Dagblaðið Vísir - DV - 02.10.1993, Blaðsíða 4

4
LAUGARDAGUR 2. OKTÓBER 1993
Fréttir
Byggðastofnun þarf 120 milljónir vegna Atvinnutryggingasjóðs:
Gjaldþrota og jarðaður
en blóðmjólkar þó ríkið
- lítt ígrunduð útlán sjóðsins kosta þjóðina miiljarða króna næstu árin
að rifja upp hverjir sátu í honum og
báru ábyrgð á útlánum hans.
Ábyrgðin er þeirra
í upphaflegri stjórn sjóðsins áttu
sæti þeir Gunnar Hilmarsson, til-
nefndur af Steingrími Hermanns-
syni, þáverandi forsætisráðherra, að
ábendingu Stefáns Valgeirssonar,
Pétur Sigurðsson og Björn Björns-
son, tilnefndir af Jóni Sigurðssyni,
Kristján Skarphéðinsson, tilnefndur
af Halldóri Ásgrímssyni, og Jóhann
Antonsson, tilnefndur af Ólafi Ragn-
ari Grímssyni.
Á árinu 1988 sagði Björn Björnsson
sig úr stjóminni þar sem hann hafði
verið ráðinn bankastjóri íslands-
banka. Við tók Hólmgeir Jónsson en
í millitíðinni sat Ingjaldur Hannib-
alsson nokkra fundi, en hann var
varamaöur Björns. Haustið 1989
bætti Steingrímur Hermannsson síð-
an þrem nýjum mönnum í stjórnina
þeim Páh Gústafssyni, Drífu Sigfús-
dóttur og Guðmundi Sigurðssyni.
Legsteinar og afturgöngur
í árslok 1990 var haldinn síðasti
stjórnarfundur Atvinnutrygginga-
Fréttaljós
Kristján Ari Arason
sjóðs. Það var mat stjórnarmanna
þá að lífstilgangi sjóðsins væri náð
og stjórnarmenn voru sáttir við sín
störf. Á fundinum fannst mönnum
tilhlýðilegt að gefa sjálfum sér og
ráðherrum ríkisstjómar Steingríms
Hermannssonar sandblásna leg-
steina til minningar um sjóöinn. Sú
gjöf hefur reynst táknræn því í dag
hryllir mönnum við voðaverkum aft-
urgöngunnar sem á degi hverjum
leggur sér til munns fjármuni ís-
lensku þjóðarinnar.
Inngrip Davíðs
Frá því ríkisstjórn Davíðs Odds-
sonar tók við völdum vorið 1991 hef-
ur hún ítrekað þurft að hafa fjár-
hagsleg afskipti af sjóðnum. Sjóðnum
hafa verið tryggðar erlendar láns-
heimildir til að standa í skilum við
erlenda lánardrottna. Og í tvígang I
hefur ríkisstjórnin ákveðið að skuld-
breyta lánum sjóðsins til sjávarút-
vegsins. Um er að ræða 93 prósent I
af innheimtanlegum lánum sjóðsins.
Haustið 1991 var ákveðið að færa
afborganir lána á áranum 1992 og
1993 færðar aftur fyrir lánstímann
og lánin lengd um 4 ár. í sumar var
síðan ákveöið að færa afborganir
1994 og 1995 aftur fyrir og lengja lán-
in um önnur 4 ár. Þegar lánin vom
veitt á árunum 1989 og 1990 var láns-
tímin ákveðinn til ársins 2000 en í tíð
ríkisstj órnarinnar hefur lánstíminn
verði lengdur til ársins 2008.
Sjávarútvegurinn axli ábyrgð
Rikisstjórn Davíðs Oddssonar ráð-
gerir nú að gera sjávarútveginn sem
slíkan ábyrgan fyrir skuldum At-
vinnutryggingadeildar Byggðastofn- >
unar. í drögum að framvarpi um
Þróunarsjóð sjávarútvegsins er gert
ráð fyrir að sá sjóður taki skuldirnar >
yfir. Um þetta er þó pólitískur
ágreiningur, innan sem utan stjórn-
arflokkanna, og þvi óvíst hvort af I
þessu verðúr. En hvort heldur sem
er mun það á endanum lenda á ís-
lensku þjóðinni að taka á sig skelhnn
sem fylgir töpuðum kröfum og gjald-
þrotum í íslenskum sjávarútvegi.
-kaa
„Við erum orðnir feimnir og þreyttir
á að biðja um lán fyrir gjaldþrota
deild. Lánsíjárheimild þessa árs dug-
ar okkur ekki. Okkur reiknast til að
það vanti um 120 milljónir. Við von-
um að það sé ekki meira,“ segir Guð-
mundur Malmquist, forstjóri
Byggðastofnunar.
Byggðastofnun hefur farið fram á
120 milljóna króna framlag úr ríkis-
sjóði til að atvinnutryggingdeild
stofnunarinnar geti staðið í skilum.
Samkvæmt lánsfjárlögum hafði
stofnunin heimhd th að taka 1,3 mhlj-
arða í lán til að greiða af lánum en
ljóst er að sú upphæð dugir hvergi.
Byggðastofnun umsjónaraðili
Dehdin er í raun umsjónaraðih
með þrotabúi Átvinnutryggingasjóðs
útflutningsgreinanna sem komið var
á fót með bráðabirgðalögum haustið
1988 af ríkisstjórn Steingríms Her-
mannssonar. Tilgangur sjóðsins var
að veita útflutningsatvinnuvegunum
mhljarða króna í lán th að koma í
veg fyrir rekstrarstöðvun og gjald-
þrpt fjölda fyrirtækja.
Útlánum úr sjóðnum var hætt í
árslok 1990 og var Byggðastofnun
fahð að sjá um innheimtu lána og
rekstur stjóösins. Á þeim tíma sem
sjóðurinn starfaði voru veitt 933 lán.
í dag eru einungis 413 þessara lána
í skilum. Hjá um 50 lántakendum eru
vanskhin meiri en 3 mhljónir. Van-
skh tæplega 300 lántakenda eru á
bihnu 100 þúsund krónur til mhljón
krónur. Ahs nutu 358 fyrirtæki fyrir-
greiðslu sjóðsins og mörg þeirra
fengu fleiri en eitt lán. Þegar árið
1991 voru um 50 af þessu fyrirtækjum
komin í uppboðsmeðferð vegna van-
skha.
Gríðarlegar afskriftir
Alls námu útlán sjóðsins um 9,1
mhljarði. í dag er vart talið að muni
innheimtast nema 6,9 mihjarðar. Þar
sem vextir á útlánum eru lægri en
fjármögnunarlán sjóðsins hefur sjóð-
urinn þurft að taka á sig kostnað upp
á hundruð mhljóna. Staða sjóösins
er nú neikvæð um minnst 2 mhljarða
samkvæmt bráöabirgðauppgjöri.
Hehdarskuldir sjóðsins eru um 9,4
mihjarðar og hafa skuldimar aukist
um 300 mhljónir frá áramótum. í af-
skriftasjóði eru um 1200 mihjónir en
ekki er séð að sú upphæð dugi th að
afskrifa tapaðar kröfur. Þegar árið
1990 afskrifaði sjóðurinn kröfur upp
á 88,7 mhljónir. Á árinu 1991 voru
afskrifaðar 585,9 milljónir og í fyrra
Afskriftir Atvinnu-
tiyggingasjóðs
m Þegar afskrifaö ■ I afskriftasjóöi
1.600 milljóntf
1.500
1.‘
1
l.*w
1.100

j_r.
Ríkisstjórn Steingríms
Hermannssonar stofnar
Atvinnutryggingasjóð 1988
Stjórn Atyinnutryggingasjóðs
- þau sóuðu milljörðum -
fiíRiÍlr . 4 - m m ' ' í-l
Gunnar Hilmarsson form. Jöhann Antonsson Kristján Skarphéðinsson Drífa Sigfúsdóttir Ingiatdur Hannibalsson
' ^Sl % r; L.y\. V -ji
Guömundur Páll
Sigurösson Gústafsson
Hólmgeir
Jónsson
Björn
Björnsson
Pétur
Sigurðsson
Ríkisstjórn Davíðs Oddssonar tók við gjaldþrota
sjóði en hefur ítrekað neyðst til fjárfrekra inngripa.
Byggðastofnun hefur haft umsjón með sjóðnum
en nú er stefnt að því að láta Þróunarsjóð
sjávarútvegsins taka ábyrgð á sjóðnum
enda fór stærsti hluti útlána í þá grein.
795,3 mihjónir. í ár hafa verið afskrif-
aðar 367,2 mihjónir.
Haldlítil veð
Samkvæmt lögum skyldu þau fyr-
irtæki ein fá fyrirgreiðslu hjá sjóðn-
um sem sýnt þætti að gætu spjaraö
sig eftir skuldbreytingu og hagræð-
ingu sem dygði th áframhaldandi
reksturs. Eftir þessum fyrirmælum
fór stjómin hins vegar htt eins og
best sést á vanskilum og gjaldþrotum
margra fyrirtækja sem nutu fyrir-
greiðslu hjá sjóðsstjórninni.
Frá því Atvinnutryggingasjóður
útflutningsgreinanna var stofnaður
1988 hafa hátt í 3 mihjarðár tapast
og ljóst er að mihjarðar muni tapast
til viðbótar á næstu árum. Tahð er
að endurmeta þurfi veð fyrir um 70
prósentum útlána.
Pólitískt gjaldþrot
Haustið 1991 gerði DV úttekt á
starfsemi Atvinnutryggingasjóðs þar
sem fram kom að Atvinnutrygginga-
sjóður væri í raun gjaldþrota og að
ríkið myndi tapa mhljörðum króna
vegna lítt ígrundaðra útlána „Póh-
tískur þrýstingur“ og „óskynsamleg
útlán" voru ummæh sem DV hafði
eftir Davíð Oddssyni um þetta mál á
þeim tíma. Nokkrum mánuðum síð-
ar kom svört skýrsla frá fortíðar-
vandanefnd ríkisstjórnarinnar og
Ríkisendurskoðun um stöðu sjóðs-
ins. Ríkisendurskoðun staðfesti þá
að mhljarðar króna myndu tapast
vegna útlána sjóðsins.
í skýrslu fortíðarvandanefndar var
að finna þungan áfehisdóm yfir
stjómendum sjóðsins og fuhyrt að
þeir hefðu vanrækt hagræðingar-
hlutverk sjóðsins. í ljósi þess hversu
umdehdur sjóðurinn er er fróðlegt