Dagur - 28.03.1992, Blaðsíða 12

12 - DAGUR - Laugardagur 28. mars 1992
Laugardagur 28. mars 1992 - DAGUR - 13
Höfum verið duglegri en keppi-
nautarnir í markaðssetningu
Fyrirtækið Sæplast hf. á Dalvík hefur verið mikið til umræðu allt frá því
það var flutt norður fyrir átta árum. Ástæðan er fyrst og fremst vel-
gengni. Sæplast hefur skilað hagnaði öll árin og staðið af sér storma og
él sem gengið hafa yfír stærsta viðskiptamannahóp þess, íslenskan sjáv-
arútveg. I ársbyrjun urðu mannaskipti í brúnni hjá Sæplasti, Pétur Reim-
arsson lét af starfl framkvæmdastjóra sem hann hafði gegnt frá 1984 en
við tók Kristján Aðalsteinsson. Kristján er í helgarviðtali Dags að þessu
sinni.
Hjá Sæplasti vinna nú 22 manns og munar
um minna í 1.500 manna byggðarlagi. Unn-
ið er á vöktum, 24 tíma á sólarhring fimm
daga vikunnar. Og þrátt fyrir þessa miklu
framleiðslu hlaðast ekki upp birgðir, það er
alltaf verið að vinna upp í pantanir. Fyrstu
árin voru eingöngu framleidd fiskiker úr
plasti en með tímanum hefur fjölbreytni
framleiðslunnar aukist.
„Við framleiðum nú fiskiker í sex
stærðum, frá 310 til 1000 lítra að stærð.
Upphaflega framleiddum við stærstu kerin,
1000 lítra, en þau voru notuð í saltfisk-
vinnslu hér á landi. Þegar útflutningur á
fiski á gámum hófst fyrir alvöru var hann
fluttur í kössum. Þá komu kröfur frá útflytj-
endum um stærri og hagkvæmari ílát. Þá
varð 660 lítra kerið til en það hefur verið um
80% af framleiðslu okkar. Þessi stærð hefur
notið mikilla vinsælda og er mest notuð í
íslenskum sjávarútvegi enda nýtist kerið alls
staðar, jafnt í vinnslu, geymslu og flutning-
um. Kerin eru einangruð sem eykur
geymslugetuna.
í framhaldinu höfum við þróað aðrar
stærðir vegna ýmissa sérþarfa. Það nýjasta
er að í fyrra endurnýjuðum við 500 lítra
kerið, minnkuðum það niður í 460 lítra og
gerðum það þannig úr garði að það passar
inn í flutningakerfi gámanna. Þessi ker eru
lægri en 660 lítra kerin og eru svar okkar við
gagnrýni á 660 lítra kerin, en menn eru ekki
á einu máli um gæðin í stærri kerjunum.
Sumir halda því fram að fiskurinn rýrni of
mikið í þeim stærri og við vildum koma til
móts við þá. Það er minni pressa á fiskinum
í lægri kerjunum og vissulega er rýrnunin í
stærri kerjunum meiri en í fiskikössunum,
helst hefja framleiðslu á einhverri vöru sem
tengir okkur við sama viðskiptamannahóp-
inn. Við viljum halda okkur við hann því
þótt skilja megi á fjölmiðlum að íslenskur
sjávarútvegur sé ekki sérlega traustvekjandi
atvinnugrein þá hefur hann þjónað okkur
vel og við honum.
En ég get ekki sagt um það á þessari
stundu hvað verður næst fyrir okkur. Við
erum að huga að nýjum leiðum til að treysta
undirstöður fyrirtækisins og það eina sem ég
get sagt er að við munum halda okkur við
plastið, það er númer eitt, tvö og þrjú hér í
fyrirtækinu."
Höfum notiö forystunnar
Kristján er austfirskur að ætt, fæddur og
uppalinn á Norðfirði en fór suður í kennara-
nóm P'r/rir fimmtQn árnm cpftief hítnn uA á
steypt við rúmlega 300 gráðu hita.
flutningum og það skipti þá miklu máli því í
Hollandi er mikil verkaskipting milli fyrir-
tækja í fiskiðnaði og fiskurinn oft fluttur
langt inn í land til vinnslu og aftur til strand-
ar í geymslu. Þetta gildir líka um síldina
sem töluvert er um í Hollandi og nú eru skip
þaðan farin að nota ker við síld- og flatfisk-
veiðar. í Hollandi tókum við þátt í rann-
sóknarverkefni á vegum stofnunar sem er
sæmbærileg við Rannsóknastofnun fisk-
iðnaðarins hér heima. Það var gerður
samanburður á geymslu fiskjar í kerjum og
kössum. Niðurstaðan varð sú að með rétt-
um aðferðum og réttri blöndu af sjó og ís
hélst fiskurinn mun lengur ferskur en þekkst
hafði hjá þeim.
Þetta er dæmi um þá vinnu sem við höfum
Nú eru heimamenn að vinna síld og í þeirri
vinnslu hafa kerin skipt þá miklu máli. Þeir
byrjuðu á að geyma síldina í þeim, fóru svo
að nota þau við að marinera og nú eru þeir
einnig farnir að flytja síldina á markað í
kerjum. Nú er svo komið að kaupendur í
Evrópu vilja heldur fá síldina í kerjum en
tunnum.
Holland er svipað dæmi en þar er flutt inn
mikið af flatfiski, einkum héðan frá íslandi
og sá fiskur kemur í kerjum. Kaupendurnir
sáu kerin og fóru að bera þau saman við
járnkerin sem þeir voru með. Þeir sáu að
plastkerin eru miklu auðveldari í notkun og
Kerið tosað úr mótinu.
Hér kemur kerið út úr ofninum þar sem það er
Og hér er verið að merkja það kaupandanum.
Umhverfi Sæplasts er til fyrirmyndar og reykingar eru bannaðar alls staðar í fyrirtækinu.
Dalvík og segir brosandi að honum finnist
hann vera orðinn Dalvíkingur, „þó ég sé
kannski ekki orðinn Svarfdælingur,11 bætir
hann við og brosir enn breiðar. Hann
kenndi við Dalvíkurskóla í tíu ár og hafði
þá verið yfirkennari og skólastjóri í
afleysingum. Á Dalvík fann hann konuna
sína, Lilju Kristinsdóttur, en þau eiga þrjú
börn.
Fyrir fimm árum söðlaði Kristján um og
hóf störf hjá Sæplasti, fyrst sem sölumaður
en síðan sem sölu- og markaðsstjóri. Hann
er því vel undir það búinn að svara spurn-
ingunni um það hvað valdi því að Sæplast
hafi haldið svo vel velli í harðri samkeppni
og sveiflum upp og niður á við.
„Fyrir því eru ýmsar ástæður. í fyrsta lagi
er verksmiðjan hér ákaflega hagkvæm í
rekstri. Hún er mjög sérhæfð og við höfum
því getað náð fram meiri hagkvæmni en
margir keppinautar okkar erlendis sem eru
kannski að framleiða 700 mismunandi vöru-
tegundir.
í öðru lagi vil ég nefna að Sæplast náði
ákveðinni forystu í framleiðslu fiskikerja og
hafði því forskot í því að brjótast inn á
markaðinn. Við höfum verið að sjá keppi-
nautana birtast á eftir okkur einn af öðrum.
Það eru ekki margir að framleiða einangruð
fiskiker í heiminum. Hér á landi eru þrjú
fyrirtæki í þessu, tvö í Noregi og tvö eða
þrjú í Bandaríkjunum og Kanada, og þá á
ég við fyrirtæki sem hafa sig eitthvað
frammi á alþjóðamarkaði."
Tekur 2-4 ár að vinna markað
„í þriðja lagi höfum við verið duglegri en
keppinautarnir í markaðssetningu. Við höf-
um eytt gífurlega miklu í markaðssetningu
og það er að skila sér núna. Þar vil ég nefna
dæmi af Hjaltlandi og Skotlandi sem er
nokkuð stór markaður hjá okkur. í Hjalt-
landi hefur síldarvinnsla verið í vexti eftir
að dró úr ásókn verksmiðjuskipa frá austau-
tjaldslöndunum fyrrverandi, en þau höfðu
haldið sig við eyjarnar hundruðum saman.
Kristján Aðalsteinsson, framkvæmdastjóri Sæplasts hf. á Dalvík, í helgarviðtali
en hún er mun minni en í gömlu stíunum.
Þetta er dæmi um það hvernig við höfum
reynt að þróa vöruna eftir óskum kaup-
enda.“
Plastíð stendur sig í samkeppninni
- Svo eruð þið farnir að framleiða trollkúl-
ur.
„Já, það byrjaði árið 1990 þegar við
keyptum fyrirtækið Plasteinangrun hf. á
Akureyri. Framleiðslan var á Akureyri út
það ár en síðan fluttum við vélabúnaðinn
hingað út eftir. Trollkúlurnar passa vel inn í
það sem við höfum verið að gera, þetta er
ekki mannfrek framleiðsla og viðskipta-
mannahópurinn er að hluta sá sami og í
kerjunum. Þá framleiðum við einnig lok og
fleiri fylgihluti með kerjunum, löndunar-
bretti fyrir fiskikassana sem togararnir nota
og höfum nýlega bætt við vörubrettum fyrir
matvælaiðnað. Þau síðastnefndu eru fremur
dýr og ekki samkeppnisfær við trébretti.
Hins vegar henta þau vel í matvælaiðnaði
þar sem gerðar eru kröfur um mikið hrein-
læti því þau eru auðveld í þrifum. Við höf-
um selt mest af þeim til útlanda en einnig til
fyrirtækja í matvælaframleiðslu hér innan-
lands, ekki bara í fiskiðnaði. Eftirspurnin
eftir þessum brettum hefur verið að aukast í
takt við auknar kröfur um hreinlæti. Þær
kröfur aukast ekki bara hér í Evrópu heldur
um allan heim. Þar stendur plastið vel að
vígi, en við finnum fyrir því að samkeppnin
er mikil í brettaframleiðslunni."
- Eruð þið með einhverjar nýjungar á
prjónunumn?
„Við erum alltaf að velta vöngum yfir nýj-
um framleiðsluvörum enda hefur það aldrei
verið stefnan að framleiða eingöngu
fiskiker. Við höfum hins vegar gert það vel
og erum að nálgast 100.000 ker. Við viljum
Kristján Aðalsteinsson með bing af trollkúlum
að baki sér.
lagt á okkur til að vinna markað. En þetta
tekur tíma og málið er að gefast ekki upp.
Við höfum séð mörg íslensk fyrirtæki sem
þjóna sjávarútveginum eins og við koma og
fara, sumir gefast upp áður en þeir ná
árangri. Það tekur þetta 2-4 ár að sanna sig
á nýjum markaði. Árið 1987 byrjuðum við
að þreifa fyrir okkur í Skotlandi en þar eru
aðstæður ekki ósvipaðar og á Hjaltlandi.
Árið 1989 var ekkert farið að gerast og við
að því komnir að gefast upp. Þá detta inn
nokkrar stórar pantanir og síðan hefur
gengið vel, við erum búnir að selja um 6.000
ker til Hjaltlands og Skotlands. Við vissum
að markaðurinn væri fyrir hendi og þess
vegna þraukuðum við þangað til dæmið
gekk upp.“
Miklir möguleikar í Asíu
- Ég hitti einhverju sinni mann sem sagðist
hafa rekist á fiskiker frá ykkur á Nýja-Sjá-
landi. Hvernig getur það borgað sig að flytja
svona plastílát yfir hálfan heiminn?
„Það felst í því að vera með hagkvæman
rekstur og samkeppnisfært verð. Við höfum
selt nokkuð til Ástralíu og Nýja-Sjálands en
þar er engin framleiðsla á fiskikerjum. Þeir
hafa því orðið að kaupa annað hvort af okk-
ur eða keppinautum okkar í Bandaríkjun-
urn og Kanada en flutningskostnaðurinn er
svipaður í báðum tilvikum."
- Á þeim tíma serrí fyrirtækið hefur starf-
að hefur gengið á ýmsu í íslenskum sjávar-
útvegi, bæði upp- og niðursveiflur, en þið
hafið staðið þær af ykkur.
„Já, við höfum staðið af okkur niður-
sveifluna sem hófst árið 1988. Og meira en
það því árið 1990 var okkar besta ár frá upp-
hafi. Á árunum 1987-89 var framleiðslan um
16.000 ker á ári en árið 1990 var hún 19.000
ker. í fyrra datt hún aftur niður í 16.000 ker.
Hluti af skýringunni á þessu er útflutning-
urinn. Hann hefur alltaf verið að aukast.
Við höfum haft þá stefnu að fjölga hægt og
rólega þeim markaðssvæðum sem við vinn-
um á. Sum þeirra eru ekki mjög stór og
mettast fljótlega, en við höfum einnig notið
forystunnar eins og ég nefndi áðan.“
- En sum þeirra útflutningsfyrirtækja
sem framleiða vörur fyrir sjávarútveg hafa
lent í kröggum vegna þess að niðursveiflan
hefur ekki verið bundin við ísland.
„Já, það fóru nokkur fyrirtæki flatt á því
að skipta mikið við Noreg. Við létum Noreg
alveg vera, enda er stærsti keppinautur okk-
ar þar, Dyno. Fyrir vikið slapp Sæplast við
fiskeldismartröðina þar í landi.
Vissulega hafa verið sveiflur á erlendum
mörkuðum okkar. Til dæmis var Færeyja-
markaður mjög góður á árunum 1985-87 en
fór síðan að daprast mjög. Nú er ástandið í
færeyskum sjávarútvegi mjög slæmt. En þá
höfum við brugðist við með því að leita inn
á nýja markaði.
Núna erum við að festa okkur í sessi í
Asíu, einkum Singapore, Indónesíu og
Kína. Þarna er gífurlegur markaður, miklar
veiðar og einnig öflugt fiskeldi, og flutning-
ar á fiski miklir, td. á milli Malaísíu, Hong
Kong, Indónesíu og Singapore. Spurningin
er hversu mikla möguleika við eigum þarna.
Á þessu svæði er ódýrt vinnuafl og menn
alls staðar að úr heiminum að miðla þekk-
ingu sinni. Við erum í sambandi við menn í
fiskiðnaði í Singapore og höfum þannig
komist inn á þennan markað."
- En hvað með Japan?
„Við höfum ekki skoðað Japan neitt. Við
vitum að þar og víða annars staðar er mikill
markaður en við viljum ekki dreifa kröftun-
um of mikið. Við önnumst markaðssetning-
una sjálfir og viljum halda vel utan um
hana. Nú eru allir á leið til Austur-Evrópu
þar sem nýir markaðir eru að opnast. Vissu-
lega rennum við hýru auga þangað, en það
verður bara að ráðast.“
Texti og myndir:
Þröstur Haraldsson
Seljum ekki bara fískiker,
heldur íslenska þekkingu
- Þið hafið verið að komast inn á Frakk-
landsmarkað að undanförnu, á slóðum
íslandsfaranna á Bretagne-skaga.
„Já, við byrjuðum að kanna Frakklands-
markað fyrir fjórum árum og það er að skila
ser núna. Á þessu svæði er rekin togara-
útgerð sem að mörgu leyti svipar til þess
sem við þekkjum hér á landi. Þeir eru að
fiska skammt fyrir sunnan okkur, á Reykja-
neshryggnum upp undir 200 mílurnar, við
Færeyjar og írland.
Við komumst í samband við útgerðar-
mann sem var að láta smíða fyrir sig nýtt
skip, 33 metra langan togara. Þeir hafa
hingað til haft fiskinn í stíum um borð og
þurft að greiða hátt gjald fyrir löndunina,
um einn franka fyrir kílóið (10,50 ísl. kr.).
Ástæðan er sú að þarna voru í gildi gömul
lög sem skylduðu útgerðirnar til að láta
hafnarverkamenn landa öllum fiski. Nú er
búið að nema þessi lög úr gildi. Þeir geta því
látið áhöfnina sjá um löndunina og þess
vegna vildi hann taka upp hagkvæmt og
auðvelt löndunarkerfi. Hann taldi kassana
ekki henta sér því veiðiferðirnar eru oft
langar, upp í hálfan mánuð, og hann vildi fá
einangruð ílát undir fiskinn.
Hann hafði þó ekki mjög miklar áhyggjur
af gæðunum jrví fisksölumálum er þannig
háttað á þessum slóðum að fiskur sem berst
að landi er ekki dagmerktur heldur er öllu
blandað saman svo kaupmaðurinn veit ekki
hvort hann er að kaupa 12 daga gamlan fisk
eða fimm daga gamlan. Hins vegar veit
þessi vinur okkar að í framtíðinni munu
gæðin skipta mestu máli.
Við höfum gert ýmislegt fyrir þennan
mann. Til dæmis tókum við menn frá
útgerðinni hingað til lands og sendum þá út
á íslensk skip þar sem þeir gátu fræðst um
notkun kerjanna og gæði fisksins. Einnig
útveguðum við þeim aðstoð og ráðgjöf frá
Rannsóknastofnun fiskiðnaðarins og fleiri
aðilum. Við erum því ekki bara að selja
þeim ílát heldur einnig að flytja út þekkingu
og reynslu íslenskra sjómanna. Nú eru tvö
skip farin að nota kerin um borð og annar
útgerðarmaður sem rekur 13 skip ætlar að
setja ker um borð í átta þeirra. Og fleiri
útgerðarmenn fylgjast með.“
Bjartsýnn þrátt fyrir samdrátt
- Þú tókst hér við af Pétri Reimarssyni sem
hafði stjórnað Sæplasti í átta ár, hvernig var
að setjast í sætið hans?
„Ég tók við góðu búi og mér er ljóst að
það verður erfitt að halda í horfinu. Fram-
undan er samdráttur í íslenskum sjávar-
útvegi og mikil uppstokkun sem mun leiða
af sér fækkun fyrirtækja. Þau sem áfram
starfa verða hins vegar stærri. Við sjáum
fram á að geta haldið í horfinu á innanlands-
markaði en vaxtarbroddurinn verður í
útflutningnum. Við munum halda áfram að
leita nýrra leiða, bæði að nýjum mörkuðum
og nýjum framleiðsluvörum.
Ég er bjartsýnn á framtíðina. Við erum
með fullkomna og afkastamikla verksmiðju
og fjárhagsleg staða fyrirtækisins er sterk
sem gerir okkur auðvelt að mæta sveiflum,
hvort sem er upp eða niður á við. Við erum
enn ekki farnir að finna fyrir samdrætti það
sem af er þessu ári. Framleiðslan er svipuð
og í fyrra en eftirvinnan er ekki eins mikil
þannig að framleiðslan er hagkvæmari. Við
eigum því auðvelt með að bæta við okkur,
td. ef aukning verður í kerjavæðingu togar-
anna, en þeir nota flestir kassa núna,“ segir
Kristján Aðalsteinsson framkvæmdastjóri
Sæplasts hf.