Dagur - 20.12.1979, Blaðsíða 20

I
Útgefandi: ÚTGAFUFÉLAG DAGS
Skrifstofur Tryggvabraut 12, Akureyri
Ritstjórnarsimar: 24166 og 23207
Simi auglýsinga og afgreióslu: 24167
Ritstjóri (ábm.): ERLINGUR DAViÐSSON
Blaóamaöur: ÁSKELL ÞÓRISSON
Augl. og afgr.: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
Prentun: Prentverk Odds Björnssonar hf
Forsenda
friðar
Senn líður árið 1979 og nýr ára-
tugur hefst. Víst er að margir
binda miklar vonir við hann —
óska af alhug að á þeim áratug
gerist þeir atburðir sem geti gefið
raunverulegar vonir um frið og
framfarir hér á jörð. En þegar
hafðir eru í huga þeir atburðir,
sem fjölmiðlar hafa skýrt frá að
undanförnu, verður að segjast
eins og er að þeir eru miklir bjart-
sýnismenn, sem geta leyft sér að
vona að sáttfýsin fylli hjörtu
manna — hins vegar á aldrei að
kasta voninni fyrir borð.
Eitt af frumskilyrðum þess að
betri tímar fari í hönd er að mál-
efnum barna sé meiri gaumur
gefinn. Þau erfa landið og eðlilega
mótast þau af umhverfinu. Það er
því lítil von í friðsamlega sambúð
ríkja, meðan börnin alast upp í
hatri á náungann, fara á mis við
eðlilegt fjölskyldulíf, skólanám og
heilbrigði svo eitthvað sé nefnt.
Árið 1979 var nefnt „Alþjóðaár
barnsins" og þegar Allsherjar-
þingið tók þá ákvörðun að einmitt
1979 skyldi hljóta þessa nafngift,
var sérstaklega bent á samhengið
við hin aimennu vandamál þróun-
arlandanna, en ekki áttu börnin í
tæknivæddu ríkjunum að gleym-
ast. Á því ári sem nú er að líða hafa
birst ógnvekjandi skýrslur um
ástand meðal barna í fátæku
löndunum og lagist það ekki von
bráðar, verður tæplega hægt að
búast við því að íbúar landanna
taki sultinum öllu lengur þögn og
þolinmæði.
Framlag hjálparstofnanna er
góðra gjalda vert, en því miður er
það aðeins dropi í hafið. Vanda-
málið sem við er að glíma skiptir
heimsbyggðina öllu máli og það
er stærra en svo að nokkrar
stofnanir eða frjáls samtök fái
rönd við reist. Meira verður að
koma til. Á næsta áratug verður
hinn tæknivæddi heimur að taka
höndum saman og sjá svo um að
næsta kynslóð þriðja heimsins fái
sinn skerf af auði þjóðanna, að
hún fái sömu möguleika og börnin
í auðugri löndunum. Ef það gerist
ekki verður ekki spurt að leíks-
lokum.
Gleðileg jól.
stjórnmál, enda voru sveitarstjórn-
arkosningar nýafstaðnar. Og
blaðaútgáfa er mjög fjölskrúðug.
Ekki hika Norðmenn við að stofna
og- starfrækja grúa stjórnmála-
flokka. Þingflokkar eru ekki færri
en 6, en flokkatalan er miklu hærri,
ef allir framboðshópar eru upp-
taldir hér og hvar í landinu. Þrátt
fyrir það er stjórnarfarið í Noregi
býsna stöðugt, miklu meiri kyrrð
yfir pólitiskum vötnum en ætla
mætti út frá flokkamergðinni.
Stöðvun víxláhrifa
verðlags og
kaupgjalds
Verkamannaflokksstjórnin var
að halda upp á ársafmæli lögbind-
ingar verðlags- og launahækkana í
september. Eins og menn muna
ákvað Odvar Nordli forsætisráð-
herra að banna með lagaboði allar
hækkanir á verðlagi og launum.
Gengu þessi stöðvunarákvæði í
gildi 16. sept. 1978 og skyldu hald-
ast til ársloka 1979. Þessi stöðvun
var reist á þeirri skoðun Verka-
mannaflokksráðherranna, að koma
yrði í veg fyrir víxlverkun verðlags
og kaupgjalds, enda væri slík víxl-
verkun orsök verðbólgu öðru
fremur, þótt fleira kæmi til. Norð-
menn hafa mikinn beyg af verð-
bólgu og þar finnst ekki nokkur
málsmetandi maður sem mælir
henni bót. Virðast norskir ráða-
menn, hvar í stöðu sem þeir standa,
vilja allt til vinna að halda verð-
bólgu í skefjum og eru ekki ósam-
mála um leiðir í því sambandi.
Arbeiderbladet, málgagn Verka-
mannaflokksins í Ósló, lét að von-
um mikið yfir árangri stöðvunar-
laganna, og ekki verð séð að önnur
blöð andmæltu því. Það virðist vera
almenn skoðun að stöðvunarlögin
hafi verið brýn nauðsyn og að þau
hafi náð tilgangi sínum. Einkum
vekur athygli hversu launþegar
tóku þessum aðgerðum vel.
Arbeiderbladet fullyrti að launa-
stéttimar mundu sætta sig við
áframhaldandi stöðvun á næsta ári.
„Ásmundur Stefáns-
son“ Norðmanna
hrósar stöðvunarlög-
um
Formaður Alþýðusambands
Noregs, Tor Halvorsen, (eins konar
Ásmundur Stefánsson), studdi
þessar aðgerðir í orði og á borði.
Lét hann svo ummælt á ársafmæl-
inu, að hagur launafólks og efna-
hagslífsins í heild hefði farið saman
að undanförnu. Hann lagði áherslu
á, að lögbinding kaupgjalds og
verðlags hefði verið liður í því að
stöðva verðbólgu og treysta sam-
keppnisaðstöðu útflutningsat-
vinnuveganna á erlendum mörk-
uðum. Þessar aðgerðir hefðu náð
tilgangi sínum, samkeppnisaðstaða
Norðmanna erlendis hefði batnað,
hagur launþega væri góður, næg
atvinna hefði haldist og sú litla
hækkun (4.4%) sem orðið hefði á
verðlagi stafaði af hækkun olíu-
verðs á alþjóðamarkaði.
Svo mörg eru þau orð.
„Blessun“
áfenga ölsins
Nú mun ég láta þessum hugleið-
ingum frá Noregsdvöl lokið. Fleira
mætti þó nefna af málum, sem of-
arlega eru á baugi þar í landi og
minna á vettvang dagsins hér
heima. Miklar umræður standa um
áfengismál, vaxandi drykkjuskap
norskra unglinga, hlut áfenga öls-
ins í því sambandi og gífurlegt
heimabrugg. Stjórnskipuð áfengis-
málanefnd hefur lagt til að banna
sterkustu öltegundir (eksportöl,
jólaöl og bokköl) og draga úr
áfengisinnihaldi pilsnerölsins, sem
mest er drukkið af, og herða viður-
lög við heimabruggi. Er því haldið
fram, að 25% af áfengisneyslu
Norðmanna megi rekja til heima-
bruggs.
Hvað sem líður skoðunum
manna á gildi takmarkana á
áfengissölu, þar með sölu áfengs
öls, þá er drykkjuskapur unglinga
áhyggjuefni og samviskukvöl
norsks almennings og ráðamanna.
Reyndar er ástandið eins í Svíþjóð.
Ofof Palme lét svo ummælt í
kosningaræðu í sjónvarpi í haust:
„Þegar við horfum upp á það að
sænskir æskumenn eru að glatast
fyrir drykkjuskap, þá ættum við,
sem sjaldan drekkum, að vera
menn til að þola takmarkanir á sölu
áfengis.“
Kannast Islendingar við hug-
leiðingar af þessu tagi?
Stundum nota menn húðkeypa þegar haldið er til veiða.
Ég stóð viö í Osló nokkra daga í
síðustu viku septembermánaðar
í haust. Það er gaman að koma
til Noregs og fá tækifæri til þess
að fylgjast með norsku þjóðlífi.
Þótt Noregur sé miklu stærra
land en ísland og Norðmenn
margfalt fjölmennari en íslend-
ingar, þá er ailtaf eitthvað sem
freistar manns til samanburðar
á landsháttum og þjóðarhögum í
þessum tveimur löndum. Það
getur reyndar leitað á mann að
fara að bera saman manngildi og
þjóðareinkenni Norðmanna og
íslendinga, fara í mannjöfnuð
að fornum sið. Það mun ég þó
ekki gera. Til þess brestur mig
allar forsendur, enda hef ég
aldrei dvalist langdvölum í Nor-
egi, að ekki komi annað til.
Hins vegar bregst það ekki að
margt sem heyra má og sjá á
skýndiferð í Noregi minnir oft á
ísland og íslensk málefni. Þar með
er ekki sagt að allt sé nauðalíkt.
Atvinnulíf Norðmanna er t.a.m.
miklu fjölbreyttara en hér gerist og
útflutningsgreinar ekki eins ein-
hæfar og hjá íslendingum. Eigi að
síður er fjöldi Norðmanna að fást
við sömu störf á landi og sjó og
algengast er á íslandi.
Eins og í íslensku
sjávarplássi
Frá fornu fari hefur fiskigengd
verið mikil við Noreg. En á síðari
árum hefur dregið úr afla á norsk-
um heimamiðum, vertíðarfiskur-
inn við Lófót er t.a.m. hvorki eins
mikill ná árviss eins og fyrrum var.
Fiskimönnum fer sífækkandi í
Noregi, þeir eru aðeins örlítið brot
af þjóðinni, u.þ.b. 1 '/2%. Að vísu fær
þessi hundraðstala aðra markingu,
ef litið er á einstök byggðarlög eða
landshluta. Norsk sjómannastétt er
dugmikil og harðsækin og lætur sér
ekki nægja heimamiðin ein.
Norskir fiskimenn eru öslandi út
um allan sjó og eru mjög hug-
kvæmir veiðimenn. En að heim-
sækja norska fiskimannabæi, t.d. í
Lófót, er eins og að vera á ferð í
íslenskum sjávarplássum. Bátamir,
bryggjumar, frystihúsin, saltfisk-
verkunin og skreiðarhjallarnir
koma íslendingum kunnuglega
fyrir sjónir. Að þessu leyti svipar
mannlífinu saman hér og þar.
Sveitalíf
í sjónhending
Ef horft er til landbúnaðarins
verður sama uppi á teningnum, að
norðan við heimskautsbaug. Þar
bjuggu bændur á snotrum býlum
við afurðamiklar mjólkurkýr. Víða
er land örðugt til búsetu og bú-
skapar í Noregi og vetur ekki síður
langir en á Islandi, — sem að líkum
lætur, — ekki aðeins í Norður-
Noregi, heldur einnig sunnar í
landinu, uppi í fjallahéruðunum
400-500 m yfir sjávarmáli, ef ekki
meira. Norskur búskapur verður
því oft fyrir áföllum af veðurfars-
ástæðum. Norskir bændur eiga sitt
undir sól og regni eins og stéttar-
bræður þeirra á islandi. Hins vegar
eru umræður um landbúnaðarmál
Gallaður
ofaníburður
Ekki kom það heldur ókunnug-
lega fyrir augu að lesa fréttir í
blöðum norðan úr landi um ástand
vega út um sveitir þar norður frá.
Þar var kvartað undan ofaníburði,
sem var svo leirkenndur að hann
óðst allur upp í haustrigningum.
Var því líkast að bílamir flytu eins
og í sandbleytu, enda urðu slys af
þessu. Ekki voru þessir vegir mal-
bikaðir eða lagðir olíumöl, eins og
sjá má. Vegagerðin svaraði fyrir sig,
sem við er að búast, að hún hefði
ekki ráð á skárri ofaníburði, betra
malamám væri ekki að hafa í ná-
grenninu og ekki tök á að flytja efni
að langar leiðir vegna kostnaðar. —
Svona geta hlutirnar gengið fyrir
sig í Noregi.
Flokkamergð og
festa í stjórnmálum
Og þá er það pólitíkin.
Ef ráða má af norsku blöðunum,
sem ég las af kappi þessa daga sem
ég stóð við, er mikið talað um
Vegagerð ervíða ákaflega erfið f Noregi.
á allt öðm menningarstigi í Noregi
en hér tíðkast. En það er önnur
saga.
Ingvar Gislason.
ég ætla. Því miður hefur mér aldrei
auðnast að ferðast mikið um
norskar sveitir. Samt hef ég í huga
mér nokkrar svipmyndir af land-
búnaðarháttum í sveitum nærri
Ósló eins og þeir komu fyrir á ferð
minni í haust, og áður hafði ég að
vetrarlagi heimsótt bændabýli
norður hjá Bodö, sem er langt
Haustgöngur
og fallþungi
Þá daga sem ég var í Ósló stóðu
yfir haustgöngur hjá sauðfjár-
bændum. Mátti sjá í blöðum
myndir og frásagnir af göngum og
Téttum. Allt virtist það með líku
yfirbragði eins og á íslandi. Það
snjóaði jafnvel á gangnamenn í
fjallasveitum sunnan til í landinu.
Því miður er ég ekki til frásagnar
um það, hversu afurðagott sauðfé
Norðmanna er yfirleitt. En til eru
bú með miklar afurðir af hverri
kind. Sagt er frá búum með 20 kg
meðalþyngd dilka ár eftir ár. Á
þessum búum er frjósemi ánna all-
góð eða V/2 lamb að meðaltali á
kind. Þungi lifandi lamba, komn-
um af fjalli, er sagður 41-42 kg,
þannig að kjötmagn af lömbum á
þessum búum er tiltölulega mikið
eða í kringum 48% miðað við þau
40-42% sem algengt er hér á landi.
Ingvar Gíslason:
MAHfT ED I IICT
1 biv\. 1
MEÐ SKILDUM
Hugleiðlngar úr Noregsferð
Norskur bóndi.
Skipaiönaður er mikilvægur iiður i þjóðarbúskap Norðmanna.
20.DAGUR
DAGUR . 21