innbyggðan áttavita og
finna réttar áttir á sér. Mennimir
verða hins vegar að nota tilbúinn
áttavita til aö rata.
Söngurbætir
heilsuna
Söngur bætir líkamlega heilsu
manna og það getur leitt til geð-
veiki ef börnum er bannað aö
syngja. Þetta er að minnsta kosti
skoöun norska vísindamannsins
Jons-Roars Bjorkvold.
Hann segir að söngur stuöli aö
jafnvægi í likamsstarfseminni.
Þá segir hann aö böm verði að
fá útrás fyrir meðfædda söngþrá
til að þroskast andlega. Sussi
menn um of á söngglöð böm geti
það leitt til geðveiki síðar á
ævinni.
Stórgáfaöur
Ný rannsókn 1 Bandaríkjunum
heftxr leitt í ljós aö stærð heilans
ræður miklu um gáfuraar.
Mannviliðþarfpláss eins pg ann-
að. Þar með er afsannað að
heimskur sé jafnan höfuðstór.
Rafmagns-
stóllinn
var herbragð
Edisons
„Ég hefði gert þetta betur með
öxi,“ sagði rafmagnsfræöingur-
inn George Westinghouse þegar
hann frétti af þvi hve hörmulega
hefði gengiö að taka William
nokkurn Kemmler af lifi í raf-
magnsstól, þeim fyrsta sinnar
tegundar.
Westinghouse haföi líka nokkra
ástæðu til að kveljast með
Kemmler þvi rafmagnsstóllinn
var notaður til.að ófrægja upp-
götvun hans, riðstrauminn, Og
sá sem stóð fyrir ófrægingarher-
ferðinni var Thomas Alfa Edíson.
Hann hafði einkaleyfi á rak-
straum og vildi fá Bandaríkja-
menn til að nota hann einan en
ekki bölvaðan riðstraumínn.
Edison hélt því fram að rið-
straumur væri stórhættulegur
mönnum meðan rakstraumur
væri skaðlaus. Westinghouse hélt
fram þveröfugri skoðun.
Edison huglívæmdist þá nýtt
herbragð. Hann fékk yfirvöld tii
að taka sakamann af lífi i raf-
magnsstól. Þar var riöstraumur-
inn hans Westinghouse að sjálf-
sögöu notaður. En langan tima
tókað murka lífið úr fyrsta fórn-
arlambinu í rafmagnsstólnum og
Westínghouse taldi sannaö að
straumurinn hans væri í það
minnsta hættulitill.
Umsjón
...
Gíslí Kristjánsson
Hún er alls engin meináta nýja
vélin sem uppfinningamennimir hjá
japanska fyrirtækinu Ricoh hafa
búið til. Þetta er vél sem á að bjarga
því sem bjargað verður af skógum
heimsins og það gerir hún með því
að éta orð.
Þetta er eiginlega neikvæð ljósrit-
unarvél því þegar þéttskrifuð blöð
eru sett í hana koma þau út óskrifuð
og tilbúin til notkunar á ný. Sagt er
að nota megi sama blaðið 10 til 20
sinnum með aðstoö orðaætunnar og
jafnvel endalaust þegar ætan hefur
verið þróuð til fullnustu.
í orðaætuna er notað sérstakt efni
til að leysa upp prentduftið úr prent-
urum og ljósritunarvélum. Stafirnir
leysast í sundur og prentduftið hryn-
ur af blaðinnu. Nýja tæknin er því
bylting sem étur bömin sín.
Ekki er orðaætan ennþá svo full-
komin að hún dugi til að afmá allt
sem skrifað er. Aðeins er hægt að
ná texta úr nýtísku leiserprenturum,
fóxum og ljósritunarvélum af papp-
írnum. Gamaldags blek stenst hinni
nýju tækni snúning.
Þannig komust menn fljótt aö því
að undirskrift á skjölum stendur ein
eftir þegar sjálfur textinn er horfinn.
Því má með lagni skipta um texta á
blaði en halda undirskriftinni eftir.
Þetta opnar nýja og spennandi mögu-
leika fyrir skjalafalsara.
Sá galli er og á gjöf Njarðar að orða-
ætan er þrjár mínútur að hreinsa
eitt blað af A4 stærð. Það era lítil
afköst á þessum síðustu og verstu
pappírssóunartímum.
Þeir sem vilja fara leynt með skrif
sín geta notaö sér orðaætuna til að
afmá verkin. Stafimir hverfa ekki
alveg af pappímum þótt þeir séu
ekki sýnilegir með bemm augum.
Nýja orðaætan gerir mönnum kleift að nota sama pappirinn aftur og aftur
án þess að senda hann f endurvinnslu.
Með því að beita enn nýrri tækni
má framkalla orðin að nýju. Þetta er
góður kostur fyrir menn í leyni-
lögguleik. Hins vegar er þessi huliðs-
skrift ekki hulin þeim sem kunna að
framkafia hana.
Hjá Ricoh ætla menn að halda áfram
að þróa orðaætuna. Ekki veitir af því
ört gengur á skóglendi jarðar eftir þvi
sem efdrspum eftir pappír eykst.
Draumurinn er að endumýta allan
pappír sem ekki á aö geyma án þess
að senda hann í endurvinnslu. Því
ætti orðaætan að valda hungursneyð
hjá pappírstæturam og ruslakörfum
í fyllingu tímans.
Umhverfisvæn orðaæta