Dagur - 20.12.1979, Blaðsíða 6

JÓNAS JÓNSSOWi
PRÝÐUM landið
PLÖNTUM TRJÁM
Ár trésins — 1980
Skógræktarfélag íslands verð-
ur 50 ára á næsta ári. Það var
stofnað á fundi i Almannagjá
27. júní á Alþingishátíðinni
1930. Hinn 11. maí sama ár var
á Akureyri stofnað skógrækt-
arfélag með sama nafni.
Frumkvöðull þess var Jón
Rögnvaldsson garðyrkju- og
skógræktarmaður frá Fífii-
gerði. Nafni þess var síðar
breytt í Skógrækt Eyfirðinga,
sem enn starfar og er því elst
skógræktarfélaganna í land-
inu.
I tilefni þessa afmælis skógrækt-
arfélagsskaparins i landinu hefur
verið ákveðið að árið 1980 verði
ár trésins á íslandi, og hafa fjöl-
mörg félög og landssamtök geng-
ið, til liðs við Skógræktarfélag ís-
lands og Skógrækt rikisins til að
hrinda þeirri hugmynd í fram-
kvæmd.
Meginmarkmiðið með ári
trésins er:
• Að kynna öllum almenningi
árangur skógræktar og trjá-
ræktar hér á landi.
• Að benda á gildi þess að
planta trjám til að fegra um-
hverfið og veita skjól.
• Að leiðbeina um trjáplöntun
og trjárækt og gefa hugmyndir
um skipulagningu trjágarða í
kringum hús og önnur mann-
virki.
• Að kynna þýðingu skjólbelta-
ræktunar og leiðbeina um
hana.
• Síðast en ekki síst að hvetja
alla einstaklinga til að taka á
þessu ári virkan þátt í trjárækt
og/eða skógrækt með því að
planta trjám eða skógarplönt-
um eftir því sem aðstæður
hvers og eins leyfa.
Einstaklingar eru hvattir til að
fegra þannig í kringum híbýli sín.
Félög eru hvött til að vinna að
fegrun umhverfis innan starfs-
svæða sinna. Opinberir aðilar
sveitarfélög og stofnanir — til að
fegra á hliðstæðan hátt svæði í
kringum byggingar, skóla og
hverskonar þjónustubyggingar og
mannvirki svo og á almennings-
svæðum, sem leggja innan marka
þeirra eða eru í þeirra umsjón.
Héraðsskógræktarfélögin hafa
forystu um að hrinda hugmynd-
inni um ár trésins i framkvæmd,
þau njóta til þess stuðnings fjöl-
margra annarra félaga og hafa
þegar fengið góðar undirtektir
hjá sveitarfélögum. Víða hafa
verið myndaðar til þessa sam-
starfsnefndir þessara aðila.
Skógrækt og f ram-
farlr landslns
Saga skógræktar á íslandi er ekki
orðin löng en menn hafa lengi
fundið til þess hve landið var bert
og gróðurinn víða hrjáður eftir
óblfðar aldir og harða baráttu
þjóðarinnar fyrir því að halda lífi.
Það fór því eðlilega saman
JónasJón sson,
Jón Rögnvaldsson, einn af frurakvöól
unum skógræktar á fslandi.
HBTHffHHH^
Tí'zni.n," uitj :u |u

Fyrstu plöntumar gróðursettar við Stórutjarnarskóla. Fulltrúar á aöalfundi Skógræktarfélags fslands 1978 plöntuðu. Ljósra.: J.J.
þegar rofa tók til og farið var að
ræða um leiðir til að bæta hag
þjóðarinnar með aukinni ræktun
og betri búháttum, að hugsað var
til skógræktar.
Á sautjándu öldinni hóf Vísi-
Gísli garðrækt og reyndi marg-
háttaða aðra ræktun þar á meðal
trjárækt. I lok aldarinnar skrifar
Páll Vídalín fyrstur manna um
skógrækt og hvetur til þess að hún
verði reynd.
Á átjándu öldinni fékkst Skúli
landfógeti við trjárækt í Viðey og
ritaði um nauðsyn þess að rækta
hér skóg. Eggert Ólafsson og
Bjami Pálsson lýsa áhyggjum
sínum yfir eyðingu birkiskóganna
og hvetja til skógræktar og 1758
er gefin út fyrsta stjómskipun um
betri meðferð birkiskóga og
skógarleifa. Landsnefndin 1770
leggur til með öðrum ræktunar-
bótum, að reynd sé skógrækt.
Þannig mætti lengur telja, og er
ljóst að mennimir, sem hófu al-
hliða baráttu fyrir endurreisn
þjóðarinnar með ræktun og
bættum atvinnuháttum, hófu
einnig baráttu gegn frekari eyð-
ingu landsins. Þeir vildu hefta
sandrok og uppblástur, vernda
leifar birkiskóganna og rækta
nýja skóga. Þannig hafa það lengi
verið hugsjónir þeirra, sem vildu
framfarir lands og þjóðar, að
saman fæm ræktun lands og lýðs,
að stuðla beri að alhliða ræktun í
landinu og að hvað eina, sem hér
getur vaxið eigi að fá að vaxa hlið
við hlið, allt eftir því, sem loftslag
og landslag býður upp á í hverj-
um hluta landsins.
Sérstaða skógræktarinnar er
sú, að árangur hennar kemur ekki
í ljós á einum degi og arðs af
henni er ekki að vænta fyrstu árin
eða áratugina. En á móti kemur
gagnsemi hennar á þeim mun
varanlegri og víðtækari fyrir allt
umhverfið.
Upphaf skógræktar er til þess
rakið, að árið 1899 var plantað í
trjáreit í brekkuna austan Al-
mannagjár, skammt frá öxarár-
fossi. Ári síðar var komið upp
samskonar reit á Grund í Eyja-
firði. Nokkru síðar var hafist
handa um friðun birkiskóganna,
fyrst á Hallormsstað og á Vögl-
um, síðar nokkur í Þórsmörk, Ás-
byrgi og víðar.
Gróðrarstöðvum var fljótlega
komið upp á Hallormsstað, á
Vöglum og í Reykjavík, og frá
þeim komu fyrstu innlendu barr-
plöntumar, sem holað var niður.
Að .þessu beindust störf skóg-
ræktarlaganna frá 1907,„lagaum
skógrækl og varnir gegn upp-
blœstri lands. “
Hér má einnig minna á stofnun
Ræktunarfélags Norðurlands
1903, en eitt af fyrstu verkum þess
var að koma á fót Gróðrarstöð-
inni á Akureyri, þar voru einnig
haldin ræktunarnámskeið, og í
riti þess var þá leiðbeint um trjá-
rækt og hvatt til skógræktar.
Árangur þessarar viðleitni til
að planta hér barrtrjám á fyrstu
árum aldarinnar virtist framan af
minni en björtustu vonir stóðu til
og beindist starfið því nær ein-
göngu að því að friða og hlúa að
birkiskógunum. Því var nær engu
plantað af barrtrjám frá því fyrir
1920ogframyfir 1930. Síðarkom
í ljós að þama var um vanmat að
ræða á möguleikum til ræktunar
á barrskógum og öðrum erlend-
um trjátegundum. Aldamótareit-
imir eru nú ekki aðeins minnis-
merki um framtak og bjartsýni
brautryðjendanna. Þeir hafa ekki
síður fræðilegt gildi og kenna
margt um þrif trjáa á viðkomandi
stöðum.
Tímamót
Um og eftir 1930 verða tíma-
mót í sögu skógræktar, 1930
6.DAGUR