Dagur - 20.12.1979, Blaðsíða 9

Hinn 23. febrúar 1928 var ég
vakinn upp síðari hluta nætur
heima á Arnarstöðum í Saurbæj-
arhreppi í Eyjafirði, og beðinn að
sækja ljósmóður, handa mág-
konu minni, konu Vigfúsar bróð-
ur míns, Ragnheiði Sigfúsdóttur
sem einnig átti heima á Arnar-
stöðum.
Hið fyrsta sem mér varð hugs-
að um var Eyjafjarðará, sem nú
var í vexti eftir hlákur undanfar-
andi daga. Hún var búin að ryðja
sig og var því alauð, en nokkur
jakaburður var enn í henni. Arn-
arstaðir eru austan ár en ljós-
móðirin átti heima vestan ár í
Melgerði.
Tvo hesta á járnum leiddi ég nú
út úr húsi og lagði á þá báða.
Annar hesturinn var grár að lit,
skagfirskur röskleikahestur og
ýmsu vanur. Hann var nefndur
Kolskeggur og hafði hlotið það
nafn áður en ég eignaðist hann.
Þetta var ljómandi hestur og átti
ég hann þar til hann var orðinn 32
vetra. Hinn hesturinn var skjótt-
ur, léttur klárhestur, sem Vigfús
bróðir minn átti.
Reið ég svo úr hlaði og fór lið-
ugt en ekki reið ég harkalega
niður að ánni beina sjónhend-
ingu. Þar var áin landahrein og sá
ég vel straumfallið. Hún var
nokkuð mórauð og þess vegna
sáust hvítir ísjakamir nokkuð vel
þótt dimmt væri af nóttu, og þeir
komu einn og einn en ekki mjög
þétt.
Lagði ég svo út í og hafði lausa
hestinn undan straumnum, því
það gat verið nauðsynlegt að
nema snögglega staðar og láta
jaka berast niður ána framan við
hestana, ef kostur var. Þurfti ég
að stansa tvisvar af þessu tilefni
og tafði það ekki för mína telj-
andi og áður en varði var ég
kominn upp á Gilsáreyrar, vestan
árinnar og þurfti ekki að hvetja
hestana, blauta úr ánni. Að
heiman er ekki nema um
klukkustundar reið út í Melgerði
eða öldu, það sem Sigurlína ljós-
móðirin bjó og þau Tómas Bene-
diktsson byggðu, þegar þau fluttu
frá Hólum í Eyjafirði. Vegurinn
var sæmilega góður og ég fór lið-
ugt skokk.
Þegar kom að Melgerði, sem
mér lætur betur að nefna svo
guðaði ég á glugga að gömlum og
góðum sið, líklega þó dálítið
ákveðnara en undir venjulegum
kringumstæðum, Kom Tómas,
eiginmaður ljósmóðurinnar, strax
út í gluggann og ég bar upp erindi
mitt. Hann sagði:
„Ja, Jón minn, nú stendur svo
á, að Sigurlína mín er forfölluð.
Hún veiktist í gær, en hún reyndi
að ráðstafa því þannig, að láta
ljósmóðurina í Hrafnagilshreppi,
vita hvemig á stæði, svo hún yrði
viðbúin því að fara að Amar-
stöðum. Sú ljósmóðir hét Þórdís
Benjamínsdóttir, ættuð frá Hrís-
um og átti heima á Grund.
Hestaskipti hafði ég í snatri og
sté bak og nú var riðið þéttings
hratt norður að Grund. Þangað
kom ég og bankaði á glugga eins
og áður. Bar það skjótt árangur
því ljósmóðirin kom strax til dyra.
En svo illa hafði viljað til kvöld-
inu áður, að hún brenndi sig á
hægri hendi og sagðist nú ekkert
geta aðstoðað, en orðsendinguna
hafði hún fengið um væntanlegan
bamsburð.
Stóð ég nú örlitla stund á með-
an ég hugsaði ráð mitt, en henti
mér síðan á bak og reið nú á
stökki alla leið að Samkomugerði
En þar átti Hallgrímur nokkur
Jónsson heima og nýbúinn að
kaupa fólksbíl, sem ég hugðist nú
fá, ásamt bílstjóra til að aka með
mig í læknisferð til Akureyrar eða
Kristness. En bíllinn var þá ekki í
lagi og þótti mér þá vandast málið
fyrir alvöru.
Vék ég mér nú afsíðis til að
vera einn og ótruflaður, en á ör-
lagastundum hefur mérgefist það
vel, því þá er stundum eins og
hvíslað sé hvað ég eigi að gera.
Svo fór í þetta sinn, og ég varð
viss hvað gera ætti og í því kallaði
Hallgrímur og spurði hvað ég
væri að hugsa, hvers vegna ég
færi ekki í hvellinum út í Krist-
nes. Þarf naumast að taka það
fram, að ekki var sími á bæjunum
til að auðvelda erindisrekstur.
En ekki tafði ég lengi, enda
ákveðinn að fara nú fram í
Krónustaði og fá bíl, sem ég vissi
að til var þar á bænum. Ég vissi að
sá bíll var í lagi og bílstjóri var á
bænum.
Reið ég nú í einum hvelli alla
leið fram í Krónustaði. Þegar ég
hafði hestaskipti á leiðinni,
renndi ég mér af öðrum hestinum
yfir á hinn, án þess að tefjast. Þá
held ég að segja megi að greitt
hafi verið riðið og þurfti ég þó
aldrei að hvetja hestana, því hvort
tveggja var, að þeir voru röskir og
vel fóðraðir, voru nú búnir að
liðka sig sæmilega og voru
hlaupaglaðir. Lengst af fór ég á
stökki, það man ég og ég talaði
við blessaða klárana mína á leið-
inni og mér fannst þeir skilja mig,
því þeir voru svo auðsveipir og
eins og hugur manns að öllu leyti.
Líklega hafa þeir verið orðnir
nokkuð sveittir þegar kom heim í
hlaðið á Krónustöðum.
Renndi ég mér nú af baki,
hljóp að glugganum og bankaði
og það má vel vera, að ég hafi gert
það harkalegar en ég ætlaði, því
mér fannst nú, að nógu lengi
hefði ég verið á ferðinni án ár-
angurs. Magnús Hólm Árnason,
bóndi kom út fáklæddur og var ég
ekki lengi að bera upp erindið.
Hann var þá heldur ekki lengi að
skilja hvað til stóð. Þar var þá á
samri stundu kominn Jakob
Árnason, bróðir Magnúsar, þá
bílstjóri, síðar ritstjóri og bóksali
á Akureyri. Hann var búinn að
setja bílinn í gang áður en ég vissi
af og ég settist við hlið hans, en
hafði áður beðið Magnús að færa
hesta mína suður að Hleiðar-
garði, svo skemmri tíma tæki að
koma lækninum yfir ána og heim
í Amarstaði í bakaleið. Vorum
við Jakob svo á samri stundu
komnir á fulla ferð og þótti mér
nóg um hraðann. Vegurinn var
naumast svo góður, að hægt væri
að aka á ógnarmiklum hraða, en
það gerði Jakob þó. Á einum stað
missti hann húfuna sína og bað
hann mig að taka hana upp, því
hún gæti orðið fyrir sér. Við vor-
um ekki lengi til Akureyrar og þar
fór ég á fund Steingríms Matthí-
assonar héraðslæknis, sem tók
mér yel, en sökum anna gat hann
þó ekki farið en hafði beðið
Steingrim Eyfjörð að fara fyrir sig
ef með þyrfti. Ókum við þá heim
til hans og tók frúin á móti okkur
og var ekki hrifin af erindi okkar,
þótt hún hefði ekki mörg orð um.
Steingrímur Eyfjörð var fljótur í
heimanbúnaði, hress að vanda og
var þá á ný ekið greitt. Ekki var
piáss nema fyrir einn mann í
stýrishúsi bílsins og lá ég á pall-
inum, vel klæddur og því varð
mér ekki kalt, en notalegt var það
ekki að vera í loftköstum á gler-
hörðum pallinum. En ekki var ég
að kvarta, enda var nú annað og
meira í húfi og seint hefði ég
beðið bílstjórann þess að minnka
ferðina mín vegna. Við fórum á
ofsahraða og ekki trúi ég því, að
aðrir hafi hraðar farið á svona bíl
og á svona vegi en þá var gert.
Á Krónustöðum kom ég aðeins
við til að vitja um hestana, en þá
hafði Magnús flutt í veginn fyrir
okkur, þar sem haganlegast var,
enda stóð aldrei á fyrirgreiðslunni
hjá honum. En hann hafði gert
meira, því hann hugsaði til þeirra,
er læknis biðu heima á Arnar-
stöðum og reið því yfir ána til að
láta vita um ferðir mínar, svo
skiljanlegt yrði að hjálp bærist
síðar en ætlað var í fyrstu.
Yfir ána fór ég með lækninn á
sama stað austur yfir og ég hafði
farið um nóttina og gekk það vel,
enda var nú tekið að kólna veru-
lega og áin að blána og hreinkast.
Steingrímur Eyfjörð hljóp inn í
bæ og leit inn til sængurkonunn-
ar, einstaklega hress og þó nær-
gætinn. Hann sagði, eftir skoðun,
að þetta væri allt í besta lagi. Gaf
hann henni sprautu og kom síðan
fram fyrir.
Þar var þá kominn Ólafur
bóndi á Gilsá, sem gaman hafði
af samræðum og rak menn
stundum í bobba með skörpum
athugasemdum sínum. En Stein-
grímur læknir var snöggur og
glettinn í svörum og lét ekkert
eiga hjá sér. Sneri Ólafur þá tal-
inu að skemmdri tönn, sem hann
vildi láta gera eitthvað við eða
fjarlægja. Þá sagði Steingrímur:
„Ertu vitlaus, Ólafur, heldurðu
að ég fari að dóta eitthvað við
þig? Veistu ekki að ég er að taka á
móti barni og snerti ekki á öðru?“
Varð við það að sitja og bóndi gat
ekki notað ferð læknisins á eins
hagstæðan hátt og hann hafði
hugsað sér. Síðan tóku þeir upp
létt hjal og sagði konan mín mér
síðar, að margt skemmtilegt
hefðu þeir sagt, svo sem þeir
kepptust um hnyttni og gaman-
semi.
Læknir var öðru hvoru að líta
til sængurkonunnar og loks iok-
aði hann hurðinni og litlu síðar
fæddist drengur og heilsaðist
móður og barni hið besta.
Drengur þessi var skírður Stein-
grímur, flutti síðan með foreldr-
um sínum til Akureyrar, en er nú
búsettur í Bandaríkjunum og
famast vel, eftir því sem ég best
veit. En foreldrar hans Vigfús
Þorsteinsson bílstjóri og Ragn-
hildur Sigfúsdóttir hafa um langt
skeið búið á Akureyri.
Að lokum má bæta því við, að
klukkan var rétt um fjögur um
nóttina, þegar ég var'vakinn til að
sækja ljósmóðurina en ferðalagið
tók aðeins rúmar fjórar klukku-
stundir, þangað til Steingrímur
Eyfjörð var kominn heim í hlað á
Amarstöðum og þaðan fór hann
fyrir hádegi og var ég fylgdar-
maður sem áður. Vera má, að ég
hafi verið óvæginn við hestana.
en gætti þess þó að stilla ferðina í
upphafi og að hafa oft hesta-
skipti, enda varð þeim ekki meint
af. Að þessu ferðalagi loknu var
ég hamingjusamur yfir því,
hversu vel það greiddist, þrátt
fyrir óvæntar tafir.
Jón Vigfússon,
Arnarstöðum:
Ljosmóðirin
sótt
R A TÆKNIÖLD
Hve kertalj' sin skína,
og sykurinn er sætur
og söngurinn er fagur,
er börnin halda jól.
Gefum gaum að þeirri einföldu
en fallegu mynd sem hér er dreg-
in. Ef til vill er skilningur barn-
anna á eðli jólahátíðarinnar tæp-
ast fyrir hendi, en þau skynja ná-
lægð jólanna, og tilhlökkun
þeirra og gleði er fölskvalaus og
einlæg. í kvæðinu Jólaklukkur,
eftir sama höfund standa hins
vegar þessi orð:
Jólaklukkur kalla, kalla enn,
koma, biðja alla, alla menn
boða jólafriðinn um flóð og
láð:
Friður sé með yður, og
Drottins náð.
Hér erum við komin að kjarna
jólaboðskaparins. Það er boð-
skapurinn um frið og kærleika
manna á meðal, án tillits til þjóð-
ernis. litarháttar eða trúarbragða.
Það kann að virðast erfitt í ljósi
(þróunar) mannkynssögunnar, að
boða þá kenningu að friður og
góðvild eigi að vera leiðarljós í
samskiptum manna. Þó það þyki
ekki samboðið virðingu einstak-
linga að útkljá deilumál sín með
vopnavaldi og ofbeldi hefur
valdbeiting verið leið þjóða
heimsins til að útkljá hagsmuna-
deilur. Friður er tímabil milli
tveggja styrjalda var eitt sinn sagt.
Hvemig væri saga okkar, án
ofbeldis og styrjalda þjóða í milli?
Forfeður okkar komu til Evrópu
fyrir u.þ.b. 30.000 árum og út-
Ingimar Eydal.
rýmdu hinum lágvaxna hellisbúa,
Neanderdalsmanninum. Hver
væri saga okkar ef kærleikurinn
til Neanderdalsmannsins hefði
orðið ofbeldinu yfirsterkari? Eða
eigum við að líta á innrás Ger-
mana í Miðjarðarhafslönd, sem
leiddi af sér rómverska menn-
ingu? Ættum við kannski að
reyna að bæta fyrir brot hvíta
kynstofnsins gagnvart frum-
byggjum Ameríku með því að
flytja hina hvítu íbúa aftur til Ev-
rópu og fá vesturálfu indjánum i
hendur? Við höfum það ein-
kennilega siðferðismat á styrjöld-
um að stríð fortíðarinnar komi
sögunni einni við, en við for-
dæmum hins vegar ókomnar
styrjaldir og styrjaldir nútímans.
Þær gætu hugsanlega komið nið-
ur á okkur sjálfum eða niðjum
okkar. Þennan tvískinnungshátt
mættu menn gjaman hugleiða
þegar þeir blaða I „jólabók" þar
sem styrjaldir og hörmungar er
notað sem afþreyingarefni á jól-
unum, hátíðar friðarins. En
hversu mótsagnakennt sem það
virðist vera er það kannski fyrst
nú á okkar tímum að við getum
eygt þá von að sambúð og sam-
skipti manna geti orðið með frið-
samlegu móti. Þegar eyðingar-
máttur nútímavopna er hafður í
huga er óhætt að segja „oft er
þörf, en nú er nauðsyn" Annað
hvort útrýmum við styrjöldum
eða þær okkur. Þýðir þetta ekki
að við verðum að velja friðar-
leiðina, hvert sem siðferðismat
okkar er, og hvert sem viðhorf
okkar er til siðgæðishugmynda
kristinsdómsins? Og er það ekki
einmitt þekking okkar og vald
yfir náttúruauðlindum sem best
getur hjálpað okkur að ná þessu
marki. Útbreiðsla tækni og þekk-
ingar sem léttir lífskjörin og bægir
frá hungurvofunni getur orðið til
þess að fyrirbyggja styrjaldir sem
til er stofnað vegna efnahags-
hagsmuna. Og hver veit nema
þotan sem svífur um heiðloftin
geti átt þátt í að stuðla svo að
nánari samskiptum manna að
þeir finni að þeir eru bræður hvar
I heiminum sem þeir búa. Frið-
arboðskapur jólanna á svo sann-
arlega erindi til okkar nútima-
manna. Beitum tækniþekkingu
okkar og vísindum í þágu þeirra
sem minna mega sín og sækjum
fram undir merkjum mannkær-
leikans, þá mun okkur vel farnast.
Gleðileg jól.
Áður flutt sem erindi á kirkju-
kvöldi í Ljósavatnskirkju 11/12
"11.
DAGUR.9