Þjóðviljinn - 24.12.1955, Blaðsíða 22

22
Eftir Björn Svanbergsson
Alþjóðleg viðhorf
Hin aiþjóðiegu viðhorf í árs-
syrjun 1930 einicensidust
íyrst og fremst af því gifur-
3ega atvinnuieysi og afleið-
ingum þess, sem fylgdi-í kjöl-
far kreppunnar miklu, er
gekk á þeim árum yfir auð-
•i aldsþjóðfélÖgin Ög upptök
,-ín átti í Ameríku 1929.
WUliam Rust
ÍIBarátta hinna heimsvolda-
&innuðu stóirvelda fór á þeim
! íjaim stöðugt harðnandi, þar
fem markaðir þrengdust og
aamdiátttur og öngþveiti ríkti
í stóriðnaði flestra landa
. tseggja megin Atlanzhafs. Það
) eina, sem auðstéttir þessara
landa áttu sameiginlegt, var
- ^ötti og fjandskapur gegn hinu
ronga ríki sósíaJismans, Sovét-
íríkjunum, sem rak sinn þjóð-
æirbúskap án krep u og í stöð-
r.igri sókn til mikilla fram-
cara.
Hinn almenni skortur al-
þýðunnar, sem var óumflýjan-
'ieg afleiðing atvinnuleysisins,
cafði einnig í för með
skarpari stéttaátök innan auð-
':;aldsþjóðfélagaíi_na heldur en
íAur hafði þekkzt. Baráttan
r;ið hungrið og fyrir frum-
! etæðustu réttindum varð að
megininntaki baráttu verk-
I'ýðshreyfingarinnar þessi ár-
in.
Um þessar mundir festi
í'.azisminn rætur í Þýzkalandi
■og hlaut 6 milljónir atkvæða
á kosntngum til Ríkisþingsins.
Hin róttæka verklýðshreyfing
jilaut einnig sína elaskírn á
yessum árum. I Þýzkalandi
yt, hlaut Kommónistaflokkurinn
i.álfa fimmtu milljón atkvæða
i t.g í flesturn löndum Vestur-
Evrópu höfðu risið upp rót-
tækir flokkar, sem skýrðu eðli
kreppunnar miklu og al-
þjóðaástandsins út frá. marx-
; -ku sjónarmiði.
Xnnanlandsástandið í íBret-
íandi einkermdist eiimig af
í ömti lögmálum og innanlands-
ástand annarra auðvaldslanda
ressi árin. Meira atvinnuleysi
, var í landinu heldur en nokkru
sinui fyrr eða um 2 milljónir
manna um áramót 1929—30.
Á þeim árum var Verka-
mannaflolckurinn við stjóm í
Bretlandi undir forustu Mac
Donald. Helzta ráð stjómar-
innar var takmörkun iðnað-
ar á vissum sviðum, kaup-
lækkun og aðrar þekktar ráð-
stafanir auðvaldsstjórna til
þess að fleyta úreltu stjóm-
arkerfi j'fir verstu ágjafir
hiima miskunnarlausu þró-
unarlögmála þjóðfélagsins.
1 þessu umhverfi niðurlæg-
ingar og skorts annars veg-
ar en vakandi stéttarvitund-
ar verkalýðsins hins vegar
hófu brezkir kommúnistar út-
gáfu síns fyrsta dagblaðs,
Daily Worker.
Fyrsta blaðið
Fyrsta tölublaðinu hafði
verið lofað 1. janúar 1930.
Daginn áður eða 31. desember
1929 söfnuðust 8 menn sam-
an í gömlu og sótugu húsi í
norð-austur London til þe3S
að hefja útgáfu þessa nýja
dagblaðs í Bretlanai.
Ritstjórinn var ungur mað-
ur William Rust að nafni, dug-
legur og góöum gáfum gæddur
og í bezta lagi hugkvæmur, en
án nokkurrar raunverulegrar
reynshi í blaðamennsku. Haus
einu kymú af þeirri starfs-
grein var ritstjórn hálfs mán-
aðarblaðs, Young V/orker,
blaðs ungkomrnúnistanna
brezku. Etmfremur hafði hann
sem drengur verið sendill uni
tíma við stórblað og eftir þeiin
leiðum komizt í smákytini við
stórrekstur blaðkónga Fleet
Street.
Nær þrjátíu árum síðar
sa.gði William Rust varðandi
þessa ráðstöfun: ,,Mér var
trúað fyrir þessu starfi án til-
lits til þess, hvort ég væri hæf-
ur í það eða ekki. Það, sem
sennilega hefur ráðið þeirri á-
kvöi-ðun, var það hversu ég
ihafði afdráttaiiaur' haldið
fram nauðsyn okkar -á því að
eignast kommúnistískt dag-
blað í Bretla.ndi“.
Hvað aðra ritstjórnarmeð-
limi snerti var svipaða sögu
að segja, en það sem á skorti
að ritstjómin hefði reynslu og
þekkingu i nútíina blaða-
mennsku, vann hún upp með
sínum eldlega áhuga. hugrekki
og pólitískum sannfæringar-
krafti. Þremur mánuðum síðar
bættust svo í hópinn góðir
liðsmenn þar sem voru þeir
ALlan Hutt og Walter Iiolmes.
En báðir þessir menn höfðu
hlotið nokkra reynslu í starfi
við Daily Herald, dagblað
Verkamarmaflokksins. Báðir
þessir menn staitfa enn við
blaðið og eru mjög hæfir
blaðamenn. Mun Allan Hutt
af mörgum talinn einn færasti
blaðamaður Bretlands í dag.
Varðandi þessi fyrstu spor
liefur Rust skrifað eftirfar-
andi; ,,Ég mimdi verða síð-
astur til að vanmeta mikilvægi
reynslunnar í blaðamennsk-
unni og það gildi, sem þekk-
ing og vald jtfir hinúm tækni-
legum hliðum veitir. Ef ég
gerði það mundi ég að engu
meta það, sem starfsár min
við Daily Worker hafa kennt
mér. Hins vegar er ég enn
þeirrar skoðunar, að rétt hafi
verið að ýta úr vör 1930 eins
og gert var, þótt af vanefnum
væri, vegna þess að siíkt var
pólitísk nauðsyn, sem með
engu móti gat beðið eftir því
að nægur tími ynnist til að
þjálfa starfslið, sem sameinaði
hvort. tveggja, reynslu og
þekkingu í blaðaihennsku og
pólitískan skilning. Slíkir
menn voru mjög fáir í þá daga,
miklum færri heidur én núna“.
Fyrsta tölublaðið var vand-
lega athugað í Fleet Street
(götu stærstu dagblaðanna í
London) og sérstaka athygli
vakti þar skeyti frá Alþjóða-
sambandi kommúnista, þar
sem óskað var til hamingju
með bíaðið og þvi líkt við fána
verkalýðsins til samfylkingar
gegn hinu kapitalíska þjóðfé-
lagi.
Skeyti þetta og stefnuyfir-
lýsing blaðsins magnaði mik-
inn pólitískan áróður í. brezku
pressunni. Titnes hól' árás
strax daginn eftir og síðar
bergmálaði áróðurinn í allri
borgarapressunni um Rússa-
J. R. Campbell
■gull og alþjóðlegt kommúnist-
ískt samsæri gegn brezku at-
vinnulífi og fleira því líkt.
Reynt var á allan hátt að gera
lítið úr blaðinu og mörg' ár
liðu áður en hin blöðin vildu
viðurkenna að Daily Worker
vær raunverulegt dagblað. Og
stöðugt var því spáð og trúað,
að útgáfa þess hlyti að stöðv-
ast innan skamms tíma. Sök-
um gifurlegs stofnkostnaðar
og hinnar hörðu samkeppni
hafði ekki verið stofnað nýtt
dagblað í London um tugi ára,
r^íix'. F
mjrí
:
Fyrsta húsnœði ritstjórnarinnar
svo að vissulega var það móti
öllum líkum, að þessi tilraun
heppnaðist.
i Eln þótt Daily Worker væri
lí tið blað og af vanefnum gert
í samanburði við stórblöðin,
vaitfi jþó hið aldna höfuðblað
Times að lúta því að vera
stimplað í sjálfu „parlament-
inu“ sem ,,threeoenny“ útgáfa
af Daily Worker, þegar hin
almenna barátta stóð sem hæst
gegn framgangi nazismans í
Þýzlcalandi. Hins vegar mun-
Daily Worker aldrei hafa ver-
ið líkt við „penny“ útgáfu af
Times.
Söíubaim heild-
salaima
Máltækio segh” Mjór er
mikiis vísir. Þótt ekki væru
miklar líkur til þess a.ð Daily
Worker ætti langra lífdaga
auðið samkvæmt. venjulegum
viðskiptasjónarmiðum, þá
vildi brezka auðvaldið ekki
eiga neitt á hættunni.
Gagnráðstafanirnar létu eklci
bíða eftir sér, því að í lok
janúar gáfu blaðaheildsalar
Lundúnaborgar út þá yfirlýs-
ingu að þeir mundu ekki
verzla framvegis með blaðið.
Flestir stærstu heildsalarnir
úti á landinu fylgdu í kjölfar-
ið og settu biaðið í bann. Sölu-
bann þetta var líka meira en
nafnið eitt. Það stóð í raun og
vera í tólf 'ár eða þangað til
í september 1942.
Því skal á engan hátt leynt,
að bann þetta var mjög alvar-
legt áfall fyrir Daily Worker,
þar sem öllum dagblöðum í
Bretlandi er dreift af þessum
heildsalahring. Dreifingin
géngur í fáum orðum þa.nnig
fyrir sig, að heildsoJarnir
kaupa blöðin gegn staxlgreiðslu
af afgreiðslum blaðamia, og
blöðin senda þeim blaðapakk-
ana. Ðreifingin fer frain með
bilum ,í Ixmdon en annai’s með
járnbrautum, þar sem um
lengri vegalengdir er að ræða.
í þeim tilfellum verða heild-
salarnir að vitja blaðanna á
jánibrautarstöðvarnar og sið-
an selja þeir blöðin aftur
gegn staðgreiðslu hinum raun-
verulegu blaðsölum, sem neyt-
andinn á slcipti við á götuhorn-
um og í blaðsölubúðum. Og í
sumum tilfellum sjá {>eir einn-
ig fyrir útburði blaða beint
á heimili lesenda eins og al-
gengast er hér á landi. 1 Bret-
landi fer aftur á móti lang-
mest sala blaðanna fram á
götunni. Blaðasalar þessir eru
fjöimenn stétt eða nálægt 50
þúsund talsins og mynda þétt-
riðað net um allt landið. Því
að Bretar eru meiri blaðles-
endur en nokkur önnur þjóð
og munu gefa út 600 ein-
tök dagblaða á hverja 1000 í-
búa.
Sölubann þetta þýddi það,
að I>aily Worker var til þess
neytt að koma sér upp sínu
eigin dreifingarkerfi, semfært
væri að koma blaðinu til hinna
einstöku blaðasala, sem á ann-
að borð voru fáalegir til að
selja það og til lesenda í þeim
tilfellum, þar sem enginn
blaðsali fékkst til að hafa
söluna á liendi.
Þessi barátta gegn sölubanni
heildsaianna er einn athyglis-
verðasti þátturinn í sögu
blaðsins, þvi að hér var í
raun og veru um að ræða bar-
attu fyrir tilveru þess. Barátt-
an var skipulögð um allt land-
ið. Afgreiðsla blaðsins varð í
framkvæmdinni eitt af stærstu
praktísku verkefnum Komm-
únistaflokksins. Áhugasamir
fylgjendur urðu að taka sig
saman og vakna fýrr en þeir
annais þurftu á morgnana til
þess að sækja blaðapakka á
jámbrautarstöðvarnar og
kotma þeim til smásalanna eða
til dreifingar á annan liátt. í
London varð það venjuleg
sjón að sjá menn standa fram
eftir öllum kvöldum við að
selja Daily Worker, sem koma
átti út daginn eftir. Á þessum
árum sköpuðust náin og órjúf-
anieg tengsl milli hinna mörgu
fylgjenda og lesenda, sem síð-
an hefur verið sterkasta stoð-
in undir rekstri blaðsins.
Elokkurinn gekk að þessu
verki frá uppliafi ákveðinn og
sigurviss, sér örugglega með-
vitandi um þá ábyrgð, sem á
honum hviidi og mikilvægi
})ess verlcs, sem hann var að
leysa af hendi.
Þessu hlutverki er senni-
lega bezt lýst með þeim orð-
um, sem Harry Pollitt for-
maður Kommúnistaflokksiiis
viðhafði í þessu sambandi í
ræðu nokkru eftir að baiuxið
skall á: „Biaðið er fætt“, sagði
hann „og þvi mun ekki verða
leyft að deyja. Ef við ber-
um það stöðugt í huga verðum
við ósigrandi í þessu hlutverki
okkar“.