Dagur - 20.12.1979, Blaðsíða 23

Óskum viðskiptavinum vorum
og farsældar á komandl ári
Þökkum viðskiptin á líðandi ári
Strandgötu 1, Akureyri
og Brekkuafgrelðslan, Kaupangi
Otibú Raufarhöfn.

drögunum, en svo hefði draum-
urinn farið út í annað rugl og
ekkert fengizt út úr því meira. En
hann vildi nota þetta góða gang-
færi, sem vafalaust væri líka í
heiðinni, eftir suðvestan hlákuna
og frostið á eftir. Annars væri
tunglið heldur seint á sér, því það
væri aðeins komið yfir á annað
kvartilið, en það kæmi í hendi. Ég
áhyggjufull út af þessu ferðalagi
föður míns inn á öræfin, þar sem
nú var ekkert annað en endalaus
hvít hjarnbreiðan, yfir alla jörð,
og þá ekki gott að rata rétta leið,
um langvegu ef saman skelti í
dimmviðri og í náttnyrkrinu,
sem var meiri hluta sólarhrings-
ins. En það bætti nokkuð úr, að
við vissum að faðir minn var mjög
fór í göngur um haustið, og hafði
því góða hugmynd um vega-
lengdirnar í heiðinni., fannst
þetta hreinasta vitleysa, næstum
vitfyrring að leggja inn á hjarn-
breyðuna í heiðinni á stystu dög-
um ársins þegar allra veðra gat
verið von og vegalengdin ekki
minna en 7 - 8 tíma ganga aðra
leið inn í drög Miðfjarðarár og
einnig Stóru-Kverkár, þar sem
faðir minn taldi líklegast að litazt
um, því þó hann teldi sig ekki
hafa neina oftrú á þessum óljósa
draumi, þá vildi hann geta aðgætt
bæði þessi árdrög, því þar voru þó
alltaf fyrir hendi góðir sauðfjár-
hagar og kindasælir.
En mótbárur okkar mömmu
höfðu ekkert að segja, og um
kvöldið, laust fyrir miðnættið
lagði hann af stað, mig minnir
hinn 17. eða 18. desember. Hann
svaf rúmlega tvo tíma um kvöldið
áður en hann lagði af stað og tók
með sér tvö hert gæruskinn og
vafði innan í þau nestisbita og
tvenna nýja ullarsokka og þunna
skinnskó en var með nýja leður-
skó á fótum. Þennan böggul batt
hann á bak sér og í hendi hafði
hann, í stað stafs, fremur litla og
létta tréreku. Hann var í ullar-
fatnaði að mestu og með loðhúfu
á höfði, að nokkru búinn til að
liggja úti ef því væri að skipta.
Kvöldið var fagurt, hægviðri og
næstum skýjalaus himinn og
rúmlega hálfur máninn skein og
glitraði á hjarn og svell.
Morguninn eftir var ekki sama
veður en samt gott, alskýjað og
norðan gola. Ég gaf fénu morg-
untugguna og rak það síðan til
beitar, en upp úr hádeginu kom
fyrsta hríðarélið, en hélst hæg-
viðri fram eftir degi. En þegar ég
hýsti féð um dagsetrið var farið
að renna. Það hafði aukist ofur-
lítið golan og hríðarélin höfðu
líka þéttst, en birti vel á milli og
grisjaði þokuna 1 loftinu svo
máninn kom í ljós af og til og
sýndi andlit sitt.
Þótt veðrið færi að með spekt
vorum við móðir mín og raunar
næsti bróðir minn, sem var 10 ára,
Hólmsteinn Helgason:
EFTIRLEITIN
Núverandi félags- og heilbrigðis-
ráðherra, Magnús H. Magnússon,
sagði í umræðuþætti í sjónvarp-
inu, að sú kynslóð sem alist hefði
upp beggja vegna sl. aldamóta og
nú væri að hverfa, hefði yfirleitt
gert kröfur til sjálfrar sín en ekki
annarra og ætti það jöfnum
höndum við karla og konur.
Fleiri hafa borið sér í munn svip-
uð ummæli, sem virkilega eru
sannmæli og þeirra á meðal stór-
skáldið Stephan G. Stephansson,
þar sem hann segir, og ég ætla um
samtíðarfólkið: „Þeir hugsa ekki í
árum en öldum/og alheimta ei
daglaun að kvöldum/því svo
þroskast mannsævin mest.“ Væri
betur, að sá aldarandi rynni upp
yfir íslenzka þjóð á ný. Ég vil
þakka ráðherranum tilfærð um-
mæli, sem ég vona að hafi verið af
skoðun og fullum heilindum
mælt. Ég minnist ekki á mínum
85 ára æviferli, að hafa heyrt
mann í hans stöðu og starfi, orða
svona sína skoðun á mannlífinu,
þegar hann lítur um öxl.
*
Það var í síðasta mánuði ársins
1906 sem það skeði, er nú verður
frá greint. Ég sem þetta rita var þá
13 ára og finnst ég muna þetta
atvik eins og það hefði gerzt núna
fyrir nokkrum dögum.
Þetta haust (1906) þegar allar
haustgöngur voru um garð
gengnar á Langanesströndinni,
en þar áttum við, foreldrar mínir
og bræður heima á bæ, sem hét
Kverkártunga og var inn við af-
réttinn, og þó var ekki nema rétt
um klukkutíma gangur út að sjó,
þar sem styttst var. Sauðfé var
komið allsstaðar í gæslu og á hús,
nema við sjávarsíðuna þar sem
venja var að það lægi úti a. m. k.
fram að hátíðum. Þá höfðu enn
ekki komið til skila tveir vetur-
gamlir hrútar, sem faðir minn átti
og gat ekki trúað, að þeir hefðu
báðir misfarist. Or því hvorugur
kom fram hlutu þeir báðir að vera
lifandi, inn í heiðargeimnum og
farist einhvemveginn á mis við
smalamenn haustsins, í öllum
þrennum smölunum heiðanna
um haustið.
Þegar rekið var í kaupstaðinn
um haustið, til slátrunar og til
innleggs í verzluninni veitti ekki
af öllum roðum og uggum ef tak-
ast átti að komast nærri því að
ljúka verzlunarskuldinni, sem
jafnan var baráttumál haust-
kauptíðarinnar, sérstaklega hjá
hinum fátækari heimilisfeðrum.
Og faðir minn hafði tekið kindur
frá heimaslátrun, og rekið í
kaupstaðinn í fullvissu um, að
heimta veturgömlu hrútana, sem
áttu þá að leggjast í heimilið til
vetrarforða í staðinn. En nú var
komið nærri jólum og ekki hafði
neitt spurst til hrútanna.
Það hafði verið nokkuð mikill
snjór í nóvembermánuði, en
snemma í desember brá til þýð-
viðra og leysti upp snjóinn að
miklu við sjávarsíðuna og yfirleitt
í byggð. Þessum þýðviðrakafla
lauk, með suðvestan hlývindi í
næstum tvo sólarhringa, en þá tók
við hægviðri með töluverðu frosti
svo hlemmifæri varð á hjaminu
og svellalög nokkur.
Þegar hér var komið fór faðir
minn að tala um það, að nota
færið og skreppa inn í heiðina og
hyggja að hrútunum sinum, sem
hann hefði mikinn grun um að
væru enn lifandi þar. Hann hafði
dreymt eina nóttina, að bænd-
umir í Miðfirði hefðu verið að
tala um að hrútarnir væru í ár-
og náttmyrkri. Og ef faðir minn
kæmi ekki aftur lifandi úr þessu
ferðalagi gætum við ekki haldið
nein jól og helst aldrei framar.
Mér þótti svo undur vænt um
föður minn og þegar ég var hátt-
aður, sem var ekki fyrr en seint
um kvöldið, bað ég til Guðs, sér-
staklega fyrir föður mínum og að
ég fengi hann heilan heim. Út frá
þessum kvöldbænum mínum sem
höfðu veitt mér nokkra rósemi í
mínum hugarórum og ángri, leið
ég óafvitandi inn í svefninn og á
vit draumanna.
Um morguninn, þegar ég
vaknaði var enn myrkur. Móðir
mín var að koma upp stigann inn
í baðstofuna með kertaljós í ann-
undarlega gat nú viljað til“. Hún
sagði þetta með þeim málróm og
því látbragði, sem lét í ljós, að því
hefði hún sannarlega ekki átt von
á.
Þegar faðir minn var vaknaður
og dálítið búinn að jafna sig, hóf
hann að segja mér og okkur
ferðasöguna, sem var í stuttu máli
á þessa leið:
Eftir næturlanga göngu í góðu
færi var hann kominn við dag-
renningu á heiðamót, þ. e. suð-
vestur af Heiðarvatni, þar sem
eru fyrstu drög að Miðfjarðará,
með kílum og uppsprettulindum,
er mishæðalítið svæði, sem kallað
er „Flár“. Þar hvíldi hann sig
stundarkorn. á meðan dagsbirtan
var að skýrast. en að því búnu hélt
hann nokkuð lengra suðvestur
Flárnar i stefnu á Heljardal. eða
Búrfell. Þegar hann hafði gengið
nokkra stund frá hvíldarstaðnum
varð hann var við gömul kindaför
og spörð í snjónum. Hann hélt þvi
áfram. allt vestur undir Heljar-
dalsfjöll og hafði þá á stöku stað
orðið var gamalla ummerkja eftir
kindur. Þarna voru hrútar hans,
sem han leitaði, en ekki varð
hann var annarra kinda. Birtu var
brugðið áður en hann komst út á
heiðamót og og rákust þó hrút-
arnir vel fyrsta sprettinn. en fljót-
lega fór að draga af þeim. Oft
varð hann að hvíla þá og fara
hægt með þá út heiðina. Þegar
hann kom út fyrir svokallaðar
Vatnshæðir, var þar nokkur beit-
arjörð og þar skildi hann við
hrútana, sem fóru að gera sér gott
af beitinni. En hann gekk til bæj-
ar sem var tæplega klukkutíma
gangur og kom heim um fjögur
leytið um nóttina. Veðrið taldi
faðir minn hafa verið gott. Hríð-
arélin komu ekki á hann fyrr en á
heimleið og vindur það hægur, að
aðeins var renningsskrið í éljun-
um. Faðir minn sótti hrútana um
daginn og þeim var slátrað dag-
inn fyrir Þorláksdag, svo við
fengum nýtt kjöt á jólaborðið.
Það var ekki mikið um jólagjafir í
þá daga, síst á fátækum heimil-
um, aðeins nokkur ýmislega lit
smákerti og einstaka sinnum spil.
En oftast var reynt að klæða
a. m. k. börnin í einhverja nýja
flík á jólum, sem oftast var
heimaunnin. Jóiagleðin var ekki
minni fyrir það.
Raufarhöfn 9. desember 1978
Ath. Þessi grein „Eftirleitin", átti að
koma i síðasta jólablaði, en af ýmsum
ástæðum gat ekki orðið af því. - Rilstj.
ratvís í vondum veðrum, jafnvel
þar sem hann var ekki mikið
kunnugur landslagi. Þessi dagur
leið að kvöldi sem nafnar hans
aðrir, við vaxandi áhyggjur okkar
og óróleika. Ég fór oft út um
kvöldið að gá til veðurs, en á því
var lítil breyting. Ég gat ekki vikið
úr huga mér þessu ferðalagi föður
míns og þeim hættum sem því
gátu verið samfara, sérstaklega ef
saman skelti í stórhríð, reglulegt
dimmviðri, eins og nú gat orðið.
Þá voru fleiri hættur en villur t. d.
var Miðfjarðará nærri heimleið
föður míns og hún rann sumstað-
ar í djúpum gljúfrum, sem gat
verið lífshættulegt að hrapa í, en
það gat vel komið fyrir í blindbyl
arri hendi, en svarðar- eða tað-
skán með eldneysta á í hinni.
Neistan hafði hún sótt í eldhús-
hlóðir frammi í bæ og stakk í litla
eldavél, sem var i baðstofuend-
anum.
„Er pabbi kominn", var mín
fyrsta spurning. „Já, hann kom í
nótt“, sagði mamma. Þá spurði ég
ekki meira í bili því nú þurfti ég
að þakka Guði, fyrir að hafa
bænheyrt mig. Faðir minn var
kominn heill á húfi og hjá okkur
gátu orðið jól. „Fann hann hrút-
ana?“ var mín næsta spurning.
„Hafðu ekki hátt, pabbi þinn þarf
að sofa, hann er þreyttur", sagði
móðir mín í lágum hljóðum, og
svo, sama lágum róm: „Já, svo
DAGUR. 23