Dagur - 20.12.1979, Blaðsíða 33

Hvernig er að vera lœknir á stað
eins og Kristnesi?
Það er sérstæð og ekki alltaf
örvandi reynsla fyrir lækni að
starfa á spítala fyrir sjúkt aldrað
fólk og aðra langdvalarsjúklinga
sem lítil og oft engin von er um að
unnt verði að útskrifa annað en til
Himnaföðursins.
Mér kom til hugar áður en ég
hóf störf þarna, að búa mætti fólk
undir þau umskipti, sem eiga fyrir
okkur öllum að liggja. En ég
komst fljótt að raun um, að þess
var yfirleitt enginn kostur, flestir
komnir svo langt úr út heiminum,
sem kallað er, að lítið var hægt að
gera annað en láta fólkinu líða
svo vel sem kostur er. Venjulega
telur læknir skyldu sína að halda
lífi í sjúklingi sínum með öllum
ráðum og svo lengi sem kostur er.
Maður hafði vanist á að líta á
þetta sem hlutverk góðs læknis.
En þama kom efinn að mér
stundum. Ég er algerlega á móti
því að stytta nokkrum manni
aldur með beinni íhlutun, er á
móti öllu manndrápi, sama hvort
um er að ræða fóstureyðingu,
líknardráp, dauðadóm eða
styrjaldardráp í þágu göfugra
hugsjóna. Samt gat ég ekki varist
þeirri tilhugsun, að ég bryti lög-
mál lífs og dauða með því að
teygja skilyrðislaust líf örvasa
gamalmenna, sem þekktu ekki
lengur sín eigin börn og vissu
ekki, hvar þau væru niður komin.
Rétturinn til að lifa er að mínu
viti heilagur. En er ekki rétturinn
til aðvdeyja orðinn jafn heilagur
þegar líkamshrörnun er komin á
það stig að þetta skrimt getur með
engu móti kallast mannsæmandi
líf?
Ég vildi óska, að fólk léti þess
getið og þá helst skriflega meðan
það heldur viti og sönsum, hvort
það óski þess að fá að deyja í friði,
þegar svona er komið eða hvort
það vilji láta teygja úr lífslopan-
um með öllum tiltækum ráðum.
Það er mál til komið að prenta
svoleiðis eyðublöð, finnst þér það
ekki?
Þú sagðist vera á móti fóstur-
eyðingum?
Já, ég er þeim mjög mótfallinn.
Böm, sem nú fæðast, eiga í
vændum 70-80 ára æviferil. Ég á
við börnin, sem eru svo heppin að
fæðast á íslandi. Það er að segja
börnin, sem fædd eru af heil-
brigðum foreldrum og hafa ekki
orðið fyrir skakkaföllum í móð-
urlífi. Það eru þesskonar börn,
sem ég vil ekki svipta lífinu. Það
eru þesskonar börn, sem tekin eru
af lífi með fóstureyðingum „af
félagslegum ástæðum.“ Það væri
nær að leyfa þeim að fæðast og fá
þau í hendur konum, sem gráta
um nætur, af því að þær verða
ekki barnshafandi.
Þetta er ekki ofstækiskennd
fastheldni við gömul siðalögmál,
heldur virðing fyrir mannslífinu
studd þeirri gleði, sem ég hef séð í
augum mömmu og ömmu, pabba
og afa eftir að það barn var komið j
í heimsljósið, sem mannleg
skammsýni vildi ekki vita af þeg-
ar það var agnarlítið fóstur ófært
um að koma á framfæri óskinni
um að fá að lifa. Öll höfum við
tilheyrt stétt ófæddra barna.
Hvað fólk getur verið gleymið á
lögmál síns lífs!
Þetta á við um heilbrigð börn
og mæður. Ég veit, að rauðir
hundar og fleiri sjúkdómar geta
skert möguleika ófæddra barna
til heilbrigðs lífs. Læknisfræðin
veit orðið talsvert um það. Og
þegar líkur á sjúkdómi eða van-
skapnaði eru miklar, horfir málið
allt öðruvísi við. Og sé heilsu
móðurinnar hætt, er ekki nema
sjálfsagt að vega og meta mögu-
leikana.
1 Genfarheiti lækna er þeim
uppálagt að vernda líf frá getnáði
til grafar. Það er dálítið hart,
LÆKNIR OG
LISTAMAÐUR
í dag lítum við inn hjá Úlfi Ragnarssyni yfirlækni á
Kristneshæli í Eyjafirði. Úlfur er um margt sérstæður
maður með sérstæðar skoðanir á lífinu, sem mörgum
virðast forvitnilegar til kynningar og umræðu. Um
áhugamál hans og athuganir mætti nærri því endalaust
fjalla, og komumst við ekki yfir nema brot af því, sem
honum er hugleikið. Hann er kvæntur Ástu Guðvarðar-
dóttur og eiga þau fimm dætur.
þegar löggjafinn ungar út lögum
sem miða að því að fá lækna til að
ganga á gefin heit og sljóvga
þannig siðgæðisvitund stéttar,
sem þrátt fyrir allt er mun
skyggnari á lögmál lífs og dauða
en þeir, sem sjaldan horfast í
augu við dauðann og halda að
lífið sé aðeins eigingjörn eftirsókn
eftir brauði og leikjum.
Þú ert bœði listmálari og Ijóða-
smiður. Hvað rœður þvi hvorri
listgyðjunni þú fylgir i dag og
hverri á morgun?
Eg held það sé aðeins ein list-
gyðja, sem okkur gefst kostur á að
þjóna með ýmsu móti. Ég byrjaði
á að mála, en lagði það niður í
Háskólanum, því að ég fann. að
það gat orðið mér ástríða, sem
skerti hæfni mína sem læknis.
Listhneigðin leitaði þá eftir öðr-
um farvegi og ég tók upp á því að
yrkja. Síðan ég tók aftur til að
mála fyrir rúmum tveim árum hef
ég svo sem ekkert ort, svo að trú-
lega er málverkið mér eðlilegra.
Annars held ég að list listanna sé
hvorki að mála né yrkja og heldur
ekki hljómlist eða leiklist. Ég held
að listgyðjan fagni þeim best, sem
lifa sig djúpt inn í listina að lifa.
Ég held að séra Friðrik Friðriks-
son, stofnandi K.F.U.M. hafi
verið snillingur í þeirri list. Hann
naut líka handleiðslu besta kenn-
arans, sem við eigum völ á.
Ef þú vcerir ungur og í skóla
núna, hefðirðu þá kosið að gerast
listmálari fremur en lœknir?
Nei, það held ég ekki. Læknis-
hlutverkið hefur alltaf verið mér
hjartfólgið, þó að ég hafi á köfl-
um litið það öðrum augum en
flestir starfsbræður mínir. Ég er
ekki hneigður til sérfræðiiðkana,
heldur skynja löngun til að sjá
fólk sigrast á takmörkunum sín-
um þannig, að lífsorkan birtist í
skapandi lífi. Ég held að ónotaðir
hæfileikar og fangelsuð lífsorka
beinist gegn manninum sjálfum
og valdi ekki aðeins truflun á
sinni heldur einnig truflun á
starfsemi líkamans. Ég hef marg-
A ustsymngu.
:«Íl|lÍ|BSI|l|l
■
oft séð, að þegar lífsorka fólks
finnur skapandi farveg sem hent-
ar hæfileikunum, þá er eins og
líkamsheilsan tvíeflist.
Já, þetta skemmtilega starf er
auðugt af tækifærum til að kynn-
ast mannlegu eðli. Margt af þessu
sem lærist er kannsku ekki vís-
indalega sannað en er svo aug-
ljóst að það leynir sér ekki. Það er
víst ekki heldur vísindalega
sannanlegt að tvisvar tveir séu
fjórir. En við teljum það sjálfgef-
ið. Þannig er um sumt í lífinu. Það
blasir við.
Þú hefur lagt stund á sálfrœði,
er það ekki?
Jú, síðan á háskólaárum mín-
um hef ég haft sálfræðina sem
„hobby“ eða nokkurskonar hlið-
argrein. Tvívegis hef ég verið um
tíma við sálfræðistofnun C. G.
Jungs í Zúrich og hef skrifast á við
sálfræðinga þar um þessi efni.
Þetta hefur verið og er hluti af
viðleitni til að reyna að skilja
þetta, sem við köllum lífið.
Ég hef engan áhuga á að nefn-
ast sálfræðingur enda próflaus.
Já, þetta gildir víst líka um það að
nefnast læknir þó að þar vanti
ekki prófið. Ég hef áhuga á að
þekkja manninn og reynast
læknir, það er að vera þesskonar
maður, sem lífið getur notað til að
stuðla að óbrjáluðu, heilbrigðu
lífi. Mér er ljóst, að þetta er
stefnumark, sem ég get keppt að,
en tekst ekki að ná nema að litlu
leyti.
Blaðað f skjölum á skrifstofunni á Kristnesi. Myndir: hj.
Ég held að Guð eða innsta eðl-
ið í okkur sjálfum, sem er það
sama, dæmi fremur eftir viðleitni
en árangri. Ætli þetta sé ekki
nokkurn veginn sama og að segja
að ég haldi að maðurinn dæmist
af trúnni fremur en verkunum?
Fyrir mér er trú ekki leikni í að
fylgja bókstaf og því síður að nota
biblíuna eins og lögreglumenn
nota gúmmíkylfu, til að berja
niður vantrúaða. Fyrir mér er
trúin viðleitni, þrotlaus viðleitni
að keppa að því, sem er okkar
innsta og besta eðli, þessu sem
leiddi vin minn séra Friðrik við
hönd sér til þess að hann gæti leitt
okkur hina að Iífslindinni, þessari
djúpu innri staðreynd, sem er lífið
í lífinu.
Hver er afstaða þín til trúar-
bragða að öðru leyti?
Trú er eitt. Trúarbrögð eru
annað. Ég held þau séu mismun-
andi góðir vegvísar og leiðarlýs-
ingar á ferðinni til lífslindarinnar.
t okkar trúarbrögðum nefnum
við þessa lind Krist. Jesús Kristur
nefndi hana Himnaríkið, Guðs-
ríkið og perluna, sem var svo
dýrmæt, að öllu öðru var fórn-
andi fyrir hana. Þeir sem í sann-
leika hafa komist í nálægð við
lindina þekkjast á því að þeir eru
friðflytjendur. Þeir hafa sjálfir
fundið veginn og sjá, að trúar-
brögðin eru sprottin af viðleitni
manna til að hjálpa öðrum. Það
er góð viðleitni þó að misjafnlega
hafi tekist. Þó að ég álíti, að veg-
sögn Jesú frá Nasaret sé einföld-
ust og ljósust auk þess sem hann
býður upp á persónulega fylgd,
þá veit ég að önnur trúarbrögð ,
eru þrungin af visku. Þeir sem
vilja kafa í þau eiga að njóta
frelsis til þess óáreittir af öðru
fólki trúuðu eða vantrúuðu,
Gyðingum eða Grikkjum, hefði
Páll postuli kannski sagt.
Okkur mönnum eru vegir
innsta veruleikans ekki rannsak-
anlegir. Stundum reynist það,
sem mennirnir nefna villu, nauð-
synlegur áfangi á leiðinni. Hver
veit nema allir þurfi á því að
halda að verða svo rammvilltir að
allur hroki og öll hræsni hrynji af
þeim og sálin hrópi á hjálp?
Fátt veit ég samt raunalegra en
það, þegar þeir, sem frelsast úr
neyð sinni gegnum dýrmæta
reynslu, taka aftur upp hroka sinn
og hræsni og áskilja sér rétt til að
dæma náunga sinn. Þá er síðari
villan orðin verri en hin fyrri.
Við minntumst áðan á list-
gyðjuna. Ég held, að hún sé
reyndar lífsgyðjan sjálf, viskan,
sem stóð við hlið Skaparans,
þegar heimurinn varð til. Hún
mun standa þar kyrr í tign sinni
og mildi, þegar Hann fellir dóm
um dauðan hvern.
Eigum við ekki að enda hér,
vinur? Heldurðu að það komist til
skila, að þetta, sem við höfum
rætt undir lokin er sá innri veru-
leiki, sem er mér lífið sjálft? Þó að
mér fari oft eins og Páli forðum
að „hið góða, sem ég vil, það geri
ég ekki, en hið illa sem ég ekki vil,
það geri ég,“ þá veit ég, hvað ég er
að tala um. Ég er alls ekki einn
urn það. En sé það svo, að Andinn
segi öðrum að nota tilvitnanir
óspart í tíma og ótíma, þá segir
hinn sami andi mér að reyna að
skilja veruleikann bak við orðin
eftir fremst megni og segja svo frá
á máli nútímans; Andinn er hinn
sami, andi Krists, kærleikurinn.
En limir hans eru margir og hlut-
verk þeirra mismunandi.
Jæja, ætli þú sért ekki búinn að
fá þig fullsaddan af þvi sem mér
er hjarta næst? Ég er nefnilega
bara eins og þið öll; Maður sem
langar að lifa heitu lifandi lífi. Á
þessari blessuðu jarðstjörnu.
h. j.
DAGUR.33