Dagur - 28.03.1992, Blaðsíða 14

14 - DAGUR - Laugardagur 28. mars 1992
Ráðstefna Húsgulls á Húsavík:
99
I auðnum landsins felast
mikil náttúruverðmæti“
„íslenska gróðurríkið hefur
orðið fyrir miklum skakkaföll-
um í aldanna rás. Við höfum
svo sannarlega verk að vinna
við að stöðva eyðingu og
endurhcimta vistkerfí í sam-
ræmi við gróðurskilyrði og
landnýtingarþarfír okkar allra,
- að græða ísland,“ sagði
Andrés Arnalds, Landgræðslu
ríkisins í erindi sínu, Græðum
ísland!, er hann flutti á ráð-
stefnu Húsgulls á Hótel Húsa-
vik sl. laugardag. Á ráðstefn-
unni voru flutt 20 ávörp og
erindi, og í þeim var víða kom-
ið við. Ættu þeir sem hlýddu
með athygli á dagskrána að
vera nokkuð vel upplýstir um
verndun og endurheimt Iand-
kosta. Það munu þó orð í tíma
töluð, það munar um hvert
árið þegar ástandið er eins og
Ólafur Arnalds frá RALA lýsti
því í erindi sínu, Eyðing lands
og auðnir. Hann sýndi mynd af
svæði í Þingeyjarsýslu þar sem
rofabörð utan um gróðurleifar
eru samtals ótrúlega margir
kflómetrar að Iengd og jarð-
vegseyðingin nemur 13% á ári,
samkvæmt tölvuvinnslu sem
gerð er með hjálp loftmynda.
Ólafur Arnalds lýsti fyrir ráð-
stefnugestum hvernig jarðvegs-
eyðingin birtist í mörgum mynd-
- segir Ólafur Arnalds, RALA
Rofabarð á Möðrudalsöræfum. Ólafur Arnalds fjallaði um eyðingu lands og
auðnir í erindi sínu á ráðstefnu Húsgulls.
SKIIAK ÞU
UmÚÐUNUM
t BfTTAU CTADt
ota plastdóslr 33 cl.
íinnota plastflöskur S0d-2 lítra.
Einnota glerflaskur fyrir öl og gosdrykki.
Margnota ölflöskur (bjórflöskur).
Áfengisflöskur.
Á allar ofangreindar umbúiir er lagt 6 kr. skilagjald sem er endurgreitt
við móttöku í Endurvinnslunni hf. eða hjá umboðsaðilum um allt land.
ImttVimiAKHf
Nýll úr notuðu!
um og sýndi skyggnur með dæm-
um þar um. Þetta voru myndir af
rofabörðum, áfoksgeirum, rof-
dílum, vatnsrásum, skriðum,
jarðskriðsstöllum og auðnum.
Er beit á auðnum
alltaf ofbeit?
Ólafur segir í fyrirlestri sínum:
„Nýting gróðurs og jarðvegs á
ekki rétt á sér þar sem mikil jarð-
vegseyðing á sér stað eða þar sem
land þolir nýtingu illa vegna
hættu á eyðingu. Slík nýting er
ekki sjálfbær. Því mun verða lagt
til að þau svæði sem teljast hafa
mikið rof verði friðuð þar til eyð-
ingin hefur verið hamin og vist-
heimt komin vel á veg.
ísland er að langmestu leyti
ógróið. Auðnirnar teljast algeng-
asta rofmynd landsins. Á auðn-
um eiga sér stað margvísleg rof-
ferli, svo sem vindrof, vatnsrof
og holklakinn mótar yfirborð
þeirra. Beit á auðnum kemur í
veg fyrir eða tefur náttúrlega
framvindu gróðurs og vistheimt.
Þar af leiðandi er það áleitin
hugsun að beit á aunum sé alltaf
ofbeit. Það er brýnt að marka
stefnu er varðar nýtingu auðna
þar sem tekið er tillit til jarðvegs-
eyðingar og gildi landsins til upp-
græðslu. Mörgum spurningum er
ósvarað, til dæmis þessari: ef beit
á aunum er óæskileg, hvenær er
hlutfall auðnar það mikið á land-
inu að það ætti að friða?
Það er orðið brýnt að viðhorf
til nýtingar á auðnum landsins
verði rædd á breiðum vettvangi.
Ef til vill kemur að því að gerð
verður krafa um samfellda gróð-
urhulu á landi sem nýtt er til beit-
ar. Kostur við slíka stefnu er að
auðnir landsins ásamt eyðingar-
svæðum myndu njóta verndar
uns eyðingin er stöðvuð og landið
grær upp. Þar með talið yrði mest
allt hálendi landsins. Eigi að síð-
ur er hægt að hafa reglurnar mjög
einfaldar og auðveldar í notkun.
Reglur sem þessar væru bændum
mjög í hag, því ábyrgðin flyttist
fyrst og fremst til þeirra, og auð-
veldara verður fyrir þá að sækja
um stuðning til landgræðslu og
landbóta.
Hvað svo sem þessum hug-
leiðingum líður, þá er brýnt að
marka stefnu er varðar nýtingu
lands sem einkennist af ógrónu
landi. í auðnum landsins felast
mikil náttúruverðmæti.“
Bitinn melur bindur
lítinn sand
Á ráðstefnunni komu menn hver
á eftir öðrum upp og brugðu
skýru ljósi á landeyðinguna í máli
og myndum, og þegar ráðstefnu-
gestum voru gjörsamlega að fall-
ast hendur yfir ástandinu komu
aðrir og ræddu hvað væri til ráða.
Grípum niður í ræðu Andrésar
Arnalds frá Landgræðslu ríkis-
ins: „Gróður sem eftir stendur á
svæðum sem eru að breytast í
auðn er mikilvægur til að tryggja
sjálfgræðslu landsins. Slíkur
gróður er miklu verðmætari sem
frægjafi en til áframhaldandi
beitar.
Melgresið er eina plantan sem
við getum notað til að hefta
sandfok. Fé sækir mjög í melinn
fyrri hluta sumars, ekki síst á
jörðum eyðingarinnar þar sem
áfoks gætir. Bitinn melur bindur
lítinn sand. Beit hefur einnig
mikil áhrif á fræmyndun melgres-
isins. Við friðun margfaldast
fræsetan. Mikilvægt er að þær til-
tölulega fáu plöntur sem ná að
komast upp við erfiðar aðstæður
nái að dafna og þroskast. Eitt
strá getur fljótlega orðið að væn-
um melhól.
Melgresið getur bundið mikinn
sand. Ég tel því mögulegt að
hefta meginhluta þess sands sem
er á leið ofan af öræfunum og
ógnar víða gróðri. Sandurinn á
að geta myndað jarðveg með líf-
rænum efnum sem falla til þegar
melgresið hefur numið land.
Nýju raðsáningarvélarnar hafa
breytt mjög viðhorfum til þess
umfangsmikla verkefnis sem er
framundan við stöðvun eyðingar.
Vélarnar eru fjölhæfar og afkasta-
miklar. Nú er brýnast að nota
þær á eyðingarsvæðum til að sá
melgresi í varnarbelti þvert á
ríkjandi vindátt og hefta þannig
sandinn áður en hann berst of
nálægt gróðurlendunum.
íslenska melgresið er einstakt
að því leyti að það getur þrifist
ágætlega allt frá sjó og inn að
jöklum, það hefur dafnað í 830
metra hæð við Kverkfjöll. Vinna
við stöðvun eyðingar gæti hentað
mörgum bændum vel til að
drýgja tekjur nú á tímum versn-
andi afkomu í hefðbundnum
landbúnaði.
Mest áríðandi verkefnin
á Norðausturlandi
Landgræðslan er nú í viðræðum
við sveitarstjórnir um friðun
mikils hluta miðhálendisins. Svo
fátt fé gengur á mörgum þeim
svæðum sem þarf að friða að þau
Páll Sveinsson, vél Landgræðslunnar.
raðsáningarvélar við að sá melgresi í
Nú eru miklar vonir bundnar við nýjar
varnarbelti á eyðingarsvæðum.
Frá ráðstefnu Húsgulls á Húsavík. Vigdís Finnbogadóttir, forseti íslands, flytur ávarp. Mynd: IM