Dagur - 19.12.1951, Blaðsíða 7

JÓLABLAÐDAGS
7
TIL ERU TVÖ máldagabréf frá
því um 1100 fyrír gjöfum Tanna og
Hallfríðar, annað til sælubús á
Bakka, en hitt um gjafir til kirkj-
unnar undir Hrauni. Hafa þetta
verið auðug hjón og höfðinglynd,
og hyggur Jón Sigurðsson, að hér
sé átt við Tanna Torfason, sem var
beinn alkomandi Þorgils í Knappa-
dal, er byggði í landnámi Skalla-
gríms.
Bakki s;í, er hér um ræðir, mun
verla. Ferjubakki í Borgarfirði. Segir
svo í máldaganunr, að þau Tanni
og Hallfríður liafi lagt lrelming
Bakkalands til sælubús þess, sem
i ' • . 1.
þar er, með ráði Gizurar biskups og
;jð lol’i erfingja. „Þar fylgja kýr tíu
' óg sextigir áa og bátur nýr. Tanna
forráð skal á stað þeim meðan hann
lifir, en þá biskups þess er í Skál-
lrolti er. En sá maður, er þar býr,
skál ala menn alla, þ;i er hann hygg-
úr til góðs alnir sé.“
Lfklegt er, að Tanni hafi búið á
'Ferjubakka, hýst þar fjölda ferða-
inanna og séð þeim lyrir fari yfir
áha, og með ráðstiilun þessari hali
Tíánn viljað tryggja að sama fyrir-
greiðsla ætti sér stað, eftir að hann
íélli frá.
Aðra stórgjöf gáfu þaú Tanni og
Halllríður, cr þau gáfu kirkjunni
úndir Hrauni (þ. e. Staðarhrauni)
liálft lahd þar með öllum landsnytj-
'um, 'séxtan kúm, tíu uxum fjögurra
vetra og sextíu gömlum geklingum
ásamt tyeim hundruðum tjögurra
álna aura í búsgágni. Kirkjunni
gáfu þau silfurkaléik, kirkjutjöld
'óg fimm ‘klukkúr; Þessari jörð
íy'lgtli sá skildagi, að j>ar skyicli vera
fastur prestur óg djákn og ótnági
kvengildur. „En ef eigi fæst cljákn
til, þá skal ómagi karlgilclur í stað
' hans og verða j>á tveir ómagarnir.
S;í maður, er ]>ar l>ýr, skal ala um
nótt hvern mann, ]>eirra er hahn
hyggur til góðs að alinn sé.“ Var
|>að lagt undir forráð Skálholts-
biskups, hver carðveita skyldi bú
þetta og lialda uppi kostnaði við
það. Lagði Þorlákur biskup búi
þessu tíundir af fjórtán bæjurn.
Guðini hét maður, kallaður Guð-
ini hin góði. Hans getur í sögu Jóns
biskups Ögmundssonar, og er þar
sagt, að hann hafi séð Jón, er hann
var barn að aldri, og spáð þá vei
fyrir honum. Hlýtur Guðini því að
liafa verið lullorðinn um 10(10.
Guðini Jressi gaf þrjár jarðir
undir Kristbú: Dalbæ, Hraungerði
og Uppsalir í Landbroti. Fylgdi þar
með land allt, rekafjörur, melteigar
og skógarítök. Með Dalbæ fylgdu
sex kýr og fjörutíu ær og nokkurt
lausafé annað. ,,Sú er afvinna f]>: e.
kvöð) af fjám J>essum að kaupa tíðir
mörk vaðmála. að Kirkjubæ hver
misseri og hafa ómaga 2, karlgildan
og kvengildan, og reiða þeim mörk
fríða til klæða liver misseri og fá
þeim alla reiðu vel.“ Hreppstjórar
áttu að ráða hverjum byggt væri og
hverjir ómagar skyldu vera. „Sá
skal ábyrgjast l>æ þann að öllu, er
býr á, og guð launi lionunr ábætur,
ef eru.“
Með Uppsölúm fyfgdu sex kýr og
hálfur fjórði tugur áa og geldur
sauður, auk ýmislegs annars lausa-
fjár í búsgagni. Fylgdu svipaðar
kvaðir. Gjalda skýldi hálfa mork
vaðmála til Kirkjubæjar lyrir tíðir
óg J>ar að auki vera kvengildur
c>magi. Þar skyldi og ala gesti. Ábú-
andinn var undanjreginn að svara
J>inglárarkaupi. „Þar skal hvern
ínann að kirkju grafa, sekan eða
ósckan, j>ann cr j>ar fær líftjón í
landareign.“ Hreppstjórar áttu að
ráða ábúð.
Frá því um miðja tólftu öld er til
máldagi fyrir Kristsbúi J>ví, er
Bjarnhéðinn og Ögmundur settu
að Keldugnúpi á Síðu. Mun Bjarn-
héðinn þessi vera Bjarnhéðinn
prestur Sigurðsson, sem lengi hafði
prestaskóla á Kirkjubæ 1173),
ágætur maður og mikill vinur Þor-
láks biskups helga. Gefa J>eir lelag-
ar Kristi og Pétri land allt, sem J>ar
er, með öllum gæðum og nytjum.
Þar með fylgja sex kýr, fjórir tigir
áa og einn sauður veturgamall,
fjórtán aurar sex álna aura í klæðn-
aði og mælir korns. Þar skal vera
kvengildur ómagi, greiða hálfa
mörk vaðmála að Kirkjubæ og
kaup að presti umfram. Karlmanns-
verð skal gefa á stórhátíðum og nyt
fjár J>ess alls, er J>ar fylgir, á Péturs-
messu að morgunmáli. Ennfremur
skal á liverju vori marka lamb úr
stekk og skal Pétur ábyrgjazt, og
gela um liaust, ef aftur kemur. Þar
skal ala alla þurfamenn óg J>á cr
fara skylduerinda.
Frá svipuðum tíma er máldagi
lyrir Kristsbúi því, er Loðmundur
Þórisson og Dálkur bróðir hans
settu að Breiðábólsstað á Síðu.
Gáfu þeir land allt með miklum
fjörum, skógarítökum og veiðirétt-
indum. „Þar skulu fylgja 60 áa, 0
kýr, liestar 2 og 3 merkur í bús-
gögnum.“ Tveir kvengildir ómagar
úr kyni þeirra Loðnrundur, skyldu
vera á búinu og hafi sér eigi áður
atvinnu, meðan þeir eru til. Sú
kvöð fylgdi enn, að kaupa tíðir að
Kirkjubæ. „Þar skal gefa nyt Ijár
}>ess alls er Kristsbúi fylgir á Míirín-
messu hinni fyrri að morgunmáli,
karlmannsverð jc>ladag liinn fyrsta,
áttunda og þrettánda, skírdag,
p;ískadag, upstigningardag og hvíta
drottins dag.“ Sá skal ráða skipun á
Breiðabólsstað, er í Kirkjubæ býr.
AF ÞESSUM DÆMU.M verður
ljóst, livers eðlis Kristsbúin voru.
Þau voru geíin til guðsþakka á lík-
an hátt og rnenn gálu eignir lil
kirkna og klaustra, en hér var }>ó
einkum miðað við þarfir fátækra.
Þessar framfærslustofnanir voru
ýmist undir umsjón biskupa eða
hreppstjóra. Oft gáfu nrenn Krists-
fé fyrir sálu sinni og stundum voru
J>au skilyrði sett, að ónragar úr ætt
gefenda skylclu sitja fyrir vistiniií,
*