Þjóðviljinn - 24.12.1955, Blaðsíða 9

Þjóðviljinn - 24.12.1955, Blaðsíða 9
9 Frá setningu heimsmóts œs kunnar í Varsjá s.l. sumar Ásmundur Sigurðsson: PÓLIMDSFERÐ Eins og kunnugt er mörgum, var Alþjóðasamband lýðræðis- sinnaðrar æsku stofnað síðla árs 1945 að nýlokinni síðari heimsstyrjöldinni. Er markmið þess m. a. að stuðla að gagn- kvæmri kynningu milli æsku- fólks hinna ýmsu þjóða og kyn- flokka, og stuðla með því að friði og bræðralagi allra þjóða í milli. Til þess að ná þessu marki, hefur ásamt fleiru ver- ið farin sú leið, að halda al- þjóðamót æskulýðsins annað- hvort ár í ýmsum löndum. Hið fimmta í röðinni var haldið á s.l. sumri í Varsjá, — höfuð- borg Póllands. Sú venja hefur orðið gild<- andi, að auk æskulýðs er mótin sækir, hefur nefrrd sú í hverju landi ér þátttöku þess stjórnar, rétt til að bjóða fimm mönn- um eða konum, sem sérstökum boðsgestum. Undirritaður var svo heppinn að verða fyrir vali sem einn slikur boðsgest- ur, og skulu nefndinni hér með færðar hinar beztu þakkir fyrir boðið. Hér skal farið mjög fljótt yfir sögu með að lýsa mótinu sjálfu, því um það hefur þeg- ar verið skrifað allmikið. Hinn íslenzki hópur fór með „Drottn- ingunni" frá Reykjavík til Kaupmannahafnar. Var þaðan farið með járnbrautarlest suður til Gedser á Falstri, þar sem við tók járnbrautarferja til Warnemúnde í Austur-Þýzka- landi. Þaðan var síðan haldið með járnbrautarlest austur til Varsjár, og var komið þangað á föstudagsmorgni hinn 29. júli tveim dögum áður en mótið skyidi hefjast. Voru þeir dagar vel þegnir, til að skoða borgina og átta sig lítið eitt. Þá daga voru sendi- nefndir hinna ýmsu landa að koma. Mjög voru þær misstór- ar, sem við var að búast. Hin stærsta var frá Þýzkalandi 3000 manns. Næst stærsta frá Finnlandi 2000 manns. Yf- irleitt skiptu þær hundruðum og um eða yfir 1000 frá flestum Evrópulöndum. Einnig voru fjölmennir hópar víða úr öðrum heimsálfum þótt misjafnt væri. En alls sóttu mótið um 30.000 manns. Setning mótsins fór fram sunnudaginn 30. júlí og hófst með skrúðgöngu hinna ýmsu sendinefnda inn á íþróttavöll- inn sem byggður hafði verið végna mótsins. Var hann í raun og veru geysistórt útileikhús, hring- myndað með upphækkuðum sætaröðum að innanverðu, en tröppur upp að ganga að utan, og uppi blöktu fánar allra þeirra þjóða, er þátt tóku í mótinu. Var það ógleymanleg sjón og áhrifarík að sjá skrúð- göngu þessa fjölda, hvern hóp fyrir sig, undir þjóðfána sínum, í þjóðbúningum, syngjandi þjóðsöngva sína. Það var ein bezta lærdómslexía, sem ég hef fengið, um hinn skilyrðislausa jafna rétt allra manna, hvort sem hörund þeirra er hvítt, svart eða eitthvað þar á milli. Og það sem ég gat komizt. yfir að sjá af öðrum atriðum móts- ins dró ekki úr þeim áhrifum. Þótt hér sé bæði rúmsins vegna og þess er áður hefur verið frá mótinu sagt, sleppt að lýsa einstökum atriðum, þá skal þó á það bent, hve þýð- ingarmikil er sú kynning sem hægt er að fá á slíkum mótum, þar sem fulltrúar hverrar þjóð- ar leitast við að kynna það sem eftirtektarverðast er í menningu hennar og lífsviðhorf- um. Og þótt hver einn einstakl- ingur komist ekki yfir að skoða nema hluta þess sem vert væri að sjá, þá rýrir það ekki gildi heiidaráhrifanna heidur þvert á móti. Höfuðatriðið er að ein- stakUngurinn haíi augu og eyru opin, noti tímann og þau tækifæri sem bezt gefast, til að skapa sér sem heilbrigðasta yf- irsýn, yfir þau margbreyti- legu lífsviðhorf, sem sjónum hans birtast. Skal þá vikið að þeim þætti, sem ég hef oftast verið spurður um síðan heim kom, miklu fremur en um mótið sjálft. Oft hef ég verið spurður. á þessa leið: Hvernig leizt þér á þama austur frá? Hvernig voru Pól- verjarnir? Hvað þótti þér merkilegast af því sem þú sást? Hér skal reynt að gefa nokkra lýsingu á þvj sem séð varð pólsku þjóðinni viðkomandi og því sem maður þóttist geta nokkurnveginn fyllilega rann- reynt af því sem manni var sagt. Verður þó rúmsins vegna að stikla á því helzta. Strax fyrsta daginn í Varsjá mættu auganu tvær andstæð- ur. Önnur var eyðilegging stríðsins, þar sem ekki var búið að afmá hana, og hin var glæsileg uppbygging þar sem hún hafði verið framkvæmd. Og vilji maður geta dæmt á réttan hátt um þá hluti sem fyrir augun ber má aldrei gleyma því, hvernig þama var umhorfs fyrir 10 árum í lok striðsins 1945. Samkvæmt opinberum heim- ildum var ein milljón íbúa i Varsjárborg fyrir styrjöldina. En síðla árs 1944 þegar borgin var frelsuð úr höndum nazista- herjanna þýzku höfðust við í rústum hennar 130—150 þús. manns. Hitt var annaðhvor-t fallið eða flúið. Enda var hún þá talin eyðilögð að 6/7 hlut- um eða 85%. En svo hefur uppbygging hennar verið ör, að 1947 var ibúatalan orðin 500 þúsund. og nú er hún aftur komin upp í eina milljón. Við getum gert okkur í hugarlund. Reykjavík lagða i rústir að 6/7 hlutum, og a. m. k. 50 þús af íbúum hennar fallna og flúna. Hvernig yrði þeim innanbrjósts, sem eftir lifðu? Til sannindamerkis um að frásagnimar ;af eyðileggingu borgarinnar væru réttar, var hvarvetna komið fyrir stórum ljósmyndum af ýmsum stöðum eins og þeir voru áður en upp- byggingin hófst. Má á þeim greiniiega þekkja umhverfið og vegna þess hve mikil áherzla hefur verið lögð á að byggja í sama formi allt, sem einhver menningartengsl hefur við for- tíðina, gat maður með þvi að skoða nákvæmlega þessar myndir og bera þær saman við hin uppbyggðu mannvirki, sannfærzt betur en af nokkrum frásögnum um það hvernig borgin hefur litið út. En jafn- framt sannfærzt.um það, hví- lík risaafköst hafa þarna verið framkvæmd á einum áratug. Auðvitað voru ekki húsin ein í rústum. Vatnsleiðslur, gas- og rafmagnsleiðslur voru eyði- lagðar. Borgin stendur á báðum bökkum árinnar Vislu, og lágu margar járnbrautarbrýr yfir ána. Allar höfðu þær verið sprengdar upp af Þjóðverjum á undanhaldinu. Nú voru þær komnar á aftur. Sumar þó að- eins að þálfu leyti, því þær voru tvöfaldar eða tvær hlið við hlið. og var þá sumstaðar ósett gólfið á aðra, þótt stöplar væru komnir. En það sem gerðist að styr- öldinnl lokinni var í fám orðum þetta: Flest fólkið sem á lífi var og flúið hafði, sneri til borgarinnar aftur og hóf upp- byggingu hennar ásamt þeim fáu, sem allan tímann höfðu þraukað. Sérfræðingar sögðu að þ|ð borgaði sig raunveru- lega ekki að hreinsa þessar rústir, eins gott væri að byggja nýja borg á öðrum stað, En á slíkar raddir var víst lítið hlustað. Höfuðborg Póllands skyldi ekki flutt úr stað. Ég spurði túlkinn okkar einu sinni hvort það mundi satt vera, sem ég hefði heyrt eftir Hitler: „Var- sjá er aðeins punktur á landa- bréfinu." Hann svaraði þvi tii, að það væri ekki alveg rétt, Hitler hefði sagt: „Varsjá er nú aðeins nafn á landabréfinu/' En það er ekki aðeins að búið sé að byggja upp íbúðir fyrir þá milljón íbúa sem í borginni býr nú. Það er búið að byggja verksmiðjur, menningarstöðvar og kirkjur. Og það sem ennfremur vek- ur mjög eftirtekt, er það, hve mikið kapp hefur verið lagt á, að byggja borgina upp eins og hún var óður, einkum allt það sem sögulegt gildi hefur. Mjög gamail borgarhluti, sem þeir kalia gamla bæinn stendur á vestri árbakkanum. Var það stórt torg með fornum bygg- ingum, sérkennileguin mjög, sem aliar hafa verið byggðar upp nákvæmlega í sama formi. En þetta var því aðeins liægt að gera, að fyrir styrjöldina hafði húsameistar.askóHnn i borginni haft það fyrir æf- ingaverkefni handa nemendum sínum að teikna upp gamla bæinn stein fyrir stein. Þess- ar teikningar voru til og tókst að varðvéita þær, og hefði vafalaust verið mjög erfitt eða ómögulegt að öðrum kosti að endurreisa gömlu byggingarnar nákvæmlega í sama stíl. En margur mun spyrja. Hvers vegna er lagt syo mikið kapp á þetta? Eru ekki þessar gömlu byggingar óhagrænar, miðað við kröfur núfímans? Vel má vera að svo sé að einhverju leyti a. m. k. En það er ailt annað og meira sem hér er um að ræða í augum þjóðar- innar. Þessar eldgömlu bygg- ingar eru nátengdar sögu þjóð- arinnar, bera vitni menningu hennar á löngu liðnum öldum. Henni er það fyllilega ljóst, að ei þessum gömlu menningar- verðmætum væri glatað, væru um leið slitin tengslin við a. m.k. þann þátt fortíðarinnar, þá er saga hennar um leið orðin fátæklegri af slíkum áþreiían- legum staðreyndum og þar með hefur þjóðin glatað hluta af sjálfri sér. Þoss vegna er svo mikið kapp á það lagt, að slíta ekki tengslin við fortíðina. En við að kynnast þessu viðhorfi, getur íslendingurinn ekki kom- izt hjá að hugleiða það, hve sjálfir við eigum lítið af slíkum áþreifanlegum minjum úr okk- ar sögu. Þó stöndum við á eima sviði framar Pólverjum í þessu efni, því sviði sem við erum stoltust af og hefur öllu öðru fremur skipað okkur á bekk með menningarþjóðum heims- Á pessu gamla málverici boðar presturinn konungi foHhPóllands.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.