Dagur - 07.04.1990, Blaðsíða 8

8 - DAGUR - Laugardagur 7. apríl 1990
Akureyringar - Eyfirðingar!
Sölusýning í „Vín"
á gólfábreiðum úr islenskri ull.
Hentugar á parket og til hlífðar gólfteppum.
Nytsöm tækifærísgjöf.
Opið laugardaga og sunnudaga frá kl. 14.00-18.30.
Hentugar og góðar
fermingargiafír
BAKPOKAR FRÁ VANGO
65 I og 75 I — Níðsterkir
Eigin þyngd aðeins
1100-1350 grömm
STANGVEIÐIVORUR FRA DAIWA
Kaststangir - Flugustangir
Kasthjól - Fluguhjól - Veiðivesti o.fl.
Fluguhnýtingasett
e Sendum í póstkröfu?.
TJÖLD FRÁ VANGO
Kúlutjöld - Venjuleg tjöld
Nylon- og bómullartjöld
VKA
EYFJORÐ
Hjalteyrargötu 4 • Sími 22275
Danmerkur-
pistill
Elsta vísa á dönsku
Um það leyti sem Gunnlaugur
ormstunga og Hrafn Önundar-
son frá Mosfelli háðu einvígi sitt
á Þrándheimi í Noregi í upp-
hafi lltu aldar, áttu kristnir
Danir og þeiðnir Svíar í orrustu
við Uppsali, hina heiðnu
háborg Norðurlanda á þeim
tíma. Fyrir liði Dana fór Tóki
nokkur Gormsson. Lítið er um
hann vitað, en hann féll í orr-
ustunni og einn manna hans,
Eskill, reisti eftir hann bauta-
stein, sem varðveist hefur og
er múraður í norðausturhorn
kirkjunnar í þorpinu Hallestad
u.m það bil 15 km austur af
Lundi í Svíþjóð, sem áður var
danskt land, eins og menn vita.
Á steininum, sem kallaður er
Hállestad-steinninn, eru klapp-
aðar rúnir á a.m.k. þrjár liliðar
steinsins. Á einni hliðinni
stendur þetta: „Eskill setti stein
þennan eftir Tóka Gormsson.
Sá er hollur drottinn."
Þessi orð eru að sjálfsögðu
rituð með rúnum og menn ráða
að sjálfsögðu ekki í þessar rúnir
nema þekkja stafagerðina, eins
og gefur að skilja. Hins vegar
skilur hvert mannsbarn á ís-
landi það sem þarna stendur.
Það gera Danir hins vegar ekki.
Fyrir þeim er þetta alger
hebreska.
Á hinum hliðunum tveimur
stendur þetta:
Sá fló eigi
íið Uppsölum.
Settu drengir
eftir sinn bróðr
stein á bjargi
studdan rúnum
þeir Gorms Tóka
gengu næstir.
Þetta er elsta vísa á danska
tungu sem varðveist hefur. Vís-
an er að vísu allmiklu yngri en
elstu vtsur, sem varðveist hafa á
íslensku, ef treysta má heimild-
Tryggvi
Gíslason
skrifar
um. Vísan er undir ljóðahætti,
sem svo var nefndur: átta vísu-
orð, hvert með fjórum atkvæð-
um, einn stuðull í ójöfnu vísu-
orðunum og annar í jöfnu vísu-
oröunum og ekkert rím. Mikið
var ort undir ljóðahætti á mið-
öldum, m.a. Völuspá, og á 19du
öld ortu rómantísku skáldin á
íslandi gjarna undir þessum
bragarhætti.
Þessi danska vísa er merkileg
:fyrir margra hluta sakir, þótt það
verði ekki rakið hér frekar.
Hins vegar ber að taka það fram
að enginn venjulegur Dani skil-
ur eitt aukatekið orð í þessari
vísu, sem ekki er von, því að
imtímadanska er allt annað mál
en forndanska. Hins vegar kem-
ur í ljós að öll orðin í vísunni
eru lifandi í íslensku nútíðar-
máli. Með svolítilli yfirlegu get-
ur hvert mannsbarn, sem á ann-
að borð er mælt á íslenska
tungu, skilið vísuna. Auðvitað
þurfa menn að ráða í það, að
orðmyndin „fló“ er þátíð af
sögninni „fljúga“, „fló“, sem
gat merkt, „flýja“ orðmynd-
in „studdan" er af sögninni
„styðja“, sem gat merkt
„berja“, í þessu tilviki „klappa
rúnir í stein“ - eða eitthvað á þá
leið.
Menning og tungumál Dana
eru náskyld menningu og máli
íslendinga. Þjóðirnar hafa báð-
ar af mörgu að státa í menning-
arlegu tilliti. Dönsk tunga hefur
hins vegar breyst mikið frá mið-
öldum. íslenska hefur hins veg-
ar haldist lítið breytt í þúsund
ár og hvort sem okkur þykir það
Ijúft eða leitt þá er jjað þessi
undarlega staðreynd sem gerir
Islendinga merkilega í hafsjó
þjóðanna - og svo einnig það að
hafa skrifað Islendinga sögurn-
ar á þeim tíma sem flestar aðrar
þjóðir í Evrópu áttu sér ekki
ritmál og því síður bókmenntir
á við bókmenntir okkar frá mið-
öldum. Og elsta danska vísan
færir okkur heim sanninn um
þessa undarlegu stöðu íslenskr-
ar menningar og íslensks máls.
: askil: sati: stin : þansi: ift[in]
tuka : kurms : sun : san : hulan : | trutin
san : flu : aigi: at: ub : | : salum
satu : trikan : iftÍR : sin : bruþr
stin : a : biarki: stuþan : runum : þÍR :
(kurms : tuka): kiku : (nist)[iR]