Dagur - 16.04.1992, Page 12

12 - DAGUR - Fimmtudagur 16. apríl 1992
Það eru ekki margir sem reyna það að verja
meira en hálfrar aldar starfsævi hjá sama
fyrirtækinu. Og það eru færri fyrirtækin sem ná
yflrleitt 50 ára aldri. Hvað þá að þau
verði 60 ára og ráði til sín starfsmann sem hálfri
Söludeild en þar var hann ekki lengi, verið
var að byggja Hrunabúð, útibú í suðurbæn-
um og þangað var Jónas lánaður í nokkra
daga til að aðstoða Sólveigu Ingimundar-
dóttur sem vera átti útibússtjóri. Dagarnir
urðu að átta árum, en 1950 var nýtt aðal-
verslunarhús kaupfélagsins opnað og þar
tók Jónas við deiídarstjórastöðu í járn- og
glervörudeild.
öld síðar á eftir að halda upp á 50 ára
starfsafmæli sitt. Þetta mun Kaupfélag Þingey-
inga hafa gert fyrst íslenskra fyrirtækja.
Fyrsti starfsmaðurinn sem á 50 ára starfsafmæli
eftir að hafa ráðið sig til KÞ þegar
fyrirtækið var komið á sjötugsaldurinn,
er Jónas Fgilsson.
Mikið keypt af exporti
„Verslunin var tvískipt og Haukur Jónsson
var deildarstjóri í matvörudeild. Þetta var
stór búð og það var gaman að taka við
þarna. Vöruúrval var aukið og fólki fjölgað
frá því sem var í Sölku. Ég kynntist þarna
mörgum ágætum viðskiptavinum sem ég átti
að kunningjum og vinum. Þarna komu
ógleymanlegir persónuleikar.
Ég hugsa stundum um hvað mikill mis-
munur er á vöruflokkunum sem voru
afgreiddir þá og nú. Á þessum árum var allt
bakað heima og við afgreiddum mikið af
hjartasalti og geri. Það var mikið keypt af
exporti, kaffibæti, sem ég held að þekkist
ekki í dag. Öll matvara var í lausri vigt og
Verslunarhættir voru þannig að margir
komu ekki í kaupstað nema 3-4 sinnum á
ári, en þetta breyttist síðan mikið á stuttum
tíma.“
Skilvinda hægði á jólasveinunum
„Við þurftum að stilla út í búðargluggana,
þeir voru stórir og þetta var oft mikið verk
og mikil vinna í það lög. Þá tíðkaðist ekki
að greiða yfirvinnu svo þetta var oft sjálf-
boðavinna dálítið langt fram á kvöldið.
Við lögðum sérstaklega mikið á okkur við
að skreyta gluggana fyrir jólin. Ég útbjó
jólasveina sem gengu á reim, það var málað
svið á bakvið þá, en reimin gekk á hjólum á
sitt hvorum endanum. Þetta var drifið með
rafmótor, en til að hægja á kraftinum notuð-
um við skilvindu. Jólasveinarnir komu úr
stokk undan fjöllum sem við bjuggum til og
svo gengu þeir inn í berg um dyr sem við
útbjuggum. Þetta vakti mikla athygli.
Síðar útbjó ég spor með olíubíl, bíllinn
gekk frá tanka og ók inn í port. Mér er
minnisstætt að ég sá ókunnugan mann
standa lengi við gluggann að vorlagi og
seinna kom hann aftur og stóð og fylgdist
segir Jónas Egilsson, deildarstjóri sem hefur
starfað hjá Kaupfélagi Þingeyinga í 50 ár
Gamla konan kom í dyrnar í þann mund sem slangan gaf sig - Jónas lítur eftir slöngunum á bensín-
afgreiðslu Naustagils og iinnst nóg að þurfa að róa eina olíubaðaða konu á starfsæfinni.
Dagur greindi frá starfsafmæli Jónasar
sem var 1. apríl sl. en fannst þá ekki úr vegi
að ræða aðeins nánar við manninn sem tollir
hjá sama vinnuveitanda í 50 ár. Manninn
sem í fyrra hélt upp á hundrað ára afmæli
litla hússins síns á Búðarárbökkum, en þar
hefur hann búið hátt í hálfa öld ásamt konu
sinni, kaupfélagsstjóradótturinni, Huldu
Þórahallsdóttur og sex börn þeirra vaxið úr
grasi. Manninn sem hefur starfað drjúgt að
félagsmálum en hefur einnig áhuga á lax-
veiðum, rjúpnaveiðum og hestamennsku,
hefur sterkar taugar til umhverfisins og yndi
af að skreppa á jeppanum á kvöldin til að
líta á haustlitina, eða fylgjast með fuglalíf-
inu á vorin. Mann sem virðist lifa sáttur við
sjálfa sig og aðra og una glaður við sitt,
nokkuð sem öllum er ekki lagið á okkar tfð.
Jónas er fæddur að Hraunkoti í Aðaldal 17.
ágúst 1923. Foreldrar hans voru Sigfríður
Kristinsdóttir og Egill Jónasson, hinn
landskunni nagyrðingur. Þau fluttust til
Húsavíkur með Jónas ársgamlan. Hann seg-
ist hafa miklar taugar til Aðaldalsins því þar
hafi hann verið í sveit á sumrin í Hraunkoti
og Árbót, auk þess að vera eitt sinn þrjú
misseri samfleytt í Árbót er erfiðleikar
vegna veikinda voru á heimili hans. „Menn
voru ekki lengi í stað á þessum árum.
Mamma og pabbi fluttu fyrst í Veðramót.
Síðan byggði pabbi Brimnes með Valdimar
Þórarinssyni, sem var seinni maður ömmu
minnar. Þar áttum við heima í allnokkur ár
og á Völlum áttum við heima að minnsta
kosti tvisvar sinnum, og að minnsta kosti
tvisvar sinnum í Snælandi. En síðan innrétt-
aði pabbi það sem hann kallaði Undir-
heima, í kjallara verslunarhúss Bjarna
Benediktssonar.
Það var 1932 sem pabbi fór á Kristneshæli
og þá var ég í Árbót á meðan. Það var
ágætt. Að vísu komu þar fáir og ég var þar
einn með þremur fullorðnum manneskjum.
Mér leiddist, þó ég hafi kannski ekki skælt
af leiðindum alla dagana. Ég mannaðist við
þetta og varð sjálfsiæðari.
Ég gekk í Barnaskóla Húsavíkur og síðan
í Unglingaskóla Benedikts Björnssonar.
Auðvitað fór ég að vinna strax og ég gat og
16 ára gamall hóf ég störf í verslun. Það var
hjá Einari Guðjónssen í skó- og fatabúð,
þar sem Veitingastaðurinn Bakkinn er í
dag. Þar, og í Guðjónsensbúðinni, vann ég
í tvö og hálft ár, og ég hef líklega verið sein-
asti búðarmaðurinn hjá Guðjónsen sem tók
á móti fiski og spilaði upp, eins og það var
kallað. Notað var rafmagnspil til að spila
upp vagna, þeir gengu á teinum sem lágu
fremst fram á bryggju og upp bakkann við
verslunarhúsin.“
Gat skrifað nótur
„Það er svolítið gaman að hafa lifað þá tíma
er þessi vinnubrögð voru notuð. Ég byrjaði
að vinna í sláturhúsi Guðjónsens, en eftir
nokkra daga komust menn að því að ég gat
skrifað nótur og í framhaldi af því var mér
boðið starf í búðinni. Sá háttur var á hafður
að bjalla var í búðinni sem hringdi þegar
viðskiptavinir komu inn. Ég vann á skrif-
stofunni í næsta húsi og hljóp svo í búðina
til að afgreiða þegar bjallan hringdi.
Þarna var komin miðstöð sem þurfti að
kynda og kveikja upp í flesta morgna. í
gömlu Guðjónsenbúðinni þurfti að kveikja
upp í ofni. Veturinn ’41, þegar Finnlands-
styrjöldin geysaði, var mjög kaldur og þá
var kalt að byrja á því að brjóta spýtur og
kol til að kveikja upp í ofnunum, en það
gerðum við Valdimar Kristinsson, móður-
bróðir minn sem einnig vann hjá Guðjón-
sen. Við þurftum að vera búnir að yla upp á
morgnana áður en Guðjónsenarnir komu á
skrifstofuna.
Eftir að ég hætti hjá Guðjónsen vann ég
fjóra mánuði í verslun Vernharðs Bjarna-
sonar, sem hann rak þá í verslunarhúsi föð-
ur síns.“
Þann 1. apríl hóf Jónas störf hjá Kaupfé-
lagi Þingeyinga, grunlaus um að þar mundi
hann enn vinna hálfri öld síðar. Á þessu ári,
1942, voru mikil hátíðarhöld í tilefni 60 ára
afmælis kaupfélagsins. Jónas hóf störf í
neðstu skúffurnar voru á hjólum, það þætti
fyrirhöfn að afgreiða vörur með þessum
hætti í dag. í Söludeild þurftum við að hífa
allar vörur upp á loftið í höndunum með
talíu, og bera þær síðan niður í búðina.
með bílnum, en hann var með úrið sitt í
hendinni og tók tímann af hvað bíllinn væri
lengi að aka hringinn.
Við lögðum verulega upp úr gluggaskreyt-
ingum fyrir hátíðir og það var ekki alltaf
Fimmtudagur 16. apríl 1992 - DAGUR - 13
sofið mikið fyrir jólin meðan maður var að
þessu veseni.“
Olíudreifing frá Keflavík
til Vopnafjarðar
Með starfinu í Hrunabúð hafði Jónas verið
með bensínsölu fyrir Esso frá 1947 og hann
sá einnig um olíusöluumboðið frá 1950 en
1957 var það gert að sjálfstæðri deild.
„Þegar olíusalan óx og við þurftum meira
pláss var farið að leita eftir því hvar við gæt-
um borið niður. Það voru tveir bílstjórar
farnir að keyra út olíu og mikið bókhald í
kring um þetta. Það var að verða mér ofviða
að sjá um það allt svo ég bað Finn, sem þá
var orðinn kaupfélagsstjóri, að leyfa mér að
fara út með olíuna og gera þetta að sérstakri
deild. Fyrst var ég líka með varahlutaþjón-
ustu fyrir dráttarvélar.
Fyrst vorum við í norðurendanum á
kaupfélagshúsinu en svo var byggt ofan á
gömlu kembivélahúsin, þar sem við erum
enn í dag. Ég held að við hefðum aldrei
fengið að byggja ofan á þessi gömlu hús
nema fyrir það að Friðgeir Axfjörð var
byggingafulltrúi. Margir héldu að þetta væri
ónýtur kjallari en Friðgeir sá að það var
mesta vitleysa.
Þarna fannst okkur við vera komnir í
mjög góða aðstöðu en síðán er búið að
byggja tvisvar sinnum við húsið. í dag er hér
olíusala, bensínafgreiðsla og skyndibita-
staður. Fjórir olíubílar eru í keyrslu og olíu-
dreifing hjá okkur hefur náð frá Keflavík til
Vopnafjarðar, eins og ég segi stundum því
einu sinni sendum við bensín á tunnu til
Keflavíkur, en ég man ekki lengur hvernig á
því stóð. Annars er dreifingarsvæði okkar
frá Ljósavatnsskarði til Vopnafjarðar.“
Aðspurður segir Jónas að aldrei hafi
komist neisti í bensínið, þó stundum hafi
legið nærri. Hann segir að á þeim árum þeg-
ar Kyndill sá einn um olíuflutningana hafi
ekki verið vaktmenn frá slökkviliði við upp-
skipun, eins og er í dag. Eitt sinn hafi hann
staðið upp í brúnni á tali við skipstjóra er
hann sá þrjá stráka koma fram bryggjuna:
„Þeir voru á þeim aldri að mér datt í hug að
þeir gætu verið farnir að reykja. Það stóð
heima að þegar ég kom niður á bryggjuna
var einn þeirra kominn þar með vindla-
kveikjara sem hann var að kveikja og
slökkva á til skiptis. Við vorum að landa
bensíni og það var allt mettað af bensíni
þarna í kring. Þarna mátti ekki miklu muna.
Það kom líka eitt sinn aðkomubílstóri til
að fá bensín og þegar ég leit upp var hann
að fara að kveikja sér í sígarettu í portinu
hjá okkur. Sennilega hef ég ekki verið mjög
blíður þá.
Ég hef verið afskaplega heppinn. Þetta
veltur allt á fólkinu og ég hef aldrei lent í
því að vera óheppinn með fólk. Við höfum
t.d. aldrei verið með vörurýrnun, sem er eitt
það versta sem hægt er að lenda í af því að
aldrei er hægt að vita hvað verður af því sem
hverfur."
Og þá sprakk slangan
í gegn um tíðina kynnist maður mörgu fólki
og misjöfnu. Flest fólk er gott og þægilegt,
að sögn Jónasar. Hann er tregur til að segja
frá spaugilegum atburðurm frá liðnum árum
þó hann viðurkenni að ýmislegt hafi á dag-
ana drifið í starfinu. Hann rifjar þó upp
minnisstætt atvik frá þeim tíma er hús í
bænum voru kynt með olíu og olíubíllinn ók
á milli og bætti á tankana. Aðkeyrsla fyrir
bílinn var ekki allsstaðar greið og svo hátt-
aði til við eitt húsanna að maður þurfti að
fara með slönguna úr sjónmáli við bílinn.
Stóð einn maður við bílinn og annar við
tankann, og gátu báðir skrúfað fyrir olíu-
streymið. Fyrir misskilning skrúfaði aðeins
sá sem var við tankann fyrir. Slöngurnar frá
bílnum voru ekki alveg nýjar, og gömul
kona albúin til bæjarferðar birtist í dyrum
hússins í þann mund er slanga við dyrnar lét
undan þrýstingnum og gusaði olíunni yfir
konuna. Þetta atvik var víst ekkert spaugi-
legt fyrir þá sem fyrir urðu, en allir voru
sáttir eftir að Jónas hafði farið og samið við
konuna um að bæta henni kápu og treyju.
„Það hefur ýmislegt komið fyrir. Tvisvar
sinnum kom vatnsflóð í kjallarann eftir að
við fluttum í aðalverslunarhúsið. í annað
skiptið var það vegna þess að maður sem sá
um kyndinguna var að setja vatn á miðstöð-
ina og gleymdi að skrúfa fyrir. Mikið kenndi
ég í brjósti um hann. Eftir þetta atvik reyndi
ég að taka upp þá þyngstu byrði sem ég hef
glímt við. Það var 100 kg. kartöflumjöls-
sekkur sem hafði dregið í sig vatn í flóð-
inu.“
Samviskusamir og drenglyndir
kaupfélagsstjórar
Fólk sem frétti að starfsmaður hjá Kaupfé-
lagi Þingeyinga ætti 50 ára starfsafmæli á
dögunum gat ekki giskað á um hvern væri
að ræða. Það hefur ekki verið búið að færa
Jónas yfir í karladeildina svona í huganum,
hann er nefnilega einn af þessum síungu.
Hefur kaupfélagið farið svona vel með
hann?
„Já, kaupfélagið hefur farið vel með mig.
Ég hef ekki kynnst öðru en ágætu fólki í
gegn um starfið. Kaupfélagsstjórarnir hafa
verið þrír. Þeir voru hver öðrum betri, en
hver öðrum ólíkir. Eitt hafa þeir þó átt sam-
eiginlegt, og það er samviskusemi og dreng-
lyndi. Ég hef ekki kynnst öðru um dagana.
Texti og myndir:
Ingibjörg Magnúsdóttir.
Þegar ég var hjá Guðjónsen var Einar
Guðjónsen svona akkúrat maður. Hann
var kröfuharður, hann var sanngjarn og þar
lærði ég að gera vel, vanda mig. Tengdafað-
ir minn var harður húsbóndi. Hann reifst
ekki eða skammaðist, en hann var afskap-
lega duglegur sjálfur og ætlaðist til mikils af
öðrum. Það var alltaf hægt að fyrirgefa hon-
um þó að manni fyndist hann ætlast til of
mikils, af því að hann var svo duglegur sjálf-
ur að auðvitað vildi maður vera að líka.
Þetta er breytt í dag, nú vinnur fólk yfirleitt
ekki eftirvinnu nema að fá hana greidda, en
það þekktist ekki á þessum tímum. Sem
dæmi um dugnað Þórhalls get ég sagt þér að
langtímum saman hætti hann ekki að vinna
fyrr en klukkan 10 á kvöldin. Yfir sláturtíð-
ina fór hann heirn með gærukladdann og
kjötkladdann og reiknaði út og skrifaði nót-
ur á kvöldin.“
„Eitt rak ég mig strax á þegar ég kom í
kaupfélagið og það var hvað málvöndun var
þar ríkjandi, bæði í búðinni og á skrifstof-
unni. Þetta var komið alveg frá Benedikt
Jónssyni. Þegar nýliðar komu til starfa, eða
til að leysa af, var eins gott fyrir þá að vera
ekki með mikið af stafsetningarvillum í
nöfnum manna, þá fengu þeir nóturnar í
hausinn aftur. Þetta var mjög gott og lær-
dómsríkt. Eins var með talað mál. Þetta
hélst mjög lengi og enn starfa menn hjá
kaupfélaginu sem tömdu sér þessa málvönd-
un.“
Að breyta, bæta og laga
En Jónas hefur ekki aðeins haldið tryggð
við vinnuveitanda sinn. Hann hefur líka
haldið tryggð við húsið sitt. Hann keypti
Árholt 1957, lítið hús í jaðri skrúðgarðs
Húsvíkinga. En Jónas og Hulda hafa búið í
Árholti frá 1943, allan sinn búskap. Faðir
hennar átti húsið en Sigtryggur afi hennar
byggði það og um tíma átti tengdasonur
hans, Klemens Klemensson Árholt.
„Þegar við komum í Árholt var þar kola-
eldavél og einn kolakyntur ofn að auki.
Þessu fékk ég breytt og lét setja upp tvo
olíuofna. Mesta breytingin varð þó þegar ég
setti miðstöðina í húsið. Og það er búið að
vinna mörg handtök í húsinu. Sigtryggur
byggði húsið 1891. Hann var þurrabúðar-
maður og var með nokkrar kindur en vann
einnig eitthvað hjá Guðjónsen og Örum og
Wulf. Húsið er byggt í svo mikilli fátækt að
það var tjaldað innan með striga og ekki var
gólf í húsinu heldur gengin skán. Ég sá þetta
þegar ég skipti um gólf í stofunum. Klemens
byggði stofu og herbergi við húsið 1912.
I haust hélt fjölskyldan upp á 100 ára
afmæli hússins, en hún var búin að koma
fyrr um sumarið og hjálpa til við að mála.
Þessi afmæiishátíð var mjög skemmtileg og
við áttum þarna ágæta daga.
En mér hefur oft verið legið á hálsi fyrir
að eyða í það peningum og tíma að laga
þetta hús og halda því við.“
Að una glaður í litlu 100 ára gömlu húsi
og fimmtíu ár í starfi hjá sama fyrirtæki. Er
maðurinn svona nægjusamur eða kann hann
að meta það er máli skiptir í lífinu?
„Kannski er ég nægjusamur. Ég var ekki
alinn upp við neinar allsnægtir og snemma
lærði ég að vera nýtinn. En ég átti ákaflega
góða foreldra og bý að því alla ævi, því þar
er grunnurinn lagður. Mér hefur liðið svo
vel í þessu húsi að ég hef aldrei haft ástæðu
til að fara þaðan. En ég hefði aldrei unað
mér svo vel nema af því að ég á góða konu
og við höfum átt barnaláni að fagna.
Kannski er þetta tryggð sem maður tekur
við húsið, og það er líka hægt að segja í
sambandi við vinnuna að það hafi verið
kjarkleysi að þora aldrei að hætta af ótta við
að fá ekki neitt annað að gera. Starfið hefur
verið fjölbreytt og ég hef fengið að færa mig
til. Ég hef alltaf haft áhuga á að breyta,
bæta og laga en ekki endilega að henda öllu
frá mér til að byrja upp á nýtt.
Ég er þakklátur því fólki sem ég hef unn-
ið með og tel að ég hefði aldrei verið svo
heppinn og laus við árekstra ef þess hefði
ekki notið við.“