Dagblaðið Vísir - DV - 19.05.1995, Qupperneq 13

FÖSTUDAGUR 19. MAÍ 1995
13
Sir Winston hvað?
„Afneitunin á því sem er óþægilegt
hefur gert mestan usla í þessu minni.
Meö öðrum oröum: menn gleyma því
sem þeir ekki vilja muna.“
„Hvorki meira né minna en þriðjungur barnanna vissi ekki að Winston
Churchill hafði stýrt landi þeirra gegnum stríðið," segir m.a. í grein Árna.
Um aUa Evrópu hafa menn verið
aö minnast þess að fimmtíu ár eru
liðin frá stríðslokum. Og spurt
sjálfa sig að því um leið hvað þjóð-
irnar muni um heimsstyrjöldina,
hetjur hennar og illmenni, forsend-
ur og framvindu.
Og það er víða að eldri kynslóðin
er döpur yfir því að fá enn einu
sinni staðfestingu á því að þeir sem
vita og muna hljóta að vikja fyrir
þeim sem vita lítið sem ekki neitt.
Þeirsem landiðerfa
Það kom fram í könnun í bresk-
um skólum rétt fyrir afmælið að
60% bama á aldrinum 11-14 ára
áttuðu sig ekki á því hvað helfór
gyðinga var, né heldur andspyrnu-
hreyfmgar þær sem risu í her-
numdum löndum. Meira en svo:
hvorki meira né minna en þriðj-
ungur barnanna vissi ekki að
Winston Churchill hafði stýrt landi
þeirra gegnum stríðið. Hann var
minna þekktur í þann hóp en Hitler
- 75% barnanna könnuðust við
hann.
Þetta er náttúrlega dapurlegt allt
saman. Það eru að vísu gömul
sannindi að menn upp og ofan læri
ekki ýkja mikið af sögunni. En ef
þeir hafa ekki eii;u sinni einfold-
ustu staðreyndir til að byggja ofan
á þá kemur það aldrei til greina að
þeir fái minnsta skilning á fortíö-
inni og tengslum hennar við líð-
andi stund. Lærdómar sögunnar
komast alls ekki á dagskrá. Skól-
arnir reynast máttvana. Sjónvarp-
ið (sem vissulega er alltaf öðru
hvoru með efni sem stríðið varðar)
reynist oftar en ekki sá athyglis-
Kjallajinn
Árni Bergmann
rithöfundur
bani sem skilur lítið sem ekkert
eftir sig af vitneskju.
Gleymska og afneitun
Minni þjóðanna á hrikcdeg stór-
tíðindi er auðvitað stærri vandi en
sá sem snýr að því hve takmarkað-
ur þekkingarforöi barna og ungl-
inga er. Afneitunin á því sem er
óþægilegt hefur gert mestan usla í
þessu minni. Með öðrum orðum:
menn gleyma því sem þeir ekki
vilja muna.
Frakkar hafa til dæmis ekki fyrr
en á síðustu árum þorað að horfast
í augu við það hve víðtækt og náið
samstarf franskra stofnana, hópa
og einstaklinga var við þýska
hemámsliðið á stríðsárunum. Nú
síðast var danskur sagnfræðingur
að skrifa um það í Information að
Danir hefðu furðu lengi sofið sætt
á þeirri þjóðarsátt í sögutúlkun að
á hernámsárunum hefði samvinna
við hernámsliðið heyrt til undan-
tekninga en í heild hefði þjóðin
verið sameinuð í andspyrnu gegn
nasískri kúgun.
í raun voru andspyrnumenn
framan af lítill hópur manna sem
hvunndagsmönnum þótti allt of
rauður og ofstækisfullur og dansk-
ir ráðherrar hvöttu landa sína ó-
spart til að koma upp um þessa
vandræðamenn og koma þeim í
hendur yflrvalda. Þetta hafa að
sönnu margir vitað ofurvel, ekki
síst danskir andspyrnumenn og
póhtískir nágrannar þeirra - en sú
vitneskja hefur staðið höllum fæti
fyrir þeirri þörf að fólk trúi því að
„allir erum við góöir Danir þegar
á reynir".
Ekkert er eðlilegra en slík glíma
um erfiðan og beiskan sannleika
um stórtíðindi aldarinnar. Og hún
er aö því leyti heillandi aö meðan
hún stendur er nokkur von til þess
að sagan geti tengt sig við réttlætið.
En sú gleymska sem könnunin í
breskum barnaskólum sýnir, hún
vísar í allt aðra og um leið hina
verstu átt: Til þess að furðu fljótt
kemur að því aö mönnum finnst
að ekkert hafi gerst sem máli skipt-
ir, ekki heldur sú orrusta um Bret-
land sem fyrrnefndur Winston
Churchill kallaði í frægri ræðu
„stærstu stund“ í lífi þjóðar sinnar.
Árni Bergmann
Á eftir bolta komi bjór
Þegar ég heyrði þau furðutíðindi
fyrst að ekki mundi unnt að halda
HM 95 - þá margumtöluðu og víð-
frægu heimsleika hreysti og heil-
brigði - án þess að bjór yrði þar á
boðstólum og yrði í sérstökum heið-
urssessi, eins konar tákn leikanna,
þá var maður að vona að hér væri
á gamansama strengi slegið þó gráir
væru. Síðan kom það í ljós að hér
var um mikið hjartans mál að ræða,
sem varðaði sóma okkar litlu þjóðar
og auðvitað byijuðu að óma uppa-
raddirnar um hérvillingshátt okkar
og nesjamennskuna að ógleymdri
fjárans forsjárhyggjunni og þessu
alræmda viðkvæði að hafa vit fyrir
öðrum, enda löngu vitað að vit og
áfengi eiga alltaf samleið.
Flest virðist falt
Enn síðar kom það svo í ljós að
menn höfðu einfaldlega selt sig til-
teknum erlendum bjórrisa og allt í
einu varð hin frjálsa samkeppni
algæðanna að víkja fyrir blessun
hins eina sanna bjórframleiðanda,
sem af einstakri góðsemi og um-
hyggju fyrir heilsu og hreysti hafði
lagt leikunum dulítið lið. - Já, flest
virðist falt, svo á þessum vettvangi
sem annars staðar.
Vonbrigöi mín voru mikil og sár,
því ég hefi um árin álitið að íþrótta-
hreyfingin væri einn bestur banda-
maður okkar í því að efla hollustu
og heilbrigða lífshætti fólks, æsk-
unnar ekki síst, einmitt með því
að afneita áfengi og öðrum eitur-
efnum, hafna samleið þeirra með
íþróttaiðkun hvers konar. Einmitt
Kjallariim
Helgi Seljan
fulltrúi i Áfengisvarnaráði
þar skyldu skýr skil dregin og ég
fagna því hversu minn góði vin,
Ellert Schram, forseti ÍSÍ, hefur á
málinu tekið.
Auðmýktin varð margra val
Það er firra og yfirvarp eitt sem
ýmsir vesæhr hafa verið að væla
um að hér væri um svo sérstæða
athöfn að ræða, svo fordæmalausa,
að öllu væri óhætt um tilslakanir
utan enda, því svona mimdi aldrei
aftur gerast. Fordæmið er ekki ein-
ungis fólgið í því að leyfa áfengis-
sölu samhliða kappleikjum, heldur
ekki síður í því að einstakir aöilar
sem á áfengissölu fitna sem púki á
fjósbita muni fara að gera sig gild-
andi með kaupum á keppnum und-
ir yfirskini góðvildar í garð íþrótt-
anna.
Það verður ekki amalegt að sjá
íslensku framleiðendurna í fram-
tíðinni styrkja af algæðum sínum
hinar ýmsu keppnisíþróttir gegn
því smágjaldi að mega hafa fram-
leiðslu sína á boðstólum fyrir alla
unga sem aldna - unga og sem
yngsta allra helst.
Og það verða nógir sem nú er
leggja blessun sína yfir bjórgoðana
af ótta við að vera kallaðir hérvill-
ingar og fórsjárhyggjufól. Og vel
að merkja, þá voru vonbrigði mín
ekki minnst tengd ýmsum þeim er
áttu hér um val og vald, hvort lúta
skyldi hinum erlenda bjórrisa í
auðmýkt af því að hans er máttur-
inn og dýrðin á Mammonsvegi. -
Og auðmýktin varð margra val, en
þökk sé þeim er þar stóðu upprétt
í atganginum.
Vígorðið nýja
Meginmál er það auðvitað að hér
er verið að tengja óijúfanlega saman
íþróttir og áfengi í beinu samhengi
við fjármuni að sjálfsögðu og gefa það
fordæmi að kappleikir hljóti að kalla
á áfengissölu. Við erum að hafa af
því áhyggjur mestar í dag hversu
áfengisneyslan færist neðar, hversu
mikil og almenn hún er meðal ungl-
inga allt niður í börn.
Þessir aldurshópar meö afar mik-
inn áhuga á einmitt slíkum atburð-
um hafa hér þá leiðsögn helsta að
áfengi sé ómissandi þáttur íþrótt-
anna, að án þess geti menn einfald-
lega ekki verið.
Iþróttaforkólfar sem forsvarsað-
ilar sveitarfélaga gefa æskunni þau
glöggu boð að áfengi og íþróttir eigi
óhjákvæmilega samleið. Það er
ekki amalegt vígorðið nýja sem
þessir aöilar hafa valið sér til leið-
sagnar í vanda þeirrar þjóðar sem
fæst við skelfingu unghnga- og
barnadrykkju. Ég heyri það óma
allt í kring: Á eftir bolta komi bjór.
Helgi Seljan
„Og vel að merkja, þá voru vonbrigði
mín ekki minnst tengd ýmsum þeim
er áttu hér um val og vald, hvort lúta
skyldi hinum erlenda bjórrisa í auð-
mýkt af því að hans er mátturinn og
dýrðin á Mammonsvegi.“
Meðog
ámóti
Frísvæðl á Suðumesjum
Tortryggni og
sntni nKjaitdi
„Frísvæði
hafa á stöðum
eins og á ír-
landi laðað að
sér : mikinn
íjölda er-
lendra fjár-
festa úr mis-
munandi at-
vinnugrein-
um. Flest fyr-
irtækiþareru
meðalstór eða lítil og þau sækjast
flest eftir lágum tekjusköttum.
Hér á íslandi höfum viö árang-
urslaust leitað i áratugi leiöa til
þess að fá erlenda fjárfesta til
landsins. Hvers vegna er það þeg-
ar aðrar þjóðir ná miklum ár-
angri? Ástæðan er að mínu mati
sú að skattakerfið og viðhorfin
gagnvart erlendum aðilum eru
byggð upp af of mikilli tortryggni
og htlum sveigjanleika svo út-
lendingar hreinlega gefast upp.
Þessi tortryggni og úrtölu-
mennska skína út úr skýrslu Afl-
vaka Reykjavikur hf.
Það er einmitt vegna legu
landsins en það er langt frá mörk-
uðum að við verðum að leggja
meira á okkur í jákvæðu hugar-
fari og sveigjanlegu skattakerfi
en aðrir. Ódýrasta leiðin er að
mínu mati aö gera tilraun með
stofnun frísvæðis á Suðumesjum
með eftirgjöf á tekjusköttum og
góðri samvinnu við atvinnuvega-
sjóðina. Á slíkri tilraun töpum
við engum peningum' en fáum
hugsanlega mjög marga nýja
möguleika.
Gamalt máltæki segir: „Þeir
fiska sem róa.“ Það er í fuhu gildi
enn í dag.“
Óraunhæfur
kostur
Kristján Pálsaon alþlng-
Ismaðu..
„Eg lield að
þetta sé
óraunhæfur _
kostur. í
fyrsta lagi eru
mörgfrísvæði
í heiminum,
um 300 tals-
ins. Vægi
þelrra fer
minnkandi og eiw Kriatmn *x>»»on
það er veru- r«,t*,r»rf,»9,r®4ln9ur-
legt offramboð á þessum svæð-
um. Við myndum þurfa að ghma
við margvísleg vandamál. Mik-
inn flutningskostnað, forskot
annarra frísvæða, samkeppni við
lágiaunaríki og margt fleíra.
Markaðs- og kynningarkostnað-
ur okkar yrði líka hár.
í öðru lagi myndu þau fyrirtæki
sem hingað kynnu að koma vhja
fá aögang að EES-markaðinum.
En EES-samningurinn sjálfur
(bókun 4,15. grein) hindrar það.
Síðan fylgja öhum svona fri-
svæðum verulegar skattaivhnan-
ir og styrkir. Ef styrkirnir hér
væru sambærilegir því sem gerist
á Shánnon-svæðinu á írlandi
myndi það kosta okkur svona
flóra th fimm miUjarða á fimm
árum aö fa híngað 10-12 fyrir-
tæki. Þá spyr maður: Hvort er
líklegra til árangurs, frísvæðiö
eða almennar stuðningsaögeröir
í atvinnulíflnu sem gætu skhaö
sér til 10 tíl 15 þúsund fyrfrtækja?
Við eigum að leitast við að
rækta jarðveginn fyrir íslenskt
atvinnulíf frekar en að fara út í
sértækar, áhættusamar og kostn-
aðarsamar aögerðir. Við eigum
auðvitaö að vinna aö því að efla
erlenda fjárfestingu en tíl þess
þurfiun við markviss vinnu-
brögð.“