Dagur - 31.10.1992, Blaðsíða 16

16 - DAGUR - Laugardagur 31. október 1992
Kristnesspítali 65 ára á morgun
Þörfin var mikil - og hún er niikil cnn
Á fyrri hluta þessarar aldar var berklaveikin sá sjúkdómur sem lands-
mönnum stóð ógn af öðru fremur. Liður í baráttunni við þennan
skaðvald, sem lagði fólk á öllum aldri unnvörpum að velli og sundraði
fjölskyldum var bygging heilsuhæla þar sem berklaveikt fólk var einangr-
að frá öðrum og öllum tiltækum ráðum læknisfræðinnar beitt til að létta
því þjáningar vegna sjúkdómsins og veita því varanlegan bata. Tvö
heilsuhæli voru reist hér á landi af þessum orsökum - Vífilsstaðahæli við
Hafnarfjörð og Kristneshæli í Eyjafirði.
Að stofnun Kristneshælis stóðu Eyfirðingar sjálfir í orðsins fyllstu
merkingu og söfnuðu fé á meðal íbúa og atvinnuvega til að hefjast handa
við þessa aðkallandi framkvæmd. Upphaf baráttunnar fyrir byggingu
spítalans má rekja til ársins 1918 þegar konur í hjúkrunarfélaginu Hjálp-
inni, sem þá var starfandi í Saurbæjarhreppi samþykktu að félagið beitti
sér fyrir að hafin yrði fjársöfnun um Norðlendingafjórðung til byggingar
heilsuhælis fyrir Norðurland. Spítalinn tók síðan til starfa 1. nóvember
1927 - fyrir réttum sextíu og fimm árum sem nú er minnst.
Baráttan við berklaveikina skilaði miklum árangri og segja má að með
starfsemi þeirra sjúkrastofnana, sem komið var á fót hafi þær unnið sér
það til ágætis að gera sig óþarfar með tíð og tíma. Miklum mannvirkjum
hafði á hinn bóginn verið komið upp sem illt þótti að engin not væru fyrir.
Kristneshæli því gert að hjúkrunar- og endurhæfingarstofnun þegar að
mestu hafði verið unninn bugur á berklaveikinni og nafni þess breytt í
Kristnesspítali.
Nú er starfsemi Kristnesspítala einkum tvíþætt. Á efri gangi spítalans
er rekin langdvalardeild, en á neðri gangi eru aðallega sjúklingar sem
koma til endurhæfingar og hvíldarinnlagna í skamman tíma. Kristnes-
spítali hefur mikil og náin samskipti við Heilsugæslustöðina á Akureyri
og situr Halldór Halldórsson, yfirlæknir spítalans, í þjónustuhópi
aldraðra sem hefur yfirlit með öllum innlagnabeiðnum aldraðra á
Eyj afj arðarsvæðinu.
í spítalanum er starfrækt sérstök endurhæfingardeild þar sem sjúkling-
ar á öllum aldri koma til þjálfunar og endurhæfingar - bæði eftir sjúk-
dóma og slysfarir. Er sá hluti starfseminnar ekki síður mikilvægur en
legupláss fyrir aldraða sjúklinga. Á endurhæfingardeildinni er unnið að
því að skapa fólki aðstæður til að lifa sem eðlilegustu lífi eftir að hafa orð-
ið fyrir ýmiskonar áföllum.
Eyfirðingar:
Byggðu hæli í baráttunm víð berklaveikiua
Þótt fyrstu drög að stofnun Krist-
nesspítala megi rekja til hjúkrun-
arfélagsins Hjálparinnar í Saur-
bæjarhreppi varð strax víðtækur
áhugi fyrir að hrinda þessu fram-
faramáli í framkvæmd. Á aðal-
fundi Sambands norðlenskra
kvenna árið 1918 var kosin nefnd
níu kvenna til að hafa forgöngu
um fjársöfnun með stofnun
heilsuhælis fyrir berklasjúklinga í
huga. Árangurinn af starfi Hjálp-
arinnar og samtaka kvenna varð
síðan stofnun Heilsuhælissjóðs
Norðurlands. Tölverðar upphæð-
ir söfnuðust í sjóðinn og var hann
orðinn röskar 30 þúsund krónur
að tveimur árum liðnum. Eftir
sex ára fjáröflunarstarf var bygg-
ingarsjóður hælisins orðinn allt
að 100 þúsund krónur. Pó það
væri álitleg upphæð var ljóst að
hún dygði skammt til byggingar
heilsuhælis. Því lágu byggingar-
mál þess niðri um nokkurt skeið
en í ársbyrjun 1925 var lífi blásið
í málið á nýjan leik.
Um það leyti var ástand í heil-
brigðismálum á Norðurlandi
vægast sagt ömurlegt því berklar
herjuðu illa og lögðu fjölda fólks
að velli. Á árinu 1924 voru alls
skráðir 119 berklasjúklingar í
héraðinu samkvæmt skýrslu
þáverandi héraðslæknis, Stein-
gríms Matthíassonar, og ári síðar
var hlutfall berklveikra 75% af
öllum innlögnum á Sjúkrahúsið á
Akureyri. Leitað hafði verið allra
leiða til að skapa sjúkrahúsinu
möguleika til að taka við og ann-
ast berklasjúklingana en þrátt
fyrir góða viðleitni hafðist ekki
undan og aðsókn að sjúkrahúsinu
vegna berklaveikinnar varð óvið-
ráðanleg.
Á engan mun vera hallað þótt
nöfn tveggja þjóðkunnra manna
frá þessum tíma séu nefnd varð-
andi byggingu Kristneshælis. Eru
það Jónas Jónsson frá Hriflu,
sem þá var fyrsti landskjörinn
þingmaður og Jónas Þorbergs-
son, þá ritstjóri Dags og síðar
útvarpsstjóri. Unnu þeir saman
að málinu og eggjuðu Norðlend-
inga til átaka í þessu efni og
kváðu úrtöluraddir niður. Guð-
mundur Björnsson, þáverandi
landlæknir, hafði látið hafa eftir
sér að eftir stofnun Vífilsstaða
myndu geta liðið allt að þrír ára-
tugir þar til Norðlendingar mættu
vænta samskonar stofnunar í bar-
áttunni við berklaveikina. Guð-
mundur átti þó eftir að skipta um
skoðun og í ræðu á vígsludegi
fyrir réttum 65 árum lýsti hann
því yfir að stefnubreyting hans í
þessu máli hafi fyrst og fremst
stafað af því að hann hafi aldrei
séð sannleikanum borið hispurs-
lausara vitni en í þessu eyfirska
baráttumáli.
Pegar sjóður sá sem stofnaður
hafði verið til byggingar heilsu-
hælis fyrir berklasjúklinga nam
orðið þeirri fjárhæð að tæknilega
séð þótti unnt að hefja undirbún-
ing framkvæmda, var hann feng-
Morgunfundur á öldrunardeildinni. Frá vinstrí: Sigrún Sigurðardóttir,
hjúkrunarnemi, Jóna Guðmundsdóttir, hjúkrunarfræðingur, Rósa Þóra
Hallgrímsdóttir, hjúkrunarfræðingur og Halldór Halldórsson, yfirlæknir.
Kristneshæli við upphaf starfseminnar - síðar hefur veríð byggt við spítalann.
inn í hendur Heilsugæslufélagi
Norðurlands, sem stofnað var 25.
febrúar 1925. Kristneshæli var
síðan reist af Heilsugæslufélaginu
með styrk úr ríkissjóði og var
hornsteinn lagður að bygging-
unni þann 25. maí 1926 og henni
lokið fyrir veturnætur árið eftir
1927. Við vígslu Kristneshælis
þann 1. nóvember 1927 var hælið
afhent ríkisstjórn landsins sem
tók þá við rekstri þess. ÞI
Guðmundur Óli Vignisson, endurhæfmgarsjúklingur:
Aðstaðan hér heftir skapað mér
möguleika til að ná bata
Guðmundur Óli Vignisson er 25
ára Akureyringur. Fyrir tæpum
tveimur mánuðum veiktist hann
og hlaut lömun af veikindum
sínum. Eftir um mánaðar dvöl á
Fjórðungssjúkrahúsinu á Akur-
eyri fór hann á endurhæfingar-
deildina í Kristnesi. Nú hefur
hann verið til meðferðar í þrjár
vikur og segir breytinguna ólýs-
anlega. Hann dvelur nú heima
hjá fjölskyldu sinni um nætur en
mætir til endurhæfingar í Krist-
nesi á daginn.
„Ég var í þjálfun á Fjórðungs-
sjúkrahúsinu á Akureyri áður en
ég kom hingað en hér er mikið
Guðmundur Óli Vignisson.
betri aðstaða. Ég tel að ég hefði
ekki haft þrek til að vinna mig
upp á þann hátt sem ég hef gert
ef aðstöðunnar hér í Kristnesi
hefði ekki notið við,“ sagði Guð-
mundur Óli. Hann kvaðst ef til
vill hafa farið í gönguferðir en
trúlega legið mest heima og horft
á vídeóið ef hann hefði ekki átt
kost á þeirri þjálfunarmeðferð
sem hann hefur fengið. Guð-
mundur Óli er nú á góðum bata-
vegi og kvaðst í engum vafa um
að dvölin á Kristnesspítala hafi
skapað sér mikla möguleika til að
takast á við afleiðingar veikinda
sinna og ná heilsu á nýjan leik.
ÞI