Dagblaðið Vísir - DV - 30.10.1993, Blaðsíða 28

28
LAUGARDAGUR 30. OKTÓBER 1993
LAUGARDAGUR 30. OKTÓBER 1993
37
Illa staddar fjölskyldur frá Víetnain:
Við kvíðum
framtíðinni
„Viö kvíöum framtíðinni. Viö höf-
um reynt að útvega okkur vinnu en
þaö hefur ekkert gengið. Viö vitum
ekki hvaö við eigum til bragðs að taka
því það er dýrt að búa á íslandi og við
sjáum ekki fram úr hlutunum."
Þetta segja fjórir nýbúar, þeir Nói,
Ágúst, Lars og Helgi, sem DV hitti
að máli í vikunni. Rætt var við þá
með aðstoð túlks því þeir geta ekki
gert sig skiljanlega á íslensku. Hing-
að til lands komu þeir allir sem
flóttamenn á vegum Rauða krossins
frá Víetnam. Fyrsta árið þeirra hér á
landi gekk allt vel. Rauði krossinn sá
þeim fyrir húsnæði, þeir sóttu nám-
skeið í íslensku og þeim var útveguð
vinna. En svo fór að syrta í álinn.
Fyrirtækið flutt
Helgi kom hingað til lands fyrir
þrem árum. Hann og kona hans eiga
eitt bam. Helgi fékk vinnu hjá fisk-
vinnslufyrirtæki í Reykjavík og undi
hag sínum vel að eigin sögn. Hann
festi kaup á tæplega 80 fermetra íbúð
og dvölin í nýja landinu virtíst ganga
eins og.best varð á kosið. En svo
misstí hann vinnuna.
„Fyrirtækið, sem ég vann hjá, var
flutt út á land nú er ég búinn að vera
atvinnulaus síðan í júlí 1992.
Ég hef gengið á milli fyrirtækja og
reynt að fá vinnu,“ segir Helgi „en
það hefur ekkert gengið. Ég fæ alltaf
nei. Ég veit að það er atvinnuleysi á
íslandi en mér finnst íslendingarnir
vera látnir ganga fyrir með vinnu.
Þegar maður er atvinnulaus verða
vandamáhn alltaf stærri og stærri.
Við þurfum að borga af íbúðinni okk-
ar og í næsta mánuði þurfum við að
standa skil á yfir hundraö þúsund
krónum. Þá peninga á ég ekki til. Ég
vil vinna það sem til fellur en vand-
inn er bara sá að ég fæ ekkert að
gera. Ef ég fæ ekki vinnu á næstunni
ætla ég að freista þess að biðja Rauða
krossinn um peningalán svo ég missi
ekki íbúðina. Konan mín hefur að
vísu vinnu og fær 58 þúsund krónur
í laun á mánuði. Þar við bætast at-
vinnuleysisbætumar mínar sem eru
tæp 45 þúsund á mánuði. En þetta
dugir engan veginn tíl að framfleyta
íjölskyldunni og greiða af íbúðinni."
Þáttur Rauða krossins
Helgi segir að honum og fjölskyldu
hans líki vel á íslandi þegar atvinnu-
leysinu sleppi. Hér hafi verið tekið
vel á móti þeim og hér hafi þeim hð-
ið vel meðan hann hafði vinnu.
„Rauði krossinn vinnur líka aö
mörgu leyti gott starf en ekki aö öllu
leytí þó. Hann þykist vera að hjálpa
flóttafólki hér á landi en gerir það
ekki. Hann hjálpar flóttamönnunum
að komast til íslands en þegar þeir
eru komnir með íslenskan ríkisborg-
ararétt þá geta þeir átt sig. Tungu-
málaerfiðleikarnir eru afar miklir.
Við erum mjög lengi að læra íslensku
þótt við leggjum okkur fram því hún
er svo erfið og ólík okkar tungumáli.
Stundum þyrftum við að fá hjálp í
þeim efnum. Mér finnst að Rauði
krossinn ætti að fylgjast betur með
víetnömsku fjölskyldunum hér og
Nýbúarnir, sem komnir voru saman á Ránargötunni, f.v. Eva, Davíð, Lars, Kolbrún, Dana, Anna Maria, Ágúst, Helgi, Nói og Jenný.
aðstoða þær ef á þarf að halda. Ég
er ekki bara að tala um peninga,
heldur ýmislegt fleira í daglega líf-
inu.“
Á hvergi heima
Ágúst kom hingað til lands fyrir
tveim árum. Hann fékk vinnu við
sama fyrirtæki og Helgi og misstí
hana þegar það flutti. Agúst er ein-
hleypur og hefur engan samastað
þegar hér er komið sögu. Hann flakk-
ar á milli og gistir hjá víetnömskum
fjölskyldum, „einum vini í dag og
öðrum á morgun,“ eins og hann orð-
ar það.
„Ég fæ atvinnuleysisbætur en þær
duga ekki fyrir uppihaldi og húsa-
leigu,“ segir hann. „Það er svo dýrt
að leigja á íslandi. Eg er oft mjög sár
og leiður yfir að þetta skuh ganga
svona. Ég hef gengiö á mihi staða og
reynt að fá vinnu. Ég hef farið í
ýmis stórfyrirtæki hér en ekkert
gengið. Mér fannst ekki koma til
greina að flytja mig með fiskvinnslu-
fyrirtækinu út á land þótt ég sé einn
á báti. Við höldum mikið saman, Ví-
etnamamir hér, og ég hefði ekki get-
að hugsað mér að fara svo langt í
burtu frá vinum rnínurn."
Ágúst segir að honum sé alveg
sama hvað hann taki sér fyrir hend-
ur, bara ef hann fái eitthvað borgað
fyrir það. Vinnuveitendur hafi yfir-
leitt tekið honum mjög vel en hafi á
hinn bóginn ekki getað veitt honum
neina úrlausn. Nú er svo komið að
Ágúst vill ekki vera hér lengur.
„Ég vil fara frá íslandi," segir hann.
„Ég ætla að fara til annars lands, þar
sem ég fæ eitthvað að gera. Ég get
ekki hangið svona aðgerðarlaus. Ég
hef ekki ákveðið hvert ég fer en ég
ætla að fara.“
Erfiðleikar með málið
„Við veröum að spara eins og við
getum. Stundum eigum við ekki fyrir
mat og forum svöng að sofa,“ segir
Nói. Hann kom hingað fyrir þrem
árum á vegum Rauða krossins eins
og Ágúst og Helgi. Hann og kona
hans eiga þriggja ára dóttur. Þau eiga
von á öðru barni nú í janúar. Konan
vinnur nú útí hálfan daginn og fær
37 þúsund á mánuði. Bráðlega verður
hún að hætta, þegar líður að því að
bamið fæðist.
„Mér var sagt upp vegna þess að
ég hafði verið mildð fjarverandi út
af veikindum," segir Nói. „Ég hef
verið með einhverja verki innvortís
og hef stundum kastað upp blóði. Ég
var lagður inn á spítala í 3 daga. Þá
sagði læknirinn að ég væri orðinn
frískur og sendi mig heim. Ég bað
hann ekki um vottorð því ég áttaði
mig ekki að aö ég þyrftí á því að
halda. Ég hefði hvort eð er ekki getað
beðið hann þvi ég gat ekki gert mig
skiljanlegan við hann á íslensku. Svo
var mér sagt upp og ég er búinn að
vera atvinnulaus í mánuð. Ég var
bæði reiður og sár því ég hafði verið
veikur."
Nói segist ekki sjá fram úr hlutun-
um eftir að hann misstí vinnuna.
Hann segist þurfa að greiða um 45
þúsund í húsbréf á þriggja mánaða
fresti. íbúðin sé í blokk og hana sé
nú verið að mála að utan. Fyrir það
þurfi hann að greiða talsverða upp-
hæð á næstunni.
Þegar hann keyptí íbúðina átti
hann ekki nóga peninga í útborgun.
Hann tók það til bragös að fá lán hjá
systur sinni og vini hennar sem bú-
sett eru erlendis. Þau sendu peninga,
Nói keypti íbúðina, en getur nú meö
engu móti borgað lánið, segir hann.
Vill fara frá íslandi
Nói segist hafa reynt að útvega sér
vinnu. Heimilið er rekið á hálfum
launum eiginkonunnar og atvinnu-
leysisbótum hans.
- segja Qórir víetnamskir nýbúar sem eru atvinnulausir

Krakkarnir voru meir en fúsir að stilla sér upp fyrir Ijósmyndarann.
„Ég er kvíðinn," segir hann. „Ég hef
orðið fyrir vonbrigðmn með ísland
og vil ekki búa hér lengur. Ég vil
fara héðan, til annars lands, þar sem
ég fæ vinnu og get séö mér og mínum
farborða.“
Nói tekur undir það með hinum að
honum finnist Rauði krossinn hafa
brugðist. Eftir eins árs dvöl hér sé
fólki sagt að nú getið það séð um sig
sjálft þótt það getí varla gert sig skilj-
anlegt úti í búð.
„Mér finnst ekki rétt hvemig Rauði
krossinn er rekinn. Hann fær pen-
inga hjá landsmönnum, meðal ann-
ars í gegnum þessa spilakassa, sem
allir eru að tala um. En hvað gerir
Rauði krossinn við peningana? Hann
notar þá ekki til að hjálpa bágstödd-
um íslendingum eða flóttamönnum
hér. Hann sendir þá alia til útlanda
og enginn veit hvort þeir komast
þangað sem þeim er ætlað að fara.
Mér finnst þetta ekki rétt.“
Erfiðirtímar
Lars hefur verið hér í tvö ár og
býr í húsnæði sem er í eigu Rauða
krossins. Hann hefur ekki gengið
heill til skógar en hefur þurft að leita
lækna og kaupa dýr lyf. Hann á við
sálræn vandamál að etja sem eru
afleiðingar Víetnamstríðsins. Konan
hans varð fyrir því að fótbrotna og
hefur ekki verið fær um aö vinna
utan heimilisins. Sjálfur er hann at-
vinnulaus. Þau eiga tvö lítil böm og
eru auk þess með eina stúlku í fóstri.
Foreldrar hennar fluttu til Kanada
en munu nú vera farin að hugsa sér
til hreyfings að ná í dótturina.
DV-mynd GVA
„Það em mjög erfiöir tímar núna,“
segir Lars. „Ég hef lagt inn atvinnu-
umsóknir en alltaf án árangurs. Við
höfum ekkert nema atvinnuleysis-
bætumar til aö lifa á. Ég hef reynt
að upphugsa ráð til að afla mér tekna
en ég hef ekki komist niður á neitt
fast í þeim efnum. Mér líkar yfir
höfuð vel á íslandi og það er gott að
vera hér. Erfiðast finnst mér tungu-
málið og eins gengur mér illa að venj-
ast veörinu. Mér finnst oft kalt og svo
kemur allur þessi snjór. En kannski
verð ég farinn að venjast því eftir tíu
ár!“
Gæfunnar freistað
í spilakössum
Það kann að hljóma dálítið kald-
hæðnislega en sumir þeirra félag-
anna höfðu freistað gæfunnar í spila-
kössum Rauða krossins - og tapað
öllu handbæru. Ágúst hefur verið
drjúgur við spilamennskuna og feng-
ið lánað hjá vinum sínum til að
ávaxta aurinn í spilakössunum.
Hann hefur ekki haft erindi sem erf-
iði. Fyrir nokkmm dögum lögðu þeir
svo hluta atvinnuleysisbótanna í
púkk, hann og Nói, og fóm út eftir
þeim stóra. Þeir horfðu á eftir 51
þúsund krónum í kassana og komu
slyppir og snauðir heim.
„Það er freistandi að reyna að gera
meira úr peningunum á þennan
hátt,“ segir Nói. „Maöur gæti þá
borgar skuldirnar sínar. En það
borgar sig ekki að taka þessa áhættu,
maður sér þaö eftir á þegar allir pen-
ingamir eru famir.“
-JSS
< ■ n
Lars (f.v.) Agúst, Helgi og Nói eru allir atvinnulausir sem stendur og segj
ast kvíða framtíöinni.
Getumekki
leikið félags-
málastofnun
„Umboð RKI gagnvart víet-
nömsku nýbúunum stendur í eitt
ár eftir komu þeirra hingað til
lands. Þrátt fyrir það erum viö
ennþá með þessi mál meira og
minna inni á borði hjá okkur. Ég
hef viljað sjá að Rauði kross ís-
lands væri öryggisnet fyrir þetta
fólk þegar eitthvað bjátaði á af því
að það á ekki fjölskyldur sínar hér
á landi. Hins vegar segir það sig
sjálft að við getum ekki leikið fé-
lagsmálastofnun eftir þann tíma.“
Þetta sagði Hólmfríður Gísla-
dóttir, deildarstjóri Rauða kross
Íslands, við DV um aðstoö RKÍ við
víetnamska nýbúa hér á landi.
„Við höfum farið með þau til
Félagsmálastofnunar, ásamt túlk-
um, og beðið þar um þá aðstoð sem
þau hafa þurft á að halda og fallið
hefur undir stofnunina. Þau verða
auðvitað, eins og aðrir íslenskir
borgarar, aö snúa sér til þess kerf-
is sem mál þeirra heyrir undir.
Annast móttökuna
Það er ríkisstjórn íslands sem
tekur ákvörðun um að taka hópa
af flóttamönnum. Síðan hefur rík-
isstjórnin snúið sér til Rauða
krossins og beðið um að hann ann-
aðist móttökuna og aölögim fólks-
ins að íslensku þjóðfélagi. Það hef-
ur RKI tekið að sér. í tveimur síð-
ustu tílfellum, 1990 og ’91, gerði ég
áætlun um hversu mikið fé þyrfti
til að taka á móti fólkinu og þær
áætlanir voru skomar niöur um
tæplega 4,5 milljónir samtals án
þess að við vissum af því. Við
sáum það fyrst í fjárlögum löngu
seinna.
í þessum áætlunum er gert ráð
fyrir að styðja fólkið í ár og það
er greidd fyrir það húsaleiga, raf-
magn og hiti, afnotagjald af síma
í þann tíma, íslenskukennsla í 8
mánuði, auk þess sem það fær
dagpeninga meðan það er ekki í
vinnu. Síöan minnka þeir og íjara
út eftír því hvernig tekist hefur til
með að finna vinnu fyrir það.
Síöan hafa þau fengið fót, bæði
ný og notuð, og húsgögn, sem ekki
hafa verið öll eins og ný en gert
sitt gagn, lágmark af búsáhöldum,
kerru og vagn fyrir bömin, ryk-
sugur og fleira. Við héldum nám-
skeið fyrir sjálfboðaliða sem hafa
stutt þau í einu og öðru.
Þegar þessari aöstoð lýkur eftir
ár má segja að við höfum haldið í
höndina á þeim í hálft ár til viðbót-
ar. Við höfum greitt barnagæslu í
tvö ár. Ég hef lagt mikið upp úr
því að Félagsmálastofnun yfirtæki
þessar greiðslur, þannig að bömin
kæmust í íslenskt málumhverfi á
dagheimilunum en færu ekki í
gæslu innan hópsins því íslensku
læra þau ekki heima. Þetta fyrir-
byggir að bömin verði 2. flokks
nemendur vegna tungumálaerfið-
leika þegar þau koma inn í skóla-
kerfið.
Leita mikið til
Rauöa krossins
Þótt fyrsta dvalarárið sé liðið
hafa þau samt leitað mikiö til
Rauða krossins og ég er með mál
af því tagi á skrifborðinu mínu á
hveijum einasta degi. Til dæmis
hafa komið upp skilnaöarmál, alls
konar ílókin fjölskyldumál, sem
bæði kostar tíma og peninga að
leysa, læknamál og önnur fyrir-
greiðsla. Við höfum reynt að
hjálpa fólkinu við að útvega því
vinnu en slíkt getum við ekki leng-
ur. Ég er ein í þessu starfi auk
þess sem ég sinni mörgum öðrum
þáttum félagsmála hjá Rauða
krossinum, svo sem eyðni, öldrun-
armálum og einstaklingsmálum.
Þá þarf að aöstoða aðra útlendinga
sem leita tíl RKÍ. Það er borin von
að ég geti sinnt öllum þessum
málum. Ég reyni því að leiða þau
inn í kerfið þar sem þau eiga að
fá aðstoð eins og aðrir íbúar þessa
lands.
Það hefur ekki verið mikið um
atvinnuleysi meðal Víetnama sem
eru rúmlega hundrað talsins hér
á landi nú. Þá er ekki mikið um
að víetnamskir nýbúar fari héðan.
Þó má nefna hjón sem fóru til
Kanada og konu sem giftist tíl
Englands. Loks fór einn til Ástral-
íu þar sem hann átti kærustu.
- Þeir atvinnulausu halda hópinn;
þeir tala litla sem enga íslensku
og umgangast varla Islendinga.
Er ekki hætta á að þetta verði ein-
angraður hópur í þjóðfélaginu?
„Þetta er einmitt það sem ég hef
verið að vara við. Aðrir hópar eru
þó í meiri hættu vegna þess aö
fyrir þá er engin skipulögð ís-
lenskukennsla og þeir heyra aldr-
ei neitt nema ensku. Við erum að
safna glóðum elds að höfði okkar
ef við kennum ekki almennilega
íslensku. En þetta fólk hefur allt
fengið tækifæri til að læra máhð,
auk þess sem því hefur verið boð-
iö upp á framhaldsnámskeið.
Forréttindahópur
- En þyrfti ekki að vera einhver
sem fylgist með því hvemig þessu
fólki gengur og passar upp á að
það einangrist ekki?
„Það er kannsi góð hugmynd, en
best væri að hinn almenni borgari
léti málið tíl sín taka þannig að
nýbúamir næðu að tileinka sér
tungumál og menningu landsins.
Við erum ennþá með sjálfboðaliða
sem heimsækja nokkuð marga af
þessum hópi. Miðað við allt og allt
er þessi hópur forréttindahópur í
hópi nýbúa. En þau vilja bara hafa
forsjá og það gengur ekki. Þau
verða líka að axla sína ábyrgð."
- Það sjónarmið hefm- komið fram
að Rauði krossinn ætti að nota
hluta þeirra fjármuna, sem hann
safnar meðcd landsmanna, til þess
að aðstoða bágstadda hér, ekki
bara nýbúa heldur einnig íslend-
inga?
„Það eru nú innan við 12 prósent
ráðstöfunartekna RKI sem fara til
útlanda en afgangurinn fer í inn-
anlandsstarf."
-JSS'
Hólmfríður Gísladóttir, deildastjóri Rauða kross íslands.
DV-mynd GVA