Þjóðviljinn - 24.12.1960, Blaðsíða 35

JÓLABLíAÐ ÞJÓÐVILJANS (33
Hór sjáið ])ið hoiniili og allar eigur lijónanna
Daley seni búa vestur í Kalií'orníu, — og reyndar
hjónin sjálf og börnin þeirra. Myndina birti
anierískt túnarit f'yrir nokkrum árum, eða um
}>að leyti þegar Vance Packard gerði athugun
sína. En lítið svo á myndina neðst á síðunni.
Þjóðfélag
.HnmBREQBU
| prangaranna
Framhald af blaðsíðu 33.
keyptir og hlutum fleygt í jöfnum
mæli, í þessu íelst ógurleg sóun, sóun
verðmætra hluta, sem kostað haía
fyrirhöfn og fé^ og á þessu hagnast
í rauninni enginn nema ef vera
skyldi framleiðandinn. Framleiðslan á
neyzluvörum, sem ætlazt er til að
íleygt ,sé og fleygt í vitleysu, vegna
þess að þær eru óðar látnar komast
úr tízku, er ofboðsleg sóun, en þar við
bætist sú sóun sem langt tekur þessu
íram, framleiðsla stiiðs- og dráps-
tækja, sem eru vita gagnslaus, og úr-
eldast ákaflega fljótt; hergögn, her-
skip, hernaðarflugvélar, eldflaugar o.
s.írv. Hvergi birtist sóunareðli auð-
valdsins jafn bert og' nakið sem í
þessari hröðu framleiðslu og jafnhröðu
eyðileggingu rándýrra hluta.
• Afborganaörbirgðin
Eitt af því sem þessu skipulagi
fylgir, eru lánin, afborganirnar, sá
fjötur, sem enginn losnar úr, sem einu
sinni heíur fengið hann sér um fót.
Er nokkurntíma nefnt hið raunveru-
lega kaupverð á hlutum sem ísskáp
eða sjónvarpstæki eða rafmagnsrak-
vél? Hið eina sem nefnt er í auglýs-
ingunni er afborgunarverðið, vikulegt
V
eða mánaðarlegt. Viðskiptamenn sem
borga út í hönd í stórverzlunum, eru
ekki jafn kærkomnir sem hinir, sem
kaupa gegn aíborgun. Velbúinn smá-
borgari, sem ,ekki á fötin, sem utan_
á honum eru, er skoðaður sem dæmi
um þá miklu velgengni, sem í landinu
sé. Er honum alveg rótt innanbrjósts
i nýju fötunum? Líklega ekki. Af
slíkum viðskiptum sprettur sú teg'-
und af örbirgð, sem kalla mætti af-
borganaörbirgðina. Sú örbirgð er á
yíirborðinu ólik hinni gömlu, þraut-
reyndu örbirgð: sulti og tötrum, en
henni fylgir í staðinn það sem varla
er betra: ótti og ánetjun. Hugsýki er
r

einn hinn algengasti af sjúkdómum
meðal fátæklinga. Bandarískur verka-
maður sem hefur skuldbundið sig til
að greiða afborganir á 36 mánuðum,
skuldar þriggja ára vinnulaun. Hann
hefur ratað í hin sömu vandræði sem
hinir réttlitlu ieiguliðar á lénstímabil-
inu, sem gert var að skyldu að vinna
iandeigandanum dagsverk, en hve
mörg sem dagsverkin urðu, grynnkaði
aldrei á skuldinni.
Þá er því til að svara að banda-
riskur verkamaður eigi bæði bifreið
og kæliskáp og jafnvel hrærivél. Slíka
hluti átti leiguliði lénstímans ekki.
En baróninn átti þá ekki heldur.
■n
Því það nær engri átt að dæmá
lífskjör nútímamanns eftir því sem
gerðist fyrir mörgum öldum. Agústín-
us keisari átti ekki útvarp, né nokkur
maður um hans. daga, Krösus átti
ekki armbandsúr. og Salómon konung-
ur í aliri vegsemd sinni átti ekki
kúlupenna, sem skrifa mátti með jaínt
niðri í vatni sem í loíti.
Engin veimegun er i því falin að
vera skuldum vafinn um ófyrirsjáan-
legan tima. Ekki er sá maður frjáls,
sem öðrum er háður. Aíborgunarör-
birgðinni fylgir ótti við atvinnuleysi,
og sá sem flæktur er i slíka hnapp-
heldu, er ragur að beita sér við
vinnudeilur. 1 (
Hinir ófrjálsu skrifíinnar auðvalds-
blaðanna kalla þetta ,.hinn frjálsa
heim'1. Auglýsingavísindin, sem laum-
ast aftan að fólki og eru búin að
gera það háð áróðri sínum áður en
það veit af, og stjórna síðan hegðún
þess að geðþótta sínum, eru einn
þáttur í slíku frelsi.
Og sjálfir vísindamennirnir, sem gerli
hafa sig að handbendi auglýsendanna
og láta hafa sig til ,að afvegaleiða
börn og' tæla fullorðna til að kaupa
meira en þeir þarínast og jafnvel
meira en þeir vilja, eru þeir frjálsir
metin?
Frelsi áuðvaldsins er frelsi til að
arðræna aðra menn. Á þessa bliku,
fólk sém ékki er sjálfu sér ráðandi
og' laumulegt einræði, mundi engunt
litast, ef menn tryðu því að auðvaldið
ætti sér langt líf fyrir höndum.
En því trúir enginn, ekki heldur
auðvaldssinnarnir.
Nú, hér er fjölskyldan hans Daley í Kaliforníu
komin aftur, og allar hennar eignir. En bíðið ])ið
við, — }>að hlýtur að vanta eitthvað. Kétt er
það, — á þessari mynd má aðeins sjá það sem
lijónin hafa borgað fyrir. Það sem vantar er enn
ógreitt, })að er keypt með afborgunarskilmálum.