Dagur - 06.11.1987, Síða 4

4 - DAGUR - 6. nóvember 1987
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58,
AKUREYRI, SlMI 24222
ÁSKRIFT KR. 560 Á MÁNUÐI ■ LAUSASÖLUVERÐ 55 KR.
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 400 KR.
RITSTJÓRAR: ÁSKELL ÞÓRISSON (ÁBM.)
BRAGI V. BERGMANN
BLAÐAMENN: ANDRÉS PÉTURSSON
(Reykjavik vs. 91-17450, pósthólf 5452, 105 Reykjavík,
ÁSLAUG MAGNÚSDÓTTIR, EGILL BRAGASON,
EGGERT TRYGGVASON, INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR
(Húsavík vs. 41585), JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON,
KRISTJÁN KRISTJÁNSSON (iþróttir), PÁLL B. VALGEIRSSON
(Blönduósi vs. 95-4070), STEFÁN SÆMUNDSSON,
TÓMAS LÁRUS VILBERGSSON, VILBORG GUNNARSDÓTTIR,
ÞÓRHALLUR ÁSMUNDSSON (Sauöárkróki vs. 95-5960),
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRÍMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI:
HAFDlS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASlMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Ný tegund
byggðapólitíkur
Fyrir nokkru birtust í Degi
greinar eftir Áskel Einars-
son, framkvæmdastjóra
Fjórðungssambands Norð-
lendinga. í greinum þess-
um fjallaði Áskell um m.a.
byggðaþróun og byggða-
pólitík. Menn hafa margt
ritað og rætt um byggða-
stefnu og æði oft haía
ræðumenn og greinahöf-
undar hvatt strjálbýlið til
að láta sverfa til stáls -
aðrir hafa hvatt til sam-
vinnu. Áskell segir í grein
sinni:
„Sú byggðapólitík að
berjast á langri og dreifðri
víglínu er að syngja sitt
síðasta. í fyrsta lagi er
Faxaflóasvæðið að ná slík-
um yfirburðum að svo
getur farið að ekki verður
framvegis tekið mark á
ýmiss konar landsbyggð-
arrelli. í öðru lagi hafa
landsbyggðarmenn ekki
getu til að verja víglínuna
í heild, eins og reynsla
síðustu ára sannar. Stað-
an er því einfaldlega sú,
að byggðabaráttan getur
tapast meira og minna á
allri línunni, nema lögð sé
áhersla á þýðingarmestu
drættina í landsbyggðar-
stefnunni, þar sem líkleg-
ast er að snúa megi vörn í
sókn og sækja fram á ný.
Það sem mest kallar að nú
er uppbygging sterks þró-
unarkjarna á landsbyggð-
inni, sem auk þess að vera
þjónustu- og viðskipta-
miðstöð nálægra héraða,
verði alhliða þróunar-
kjarni sem færi til lands-
byggðarinnar hin breyti-
legustu svið þróaðs sam-
félags.
Fyrsta markmiðið er að
ná jafnvægi byggðalega
séð um dreifingu þeirra
atvinnuhópa í landinu
sem eru í örum vexti og
hafa valdið búseturöskun.
Reynslan hefur sýnt að
hinir mörgu og kröftugu
framleiðslukjarnar á
landsbyggðinni, geta ekki
skipt sköpum í þessari til-
færslu, þótt hlutverk
þeirra þjóðfélagslega séð
sé ómetanlegt. Það er
skammsýni að leggja ekki
rétt mat á uppbyggingu
öflugs þróunarkjarna.
Þetta skaðar í engu fram-
leiðslukjarnana, sem ekki
hafa það litróf í atvinnu-
málum, að þeir haldi
heima fyrir þorra þess
fólks, sem leitar sér marg-
víslegrar menntunar. “
Að lokum sagði Áskell
Einarsson: „Staða lands-
byggðar veltur á því að
hægt sé að finna þessum
nýgræðingi störf og bú-
setu réttum megin í þjóð-
félaginu. Til þess að þetta
geti orðið þarf skilning
landsbyggðarmanna á
hlutverki hinna stærri
staða úti á landi fyrir
byggðaþróunina og þjóð-
félagið í heild. Leita verð-
ur þjóðarsáttar um þessi
sjónarmið.“ ÁÞ.
úr hugskotinu
F
Váboðar úr Vesturheimi
Það var einn mánudag nú fyrir
fáeinum vikum, að válegar
fréttir tóku að berast vestan úr
landi Reagans frænda. Mikið
fjölmiðlafár greip að sjálfsögðu
um sig hvarvetna, og vitaskuld
var Ingvi Hrafn með á nótun-
um, þó svo ekki væri það nú
beinlínis vel séð af Ingu Jónu og
hennar liði, og það jafnvel þó
að þarna hefði gefist óvænt
tilefni til að leiða fram á
skjáinn, meira að segja fleiri en
einn ráðherra, þegar öll þjóðin
var rétt stillt vegna hinna válegu
tíðinda. En ef til vill var það
hárrétt mat hjá Ingu Jónu, að
váboðarnir úr Vesturheimi
væru ekki verðir aukafrétta-
tíma. Það hrikti nefnilega svo
um munaði í stoðum sjálfrar
frjálshyggjunnar.
Fallvalt gengi
Það sem öllu þessu fári olli var
vitaskuld hið skyndilega fall eða
öllu heldur hrun á verði hluta-
bréfa á markaðinum í Wall
Street, en þar kváðu menn spila
eins konar fjárhættuspil með
hlutabréf, einhvers konar lottó,
þar sem stundum má græða
milljónir, en stundum, eins og
til dæmis á dögunum, einnig
tapa milljónum. Þarna hafa
vafalaust margir milljónerar
tapað aleigunni, líkt og einnig
átti sér stað „svarta þriðjudag-
inn“, árið 1929, og nú, rétt eins
og þá, fylgdu í kjölfarið pers-
ónulegir harmleikir, sjálfsmorð
og jafnvel morð, þó svo ekki
hafi nú ennþá að minnsta kosti
hafist heimskreppa eins og þá.
Sú staðreynd hversu fallvalt
gengi hlutabréfanna í raun var,
virtist koma mönnum töluvert í
opna skjöldu, rétt eins og menn
hefðu alls enga lærdóma dregið
af því sem gerðist 1929. Menn
áttuðu sig þó fljótt, og í snatri
fannst bakari til að hengja fyrir
smiðinn, í bili að minnsta kosti,
þar sem var hávaxtastefna sú
sem fylgt var í Vestur-Þýska-
landi (enginn hafði auðvitað
heyrt minnst á Jóhannes Nordal
og vaxtastefnu hans). En fljót-
lega fóru þó ýmsir að sjá, að hin
raunverulega ástæða fyrir fall-
yöltu gengi verðbréfanna á Wall
Street, og ekki síður fallvöltu
gengi dollarans, var líklega fyrst
og fremst gjaldþrot þeirrar
stefnu eða trúar sem Reagan,
Thatcher og Inga Jóna meðal
annarra aðhyllast, það er að
segja, að markaðurinn sé ein-
hvers konar guð sem setji lög-
mál er öllum lögmálum séu
æðri, lögmál sem stjórnvöld eigi
að láta sem allra mest afskipta-
laus.
Ókræsilegur kostur
Hér uppi á skerinu hefur athygli
manna einkum beinst að því
hvort hinir válegu atburðir fyrir
vestan hafi nægilega mikil áhrif
á gengi dollarans til þess að
ríkisstjórnin láti undan kröfu
hátekjumanna á borð við Víg-
lund Þorsteinsson í BM Vallá,
eða Vilhjálm Egilsson, og lækki
gengi krónunnar, eða með öðr-
um orðum hefji verðbólgudans-
inn sem Seðlabankinn er raunar
þegar farinn að leika undir með
hávaxtastefnunni sinni, og sem
lífeyrissjóðirnir, svo kald-
hæðnislegt sem það kann nú að
virðast, eru hvað fúsastir að slá
trommurnar í. Þarna taka eig-
endur, það er að segja fólkið í
landinu, lán hjá sjálfu sér gegn
okurvöxtum sem réttlættir eru
með því að sjóðina vanti fjár-
magn til að geta borgað sóma-
samlegan lífeyri, og hið nýjasta
er svo þessi hugmynd sem skaut
upp kollinum á dögunum, að
lífeyrissjóðirnir öfluðu sér enn
meiri tekna með verðbréfa-
braski á erlendri grundu, nokk-
uð sem verður víst að teljast
frekar ókræsilegur kostur í ljósi
atburða síðustu vikna.
Frelsið sem fauk
Það fauk fleira en matarskattur-
inn margfrægi í efnahagsfár-
viðrinu sem geisað hefur síð-
ustu daga. Meðal þess sem boð-
að var við birtingu fjárlaga-
frumvarpsins, sem reyndar
hristist og skelfur, var aukið
frelsi til handa íslenskum fjár-
magnseigendum, þar á meðal
lífeyrissjóðunum eins og fyrr
segir, til að eignast verðbréf á
erlendum mörkuðum. Eitthvað
heyrist lítið talað um þetta fyrir-
heitna frelsi eftir atburði undan-
genginna daga, og í rauninni
var það alltaf hið mesta glap-
ræði að svo mikið sem minnast
á þetta frelsi. Fyrir það fyrsta,
þá eru nú víst ærin verkefni fyr-
ir þetta fjármagn hér innan-
lands, þó ekki sé nema til að
geta greitt mannsæmandi laun
svo draga megi úr hinni hömlu-
lausu vinnuþrælkun sem hér
viðgengst, svo og til uppbygg-
ingar ýmiss konar, og í annan
stað, þá er íslenskur kapítalismi
hreinlega ekki nógu þroskaður
til að geta farið eftir leikreglum
alþjóðlegs auðvalds. Landinu er
að verulegu leyti stjórnað af
fjórtán fjölskyldum sem virðast
jafnvel hafa réttkjörin stjórn-
vöíd í vasa sínum á suður-
ameríska vísu. Sambandið
heldur aö sönnu einnig vænni
sneið af kökunni, en ýmislegt
gæti bent til þess, að það muni
hugsanlega semja eins konar
frið við fjölskyldurnar. Eitt
frekar lítið áberandi tákn þess
Reynir
Antonsson
skrifar
gæti verið persóna Sigurðar
Helgasonar fyrrum forstjóra
okurbúllunnar Flugleiða, og
núverandi stjórnarformanns
þeirra sem nú situr í stjóm ullar-
iðnaðarins nýja, en Flugleiðir eru
sem kunnugt er eitt helsta tákn
fjölskylduveldisins, og aukin
heldur dapurlegur minnisvarði
um algjörlega misheppnaða til-
raun til einkavæðingar á ís-
landi. Einkavæðingar sem orðið
hefur neytendum, ekki síst
landsbyggðinni, dýr. Og ofan á
allt þetta bætist svo hið bága
fjármálasiðferði, þar sem til að
mynda manni í opinberu starfi
er í versta falli komið til Dan-
merkur í kælingu í eitt ár ef
hann bruðlar með milljónir, ef
hann aftur á móti bruðlar með
tugmilljónir er hann gerður að
sendiherra. Þá má yfirleitt
þekkja fyrirtæki sem eru á
hausnum á því að eigendurnir
eru farnir að lifa flott.
En frelsið fyrirheitna til
handa þessum vanþróaða
íslenska bananalýðveldiskapít-
alisma fauk á burt góðu heilli.
Ekki fyrir tilverknað viturra
íslenskra stjórnvalda, heldur
sviptivinda sem einnig hafa
feykt burt feysknu laufi fjötr-
andi frelsis sérhyggjunnar.
Vonandi stendur efnahagur
heimsbyggðarinnar bara sterk-
ari eftir.