Dagur - 25.04.1992, Blaðsíða 10

10 - DAGUR - Laugardagur 25. apríl 1992
Sveitarstjórnarmál hljóta að vera spennandi að fást við. Að
minnsta kosti er það oft svo að þeir sem gefa sig að þeim eiga erfítt
með að hætta. Sigurður Jóhann Sigurðsson, forseti bæjarstjórnar
Akureyrar, getur ekki talist gamall maður, en er þó búinn að vera
aðalmaður í bæjarstjórn í átján ár. Það leynir sér ekki að bæjar-
málin eru ansi ofarlega í huga hans. Á dögunum settist blaðamað-
ur niður með Sigurði á skrifstofu hans í útibúi Skeljungs á Akur-
eyri og átti við hann spjall um bæjarmálin og ýmislegt er að þeim
lýtur. En fyrst var „spólað“ 45 ár til baka.
Sigurður er innfæddur Akureyringur,
fæddur árið 1946. „Ég er fæddur í Hafnar-
stræti á mörkum Inn- og Miðbæjar, en hef
viljað flokka mig með Innbæingum, því á
þeim tíma var ekki talað um miðbæinga. Á
uppvaxtarárum mínum var atvinnustarfsemi
töluvert mikið tengd miðbæjarsvæðinu. Þar
var slippur og aðalhöfnin. Inni við
Höepfnersbryggju var tunnuverksmiðja og
starfsemi sem henni tengdist. Leiksvæði
okkar pollanna var hafnarsvæðið og brekk-
urnar fyrir neðan kirkjuna, þar sem menn
höfðu ræktað skóg, sem náði okkur vel yfir
höfuð. Þetta voru ærslafengin ár. Þá var
ekki sjónvarp til þess að sitja við, þannig að
við vorum lengi úti á kvöldin. Óneitanlega
voru oft „stríð“ á milli hverfa, einkum þegar
skyggja tók á haustin. Margir okkar krakk-
anna voru í sveit á sumrin, en á haustin eftir
sveitaveruna fórum við gjarnan í flokkum
að hverfamörkum og leituðum að andstæð-
ingum í von um að finna einhverja mót-
stöðu,“ sagði Sigurður. Hann sagði þetta
hafa verið skemmtileg ár, en hins vegar vildi
hann ekki álíta að það hafi verið betra fyrir
ungdóminn að alast upp á þessum árum en
nú til dags.
Úr Hafnarbúðinni í Skeljung
Að barnaskólaárunum loknum lá leiðin upp
í Gagnfræðaskóla þar sem Sigurður sat fjög-
ur ár á skólabekk. Frá sex ára aldri og fram
yfir fermingu var hann í sveit í Hörgárdal,
Saurbæjarhreppi og Ljósavatnsskarði og
síðar í byggingavinnu hjá Gunnari Óskars-
syni, múrarameistara. Éinnig vann hann í
nokkur sumur í síldarverksmiðjunni í
Krossanesi. „Ég hugsa að ég hefði getað
orðið bóndi,“ sagði Sigurður um sveitadvöl
sína. „Með tímanum fjarlægðist maður
sveitina, en satt best að segja sé ég eftir því
að hafa ekki prófað búskapinn."
Að afloknum „gaggó“-árunum lá leiðin
vestur til Suður-Dakota í Bandaríkjunum.
Sigurður hafði lengi komið að æskulýðs-
starfi kirkjunnar og á vegum þess bauðst
honum að sækja nám í eitt ár í „high
school" vestra. „Eftir að ég kom heim átján
ára gamall fór ég strax út í atvinnulífið og
hef verið á vinnumarkaðnum síðan. Ég var
í níu ár við verslunarstörf hjá Yngva í Hafn-
arbúðinni, en árið 1974 var ég ráðinn úti-
bússtjóri Skeljungs hér á svæðinu og því
starfi hef ég gegnt síðan.“
Sigurður neitaði því ekki að það hafi oft
verið gaman að standa á bak við búðarborð-
ið í Hafnarbúðinni. „Fyrst eftir að ég flutti
mig um set úr miðbænum og niður á Eyri
fannst mér ég hafa misst af mörgum. Á bak
við búðarborðið sá maður og kynntist
mörgum, en með því að loka sig inni á skrif-
stofu missti maður samband við margt af
þessu fólki.“ Sigurður sagði að óneitanlega
hafi miðbærinn verið lífæð bæjarins á þess-
um árum, en á síðari árum hafi þjónusta og
verslun dreifst út um bæinn. „En ég bind við
það vonir að aftur sé að færast líf í miðbæ-
inn með byggingu nýrra verslunarhúsa,“
sagði hann.
Ekki „genetískur“ sjálfstæðismaður
Sigurður J. Sigurðsson hefur verið áberandi
í sveitarstjórnarmálum á Akureyri á undan-
fömum árum, enda hefur hann setið í
bæjarstjórn fyrir Sjálfstæðisflokkinn síðan á
þjóðhátíðarárinu 1974. Sigurður var inntur
eftir því hvort hann væri fæddur sjálfstæðis-
maður? „Nei, það held ég ekki, en ég byrj-
aði hins vegar snemma að starfa með Félagi
ungra sjálfstæðismanna. Þó kann að vera að
umhverfið hafi haft einhver áhrif þegar ég
tók þá ákvörðun á sínum tíma að fylgja
Sjálfstæðisflokknum að málum. Sjálfstæðis-
menn er að finna í minni ætt, en ég hygg að
það hafi verið jafnmikið af fylgismönnum
annarra flokka í kringum mig.“
Sigurður minntist þess að á sínum pólitísku
uppvaxtarárum hafi pólitíkin verið nokkuð
hörð á Akureyri. Gefin hafi verið út mál-
gögn allra flokka og þar hafi menn oft rifist
heiftarlega. Þessari hörðu pólitísku umræðu
hafi ljósvakafjölmiðlarnir breytt að veru-
legu leyti.
Fyrir sveitarstjórnarkosningarnar 1974
hellti Sigurður sér í slaginn fyrir alvöru.
Gísli Jónsson, þáverandi menntaskólakenn-
ari, skipaði fyrsta sæti á lista Sjálfstæðis-
flokksins, Sigurður Hannesson annað sætið,
Sigurður það þriðja, Jón G. Sólnes fjórða
sætið og Bjarni Rafnar það fimmta. „Kosn-
ingarnar fóru alveg skínandi vel fyrir Sjálf-
stæðisflokkinn og hann náði fimm mönnum.
Kannski má segja að flokkurinn hafi ekki
mátt vinna svo stóran sigur, því hann var of
stór að kyngja fyrir hina flokkana. Vegna
þess hve stór flokkurinn varð eftir kosningar
náðist ekki samstarf við neinn hinna flokk-
anna. Ef til vill vorum við þá í svipaðri
stöðu og Framsóknarflokkurinn fyrir tveim
árum síðan, menn voru of öruggir með sig
og töldu úrslitin þýða ávísun á meirihluta-
samstarf. En reyndin varð önnur. Við sátum
eftir og hinir þrír flokkarnir mynduðu meiri-
hluta og raunar stóð Sjálfstæðisflokkurinn
utan meirihlutasamstarfs næstu þrjú kjör-
tímabilin. Vitanlega var sárt að lenda utan
meirihluta árið 1974 og ekki síður var erfitt
að kyngja kosningaúrslitunum 1978 þegar
við fórum úr fimm mönnum í þrjá. Okkur
tókst síðan að koma okkur aftur upp í fjóra
menn árið 1982, en sami meirihluti hélt
velli. Það var síðan ekki fyrr en í kosningun-
um árið 1986 sem Sjálfstæðisflokkurinn
myndaði meirihluta með Alþýðuflokkn-
um,“ sagði Sigurður.
Menn verða að hafa
einhver markmið
Allar götur frá 1974 hefur Sigurður verið
aðalmaður í bæjarstjórn og færst æ ofar á
framboðslista Sjálfstæðisflokksins. Þegar
Gunnar Ragnars tók við starfi fram-
kvæmdastjóra Útgerðarfélags Akureyringa
hf. lét hann jafnframt af embætti forseta
bæjarstjórnar og Sigurður tók við. Hann
hefur síðan gegnt því áfram á yfirstandandi
kjörtímabili á móti bæjarfulltrúum Alþýðu-
bandalagsins.
Sem forseti bæjarstjórnar Akureyrar er
Sigurður vitaskuld töluvert í kastljósi fjöl-
miðla og umræðu almennt. Eins og gengur
fær hann bæði lof og skammir fyrir störf sín.
Hvað skyldi það nú vera sem fær menn til
þess að gefa sig í oft á tíðum vanþakklátt
starf bæjarfulltrúa og forseta bæjarstjórnar?
„Það er von að þú spyrjir,“ sagði Sigurður
og brosti. „Þegar ég gaf mig í þetta í upphafi
gerði ég mér satt að segja enga grein fyrir út
í hvað ég væri að fara. Maður var til í að
taka þátt í baráttunni, en hafði kannski ekk-
ert ákveðið leiðarljós til að fylgja, annað en
það að vinna með því fólki sem starfaði í
Sjálfstæðisflokknum á þeim tíma. Síðan
hefur reynslan kennt manni að málið er ekki
svona einfalt. Menn verða að hafa einhver
markmið ætli þeir sér að vinna lengi á þess-
um vettvangi. Ef ætti að nefna eitthvað eitt
sem heldur mér í þessu er að ég hef óbilandi
trú á Akureyri og Eyjafjarðarsvæðinu og
uppbyggingarmöguleikum þess til mótvægis
við höfuðborgarsvæðið. En til að það geti
orðið verður maður að leggja sitt að
mörkum. Ég verð kannski aldrei leiður á
þessu vafstri, en hins vegar vegar getur
maður orðið svolítið svekktur á stundum.“
Geri greinarmun á sveitar-
stjórnarmálum og stjórnmálum
Til forseta bæjarstjórnar á hverjum tíma er
gerð sú krafa að hann „sigli á milli skers og
báru“, þ.e.a.s. hann geri öllum flokkum
jafnt undir höfði. Er það ekki oft dálítið
erfitt? „Nei, í þann tíma sem ég hef verið
forseti bæjarstjórnar hef ég ekki fundið fyrir
því að væri erfitt að gæta hlutleysis við
stjórnun fundanna," svaraði Sigurður.
„Éorseti misnotar ekki vald sitt til þess að
hleypa mönnum fram fyrir á mælendaskrá,
svo dæmi sé tekið. Hins vegar hefur hann
vald til þess að taka mál fyrir í þeirri röð
sem honum sýnist og jafnframt að úrskurða
hvaða mál komi til ályktunar í bæjarstjórn.
Ef menn hafa áhuga fyrir því að nýta sér
stöðu sína sem forsetar á hverjum tíma, þá
kemur það fram við önnur tækifæri en á
bæjarstjórnarfundum,“ bætti hann við.
Oft heyrast raddir um að það sé hrein
tímaskekkja að pólitískir flokkar, sem eiga
fulltrúa á Alþingi, bjóði fram lista til sveit-
arstjórna. Miklu nær sé að áhugahópar um
sveitarstjórnarmál taki sig saman og bjóði
fram lista á hverjum tíma. Sigurður er þessu
ósammála. „Ég hef alltaf gert mikinn grein-
armun á sveitarstjórnarmálum og því sem
ég kalla stjórnmál. Ég vil líta til stjórnmála,
sem tengjast landsmálum og störfum
Alþingis, með einum hætti og sveitarstjórn-
armála með öðrum hætti. Það þýðir þó ekki
í mínum huga að pólitísku flokkarnir eigi
ekki að bjóða fram til sveitarstjórna, því
þeir hafa stefnu og markmið og kjósendum
á að vera ljóst að fulltrúar eins flokks eru
líklegir til að taka á málum með öðrum
hætti en fulltrúar annarra flokka. Fram-
boðslistar áhugafólks, svokölluð óháð
framboð, koma og fara, inn og út úr sveitar-
stjórnun. Þeir hafa engan pólitískan bak-
stuðning og ég held að ábyrgðartilfinning
slíkra hópa verði alltaf önnur en þeirra sem
vita að frammistaða innan sveitarstjórna
kann líka að verða metin á landsvísu. Ég er
ekki hrifin af slíkum skyndiframboðum
vegna þess að ég tel að fólk sem að þeim
stendur hafi tækifæri til að koma sjónarmið-
um sínum á framfæri í gegnum flokkana,“
sagði Sigurður. Hann bætti við að hann hafi
oft velt fyrir sér hvort rétt væri að kalla
sveitarstjórnarmenn pólitíkusa. „Þetta er
eins og hvert annað starf hjá mönnum. Það
má ef til vill líkja því saman að starfa að
sveitarstjórnarmálum og stjórna fyrirtæki.“
Sigurður sagðist telja það rangt ef menn
gæfu sig í sveitarstjórnarmál vegna áhuga á
einum ákveðnum málaflokki. „Um leið og
menn fara að eiga sér einhver sérstök gælu-
verkefni, er hætta á að önnur verkefni líði
fyrir það. Ég segi fyrir mig að ég hef reynt
að líta á sveitarstjórnarmálin sem eina heild
og ég vona að mér hafi tekist það. Margt í
sveitarstjórnarmálum er mjög skemmtilegt
að fást við. Þau snerta nánast alla þætti dag-
legs lífs og maður fær tækifæri til að fylgjast
með ýmsum málum sem maður annars hefði
engin tök á. Auk þess hefur maður tal af
mörgum. Almennt tel ég að þátttaka í sveit-
arstjórnarmálum sé mönnum mikils virði,
þau víkka sjóndeildarhringinn.“
Erfitt fyrir Sjálfstæðisflokkinn
að ná meirihluta
Myndun núverandi meirihluta í bæjarstjórn
Akureyrar vakti töluverða athygli, enda
standa að honum gjörólíkir flokkar, Sjálf-
stæðisflokkur og Álþýðubandalag. Hafði
Sigurður sjálfur trú á því fyrirfram að þessi
meirihluti yrði myndaður?
„Þegar ég ákvað að gefa kost á mér fyrir
síðustu kosningar setti ég mér það markmið
að Sjálfstæðisflokkurinn kæmi viðunandi út
úr þeim og annað hitt að hann stæði að
áframhaldandi myndun meirihluta. Til þess
var annars vegar sú leið að flokkurinn fengi
hreinan meirihluta í kosningunum. Það
tókst ekki og reyndar er það svo að það
virðist vera mjög erfitt fyrir Sjálfstæðis-
flokkinn að ná þeirri stöðu. Skýringin er sú
að vægi Framsóknarflokksins á Akureyri er
mun sterkara en atkvæði hans á landsvísu
gefa til kynna. Við höfum vakið athygli
fólks hér á því að rétt væri að kalla einn
flokk til ábyrgðar, en kjósendur hafa enn
ekki verið því sammála.
Fyrsta tilraun okkar eftir kosningar var sú
að mynda meirihluta sem samanstæði af
tveim flokkum. Við buðum bæði Alþýðu-
bandalagi og Framsóknarflokki til viðræðna
um myndun meirihluta og þar sem Alþýðu-
bandalag var fyrra til, þá skelltum við okkur
út í þær viðræður í þeirri von að Alþýðu-
bandalagsmenn ræddu við okkur af heilind-
um og vilja til að ná saman. Þessar viðræður
leiddu til myndunar meirihluta og það verð-
ur að segjast eins og er að samstarf þessara
ólíku flokka hefur gengið með miklum
ágætum. Við ákváðum í upphafi að leysa
þau mál sem höfðu verið ágreiningsmál
þessara flokka á fyrra kjörtímabili og það
tókst,“ sagði Sigurður.
Erfíð staða í atvinnumálunum
Hann sagði að margt hafi gengið eftir sem
meirihlutinn setti sér fyrir tveim árum, en
því væri ekki að neita að menn hefðu bund-
ið vonir við að atvinnumálin í bænum yrðu í
jákvæðari farvegi í dag en raun ber vitni.
„En það sem lýtur að sjálfum sveitarstjórn-
armálunum, þ.e.a.s. að rekstri bæjarsjóðs
og starfsemi hans, þá tel ég að okkur hafi í
mörgu tekist vel upp. Við erum á réttu róli
í þeim málum sem við settum fram sem okk-
ar meginviðfangsefni á kjörtímabilinu, að
öðru leyti en því að atvinnumálin hafa ekki
gengið eftir sem skyldi. En efling sjávar-
útvegs, heilbrigðismála og menntamála hef-
ur gengið eftir. Hvað sem verður á þessu
ári, þá varð íbúafjölgun hér umfram lands-
meðaltal á sl. ári og það voru jákvæð merki
fyrir bæinn,“ sagði Sigurður. Hann sagði að
menn mættu ekki gleyma því að bæjarfélag-
ið hafi orðið fyrir gífurlega stórum áföllum í
atvinnulífinu. Benda mætti á gjaldþrot Ála-
foss, samdrátt hjá Slippstöðinni og gjald-
þrot fstess.
Því verður ekki á móti mælt að ákveðin
stöðnun hefur verið í atvinnulegu tilliti á
Akureyri undanfarin ár. Þar hafa eflaust
margir þættir áhrif, en Sigurður nefndi eitt
öðru fremur; hnignun iðnaðarins í landinu.
„Óneitanlega hefur iðnaðurinn í bænum
fallið saman, en þjónustan hefur að sama
skapi vaxið mikið. Opinber þjónusta hefur
fyrst og fremst verið byggð upp á höfuð-
borgarsvæðinu, en þó má ekki gleyma því
að Akureyri hefur náð til sín stærri hluta af
þjónustu en nokkurt annað sveitarfélag
utan höfuðborgarsvæðisins. Það dugar bara
ekki til. Ég bind miklar vonir við að stofnun
Háskólans eigi eftir að hafa mikil og jákvæð
áhrif þegar fram líða stundir og nú þegar
sjáum við þess merki. Það er ekkert í okkar
umhverfi sem gerir það að verkum að Akur-
eyri sé ekki jafn fýsilegur staður til búsetu
og hver annar. Við búum að vísu við hátt
verð á hita, en aftur á móti er hér lágt verð
á raforku og við höfum góða heilbrigðis-
þjónustu og mjög öflugt og gott skólakerfi.“
Hef ekkert á móti því að bærinn
eigi minnihluta í ÚA
Menn eru ekki á eitt sáttir um í hversu mikl-
um mæli Akureyrarbær eigi að taka þátt í
atvinnulífinu í bænum. Útgerðarfélag
Laugardagur 25. apríl 1992 - DAGUR - 11
Sé eftir því
að hafa ekki
prófað búskapinn
- Sigurður }óhann Sigurðsson, jorseti bæjarstjórnar Akureyrar í helgarspjatli
Texti: Óskar Þór Halldórsson
Mynd: Golli
Akureyringa hf. er gjarnan nefnt til sögunn-
ar í þessu sambandi. Um síðustu áramót átti
Akureyrarbær um 58% í ÚA, sem aftur
þýðir að bærinn hefur bundna gríðarlega
mikla peninga í fyrirtækinu. Hvað segir
Sigurður um þá skoðun margra að Akureyr-
arbær eigi að selja hlut sinn í ÚA og nýta þá
fjármuni sem við það fengjust til atvinnu-
uppbyggingar á öðrum sviðum?
„Ég hef ekkert á móti því að Akureyrar-
bær verði minnihlutaaðili að Útgerðarfélagi
Akureyringa, en áður en slík ákvörðun yrði
tekin vildi ég sjá að fjármunir bæjarins í því
fyrirtæki, yrðu þá ávaxtaðir með einhverj-
um sambærilegum hætti. Það má auðvitað
hugsa sér að nýta þessa fjármuni til að
greiða niður skuldir bæjarins, en hins vegar
er ávöxtun fjár í ÚA betri en sem nemur
fjármagnsgjöldum af skuldum bæjarfélags-
ins. Ég tel hins vegar að það séu engar hætt-
ur því samfara að bærinn verði minnihluta-
aðili að ÚA. Ég bendi á að eignarhald í
þessu fyrirtæki er þegar orðið mjög breitt.
Ég er ekki að segja að Akureyrarbær eigi að
fara út úr fyrirtækinu, en hins vegar segi ég
að það væri allt í lagi að hann yrði minni-
hlutaaðili.“
Biðstaða með sölu á hlut
Akureyrarbæjar í Landsvirkjun
í málefnasamningi núvetandi meirihluta-
flokka í bæjarstjórn er ákvæði þess efnis að
leitað verði eftir sölu á hlut Akureyrarbæjar
í Landsvirkjun, sem metinn er á hálfan ann-
an milljarð króna. Hver er staða þess máls
nú þegar kjörtímabilið er hálfnað?
„Staða þess máls er sú að við höfum átt
viðræður við sameignaraðila okkar að
Landsvirkjun, Reykjavíkurborg og ríkið,
og stjórnendur Landsvirkjunar um mögu-
leika þess að Akureyrarbær geti losað það
fé sem hann á í fyrirtækinu og nýtt það til
annarra hluta. Ríicið á 50% í Landsvirkjun
og Reykjavíkurborg getur ekki sætt sig við
að það kaupi hlut Akureyrarbæjar og ætti
þar með meirihluta í fyrirtækinu. Reykja-
víkurborg hefur líka sagt að hún hafi ekki
áhuga á að kaupa hlut Akureyrarbæjar
vegna þess að hún hafi meira en nóg með
fjármuni sína að gera. Þegar báðir aðilar
sýna því ekki áhuga að kaupa hlut bæjarins
er spurningin hvort til sé einhver þriðji
kaupandi. Hann virðist ekki vera til staðar í
augnablikinu og mun væntanlega ekki finn-
ast fyrr en Landsvirkjun verður gerð að
hlutafélagi og bréf í fyrirtækinu verða til
sölu á almennum markaði.
Þessi niðurstaða hefur valdið mér von-
brigðum. Það var auðvitað ekki markmið
með stofnun Landsvirkjunar á sínum tíma
að menn þyrftu að vera bundnir því fyrir-
tæki um aldur og ævi.“
Draumurinn er að Akureyri verði
20 þúsund manna bær
Það getur oft verið gott að láta sig dreyma.
Sigurður var beðinn að leggja höfuðið í
bleyti og ímynda sér að hann ætti eina ósk
fyrir hönd Ákureyrarbæjar. Hver yrði sú
ósk? „Þetta er mjög erfið spurning," sagði
hann íbygginn á svip, en svaraði síðan: „Ég
vildi gjaman sjá Akureyri sem 20 þúsund
íbúa bæ á næstu árum. Það var mikilsverður
áfangi hjá okkur að komast yfir 10 þúsund
íbúa markið og ég held að næsta markmið
eigi ekki að vera minna en að komast yfir 20
þúsund íbúa markið.“
í lokin vékum við frá bæjarmálunum og
Sigurður var spurður um hvort hann ætti
einhver áhugamál? „Þetta er ágæt
spurning," sagði hann. „Kannski er ekki
þörf á neinum öðrum áhugamálum þegar
maður er á fullu í bæjarmálunum. Én ég
myndi nefna að ég hef gaman af veiði, úti-
vist og ferðalögum,“ sagði Sigurður og bætti
við að ekki mætti gleyma fjölskyldunni, en
kona hans er Þórunn Birnir, deildarstjóri
svæfingadeildar Fjórðungssjúkrahússins, og
eiga þau eina tíu ára dóttur.