Þjóðviljinn - 24.12.1955, Blaðsíða 18

18
CAAQ AASOCOtMO
CAAO MUAZIO
>SAAO,
mMio
,rtU4 \
■IWKi
O’OfíÍÁNPO
/. VUl CANO
FERÐASÖGUBROT
Hin tignarlega, fagurlokk-
aða Kirka talaði svofelldum
orðum til Odysseifs, er hún
Iiafði lagt ráðin á um það,
hvernig hann skyldi komast
klakklaust framhjá hinum
sætlega syngjandi Sírenum:
,,En er menn þínir eru rón-
:r framhjá þei-m, þá eru til
tvær leiðir, og mun ég ekki
dag í dag nefnast eyjarnar
á ítölsku Le Isole Eólie. Þær
ganga einnig undir nafninu
Liparísku eyjarnar. 1 þessum
eyjaklasa eru 7 stærri eyjar
og allmargar smáeyjar, sker
og drangar, en samanlagt flat-
armál eyjanna er aðeins 117
ferkm, um þriðjungi meira en
Þingvallavatns, en fjarlægð
Fátækrahverfi í Líparí, stœrsta bœnum á samnefndri
eyju (6000 íbúar). — Ljósm. Sig. Þór.
'úr því glöggt ákveða, hvora
aeiðina þú skalt halda, slcaltu
ráða það rneð sjálfum þér, en
Sýsa mun ég fyrir þér hvorri
iveggja leiðinni. Annars veg-
ar eru framslútandi björg, og
Irynja þar við ólög hinn-
ar dimmleitu Amfitríu. Það
Stalla hinir sælu gpiðir Villi-
hamra. Þar kemst ekki
framhjá fuglinn fljúgandi, og
ökki einu sihni þær styggu
dúfur, er færa föður Seif ódá-
insfæðuna, því hinn eggslétti
iiamar þrífur ávallt einhverja
iaf þeim burt, en faðir Seifur
sendir aðra í skarðið til að
fylla töluna. Þar hefur enn
ekkert skip klakklaust af kom-
ízt, sem þar fer um, því haf-
Öldur og hættulegar eldstrok-
i'íír sópa með sér jafnt skips-
flökum og mannabúkum".
Það er hald fróðra manna,
að sá, sem lagði Kirku þessi
orð í munn, er hann reit
Odysseifskviðu á sjöundu eða
áttundu öld fyrir Krists burð,
íhafi þekkt af afspurn neðan-
sjávargos og hafrót það, sem
þeim er samfara, og að þau
gos hafi orðið nærri þeim
eyjaklasa, er liggur í Tyrrh-
enska hafinu skammt undan
norðurströnd Sikileyjar. Það
er forn sögn,' að eyjar þess-
a.r hafi fyrstur byggt Eólus,
og hafi hann haldið þangað,
meðan á Trojustríðinu stóð.
ÍMun þar átt við ættföður
Eóla. En Virgill segir frá því
í Æneasarkviðu, að Eólus, fað-
ír vindanna, hafist við á eyj-
«m þessum og geymi þar vind-
ana í víðum helli. Enn þann
milli þeirra eyja, sem eru mest
að skildar, er um 80 km. Eyj-
arnar eru nær allar hálendar
og sumar mjög sæbrattar. Er
algeng hæð f jallanna 500—600
m, en hæst er eyjan Salína,
962 m. Allar eru eyjar þessar
eldbruimar og liggja á þrem-
ur brotalinum í jarðskorpunni,
er greinast út frá aðaleynni,
Liparí, til norðausturs, vest-
urs og suðurs.
Eyjaklasinn er eitt af þrem-
ur eldfjallasvæðum á ítalíu,
sem gosið hafa, síðan sögur
hófust. Hin tvö eru Napólí-
svæðið og Etnusvæðið. Yzt á
norðausturbrotalínunni
Strombóli, hinn sílýsandi %
Miöjarðarhafsins, og hafa {
verið stöðugir eldar uppi s
langt aftur í tímann, sem sc
ur ná. Virkar eldstöðvar e
einnig á eynni Vulcano r<
sunnan við Líparí, og auk þ(
hafa orðið neðansjávargos
þessum slóðum.
Fyrsti fræðimaður, sem lai
lega nefnir eldgos á eyjunu
er gríski sagnfræðingurinn
Þucídydes á 5. öld f. Krists-
burð, en elztu lýsing á gosi
á þessum eyjum, sem raunar
er elzta eldgosslýsing, sem til
er i vestrænum bókmenntum,
er að finna hjá Aristótelesi í
bók hans Meteorologica. Hann
lýsir gosi á þeirri ey, sem
hét Hiera, og segir ösku hafa
borizt til borga á ítalíuskag-
anum. Um öskuna notar
Aristoteles orðið tephra, en af
því orði hefi ég gert orðið
tephrochronologia sem alþjóð-
legt heiti á öskutímatali mínu,.
og á jarðeðlisþingi í Róm í
seþtember 1954 fékkst það
samþykkt, að tephra skyldi
héðan í frá notað sem sam-
heiti á allri gosmöl, ösku,
vikri, bombum o.s.frv., en slíkt
samheiti liéfur hingað til vant e
að tíl baga í eldfjallafræð-;
inni. En frá eynni Hiera er og
runnið annað og þýðingar-
meira vísindaheiti á eldfjalla-
fræðinni, sjálft hið alþjóðlega
heiti eldfjalla, Vulcan. Sú var
trú til forna, að guð elds og
smíða, sem Grikkir nefndu
Hefaistos, en Rómverjar Vul-
canus, ætti smiðju undir eynni
Hiera, sumir töldu hann og
eiga smiðju undir Étnu og
Strombólí, en nafn hans fest-
ist við áðurnefnda ey og virk-
ar eldstöðvar hennar, og varð
síðan nafn á eldstöðvum yfir-
leitt, á sama hátt og sérnafnið
Geysir varð alþjóðanafn á
gjósandi hverum.
Aðalgígurinn á eynni Vul-
canó heitir Fossa, og cr iíyrzt
Forngrískir sarkófagar við kastalakirkjuna í Líparí. Þeir
eru höggnir úr brúnu túffi, ekki ósvipuöu pví sem er í
steínkistu Pcds' biskups. — Ljósm. Sig. Þór.
,f! -riþin' ' :ím<- -
á eynni, reglulegur sprengi-
gþgur um 400 m hár. Þar gaus
síðast árin 1888—90 og var
það allmikið gos, er olli tölu-
verðu tjóni. Norðurundan Vul-
canóeyju og áfastur við hana
er eldgígur, sem heitir Vulcan-
ello, en það myndi þýða litli
Vulcanus. Þessi gígur skaut
kölli upp úr Miðjarðarhafinu
í gosi árið 183 f. Kr., og var
hann f'yrstu a’ldimar umflot-
inn sæ, en árið 91 e. Kr. gaus
hann hrauni, er flæddi allt um
kring og tengdi hann Vnlcano-
eyju. Þessi gígur er 124 m hár
og fagurskapaður.
Klukkan 5 á eftirmiðdegi þ.
26. september 1954 losaði lít-
ið hvítmálað farþegaskip,
Panarea, landfestar í Napólí-
höfn og stefndi út flóann tii
suðvesturs. Meðal farþega
voru '14 af þátttakendunum í
al-þjóðaþingi jarðeðlisfræð-
inga, sem lokið hafði í Róm
daginn áður. Var ég í þeirra
hópi. Gamall draumur var að
verða að veruleika, Skipið var
á lelð til eyja Eóls, en þaðan
skyldi haldið til Sikileyjar og
Etnu. Ferðalagið var skipulagt
af ítölsku ferðaskrifstofiinni
Compagna Italiana del Tur-
ismo, C.I.T., þeirri stærstu í
þvísa landi, og hafði ég skráð
mig þátttakar.da löngu fyrir
/■ STfíOMBOU
OtHOSTAA Ví
STAOMaOllCC"/Q
^fT/CO CHAAtBS
fJCAAt
/ PANARZA
0 •f.aAS/cozzo
t.f/UCVO/
f>OHTO POUAttA,
1» / SAL/NA
A/WtllA
MACÁA
\s.MAA//1A JfAC.
{ L/rtGVA
/.Al/CUP/
CALDA
N/v&ro
HPARÍ
>/9TO
cscso
•'C,
* L > *'L>
CAPO
Eólseyjar
þingið, til að vera viss um að
komast með. En er til Róms
kom, frétti ég, að aðeins 6
hefðu skráð sig í þessa ferð;
flestir þátttakendur þingsins
kusu heldur að skoða Napólí,
Caprí og Pompeii. Leit ut fyr-
ir, að ekkert yrði af minni lang
þráðu reisu, en þá skeði það,
að óvænt komu til þingsins
12 áheyrnarfulltrúar frá Ráð-
stjórnarríkjunum, sem ekki
voru aðilar að alþjóðasam-
bandi jarðeðlisfræðinga, og 8
af þessum Rússum skráðu sig
í ferðina tii Eólseyja, og var
hún þar með tryggð.
Meðan Panarea skríður út
sundið milli Caprí og Sorrento
og Vesúvíus hverfur að baki
í blámóðu kvöldsins, æt'la ég
að kynna nokkrum orðum
ferðafélaga mína. Fyi'st skal
nefna John Putnam Marble,
aðalritara bandaríska jarðeðl-
isfræðingafélagsins, og konu
hans, Adelaide, bæði silfur-
hærð, enda á áratugrunum sitt
hvoru megin sextugs, hvað
ekki hindraði, að hún klifi
hvert það eldf jall, sem á vegi
hehnar varð og væri synd sem
selur. Þetta voru alveg sér-
staklega elskuleg hjóíi, gædd
því frjálslyndi og fordóma-
leysi, sem einkennir sumt
menntafólk Bandaríkjanna
öðru fólki fremur. Önnur hjón
voru í förimii, William ogKate
Farquahárson, hann haffræð-
ingur og Cómmarídor í The
Royal Navy, skarpleitur og
veðurbitinn, kunni elcki að
æðrast. Enn var í hópi vest-
ant jaldsmanna norskur veður-
fræðingur, Frogner að nafni,
maður einhentur og káetufé-
lagi minn á Panarea.
Sá, sem litið hefði austa.n-
tjaldsmennina átta, án þess að
vita á þeim nokkur deili,
myndi vart hafa gizkað á það
í fyrstu lottt, frá hvaða landi
þeir væru og raunar ólíklegt,
að hann hefði talið þá aila
frá sama landi. Aldursforseti
þeirra var prófessor Vladimir
Vlodavets, lágvaxinn og snyrti
legur karl, gráhærður með
ihökutopp, broshýr, dálítið við-
utan, og kurteis fram úr máta.
Hann er forstöðumaður éld-
fjalladeildar rússnesku vís-
indaakademíunnar og stjórn-
ar eldfjallarannsóknum á
Kamtchatka, en þar eru mörg
virk eldf jöll og sum risavax-