Þjóðviljinn - 29.12.1974, Blaðsíða 6

6 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 29. desember 1974.
KJARTAN ÓLAFSSON:
Hvert er þaö
„mannlega
samfélag”?
Jól eru aö baki og dag tekur aö
lengja, þótt hægt fari i byrjun. Oft
hefur skammdegið veriö okkur
tslendingum þungt i skauti og svo
fór nii. Slysfarir á sjó og landi
hafa dunið yfir á siðustu vikum,
flestar af völdum náttúruaflanna,
en einnig hefur nú á stuttum tima
verið ótrúlega mikið um ógæfu-
verk af mannavöldum, sem i þó
nokkrum tilvikum hafa valdið lif-
tjóni.
Siðast i röð hörmungaratburða
af yöldum nátíúruaflanna nú i
skammdeginu var snjóflóðið
mikla i Neskaupsstað, föstudag-
inn 20. desember, þar sem 12
manns létu lifið, karlar konur og
börn, og helstu atvinnutækin i
þróttmiklu byggðarlagi með um
1600 ibúa voru lögð i rúst á einu
andartaki.
Efnalegt tjón er hægt að bæta,
en mannslif verða ekki bætt. Þótt
viö Islendingar deilum hart um
stjórnmál og önnur efni, þá er
engu að sfður styttra milli manna
hér i okkar fámenna þjóðfélagi en
almennt gerist með miljónaþjóð-
um. Þegar váleg tfðindi verða i
einu byggðarlagi, eins og nú hefur
orðið, kemur samhugur þjóðar-
innar allrar i ljós. öll erum við
væntanlega sammála um, að það
sé skylda þjóðarheildarinnar að
bæta það efnalega tjón, sem orðið
er I Neskaupsstað af völdum
náttúruhamfara, og það svo
skjótt, sem auðið má verða, svo
að ibúar Norðfjarðar geti á ný
lagt sinn drjúga skerf til þjóðar-
búsins. Með þvi heiðrum við lika
best minningu þeirra, sem féllu
fyrir ægivaldi, sem engin mann-
leg hönd fær við ráðið.
Á tæpum tveimur árum hefur
það nú gerst, að náttúruöfl leggja
f rúst atvinnulif i tveimur, hvað
blómlegustu útgerðarbæjum okk-
ar. Jarðeldarnir i Vestmannaeyj-
um og snjóflóðin i Neskaupsstað.
Slikt eru firn mikil á svo skömm-
um tima, en minnir okkur á að
þrátt fyrir allar tækniframfarir
stendur maöurinn enn van-
megnugur frammi fyrir ógnum
blindra náttúruafla, er engu eira.
Viö erum hins vegar að þvi leyti
betur sett en forfeður okkar áður,
að þjóðfélag okkar er i dag svo
rikt, og tæknin við verklegar
framkvæmdir svo mikil, að okkur
er með auöveldum hætti unnt að
bæta allt efnalegt tjón á tiltölu-
lega skömmum tima og að koma i
veg fyrir, aö náttúruhamfarir
sem þessar valdi einstaklingum,
sem eftir lifa verulegu efnahags-
legu tjóni.
Byggðarlög eins og Vest-
mannaeyjar og Neskaupsstaður
eiga það lika margfaldlega skilið
að þeim sé rétt hendi, þegar slik
ósköp dynja yfir, jafnvel þótt ein-
göngu sé mælt á kvaröa hins
dauöa reikningsstokks. Svo mikið
er og hefur verið framlag Ibúa
þeirra og annarra útgerðarstaða
kringum landið til okkar sam-
eiginlega þjóðarbús. Hér eru þvi
engar ölmusugjafir til umræöu,
heldur spurningin um það, hvort
við hin kunnum að þakka fyrir
okkur.
Hinar tiðu slysfarir að undan-
förnu, bæði á landi og sjó kalla
fram þá ótviræðu kröfu til okkar
allra, að þjóðfélagið og við öll
látum einskis ófreistað til að efla
fyrirbyggjandi slysavarnir bæöi
um borð I fiskiskipunum, þar sem
slysahættan er að jafnaði mest,
og einnig i landi. 1 þessum efnum
duga ekki orðin ein, heldur verða
framkvæmdir að fylgja. Astæða
er til að gera sérstaka rannsókn,
hvað snjóflóðahættuna varðar, og
kanna allar leiðir, sem verða
mættu til að draga úr hættunni.
Ráðist á garðinn,
sem hann er
lægstur
A þvi ári, sem nú er að kveðja,
hafa mikil umskipti átt sér stað I
stjórnarfari til hins verra fyrir al-
þýðu manna á Islandi. Hægri
stjórn undir forystu Sjálfstæðis-
flokksins tók i ágústmánuði við af
vinstri stjórn, sem Alþýðubanda-
lagið átti aðiid að. Sjaldan hefur
það verið ljósara en einmitt nú
þegar stefna og störf' þessara
tveggja rikisstjórna eru borin
saman, að það skiptir ekki máli,
hvort Framsóknarflokkurinn er i
rikisstjórn eða ekki, heldur með
hverjum hann situr i rfkisstjórn.
Einn ljótasti bletturinn á is-
lensku þjóðfélagi, þegar við-
reisnarstjórnin skildi við árið
1971, var það hvernig búið var að
öldruðu fólki og öryrkjum, þeim
þegnum þjóðfélagsins, sem ekki
áttu I önnur hús að venda til lifs-
framfæris, en þar sem voru bætur
almannatrygginganna. Þegar
viðreisnarstjórnin skildi við voru
þessar bætur svo lágar, að til al-
gerrar skammar var fyrir okkar
auöuga þjóðfélag. Þann 1. april i
vorhöfðu bætur þeirra, sem njóta
ellilifeyris og tekjutryggingar
hins vegar hækkað um 285% i
krónutölu á tæplega þremur
vinstri stjórnar árum, en verðlag
hækkað á sama tlma um aðeins
56%, samkvæmt framfærsluvisi-
tölu. Þannig óx raunverulegur
kaupmáttur lifeyris þessa fólks
sem minnst ber úr býtum I þjóö-
félaginu, um nær 150% á árum
vinstri stjórnarinnar, þ.e. meira
en tvöfaldaðist á skömmum tima.
Engu að siöur éru þessar bætur
enn svo lágar, að það er pólitiskt
níðingsverk að ráðast á þær, eins
og gert hefur verið af núverandi
rikisstjórn. Siðan rikisstjórn
Geirs Hallgrimssonar kom til
valda hafa bætur almanna-
trygginga aðeins hækkað um 10%
að krónutölu, en matvæli höfðu
hins vegar hækkað i tið Geirs
strax þann 1. nóvember um 25%
og siðan hafa dunið yfir fjöl-
margar verðhækkanir á matvæl-
um, — t.d. hækkuðu innlendar bú-
vörur yfirleitt um 10-20% nú um
siðustu mánaðarmót. Þar sem
þeir, er úr minnstu hafa að spila,
verja nær öllum tekjum sinum i
kaup á matvælum er ljóst, að
rikisstjórnin hefur á blygöunar-
iausan hátt beitt sér fyrir veru-
legri kjaraskeröingu þess fólks
sem frumskylda var aö verja
kaupmáttinn hjá.
1 þessum efnum stefnir á ný út i
gamla viðreisnarfenið, þegar þeir
þjóðfélagsþegnar, sem erfiðast
áttu, voru af stjórnvöldum settir
á guð og gaddinn, fjarri þeirri
velferð, sem talsmenn hægri
flokkanna guma stundum af að
hafa átt þátt i að tryggja háttvirt-
um kjósendum.
Meiri
verðhækkanir en
nokkru sinni fyrr
A þessu ári munu íslendingar
eiga Evrópumet i verðbólgu. Slikt
er ekkert nýtt, heldur höfum við á
hverju ári i áratugi verið hæstir
eða einna hæstir meðal Evrópu
þjóða hvað hraða verðbólguhjóls-
ins snertir. Við vorum hæstir á
sumum vinstri stjórnar árunum,
og við vorum hæstir á viðreisnar-
árunum, og lika þar á undan. All-
ar tölur hafa hins vegar breyst
örar bæði hér og annars staðar nú
siöustu árin og kemur þar til hins
stóraukna alþjóðlega verðbólga.
Þegar liðið var nær lokum vinstri
stjórnar timabilsins, það er fyrir
um einu ári siðan, vorum við Is-
lendingar hins vegar einir um það
I hópi Evrópuþjóöa, að hér hafði
veröbólga þá vaxið hægar siðustu
þrjú ár, en næstu þrjú ár þar á
undan, sem voru siðustu valdaár
viðreisnarinnar. Þetta var
árangur vinstri stjórnarinnar i
glimunni við verðbólguna og
mátti heita afrek út af fyrir sig.
Verðlag hefur hins vegar aldrei
hækkað meira á jafn skömmum
tima og nú hefur gerst eftir
stjórnarskiptin. A þremur
mánuðum hækkaði almennt verð-
lag um hvorki meira né minna en
20%, sé miðað við framfærslu-
visitölu, en það jafngildir yfir 60%
veröbólgu á ári. Hér er ekki um
aö ræða neinar heimatilbúnar eða
áætlaðar tölur frá starfsmönnum
Þjóðviljans, heldur upplýsingar
opinberra stofnana eins og Hag-
stofu Islands. Gert er ráð fyrir að
verðlag hækki hins vegar að
jafnaði milli áranna 1973 og 1974
um rúm 40% (ársmeðaltöl), og
sýnir sú tala, þótt há sé, þegar
skoðuð er til samanburðar að
verðbólguhjólið hefur snúist mun
hraöar nú eftir stjórnarskiptin, en
næstu mánuði á undan, enda þótt
vinstri stjórnin missti
óhjákvæmilega að nokkru vald á
málunum siðustu mánuðina, sem
hún tórði, þar sem hún hafði þá
engan þingmeirihluta á bak við
sig lengur. Sé valdatimi vinstri
stjórnarinnar tekinn i heild til
samanburðar þarf ekki að spyrja
að niðurstöðum!
Þvi að frá þvi vinstri stjórnin
kom til valda um mitt ár 1971 og
til 1. aprii i vor þá hafði verðlag
hækkað minna samkvæmt fram-
færsluvisitölu allan tlmann, en
þaö gerir nú á einu ári sam-
kvæmt þeim hraða á verð-
hækkunum, sem um hefur verið
að ræða þessa fyrstu valda-
mánuði hægri stjórnarinnar.
Þaö er þvi vægast sagt furöu-
legt, að sjá þvi haldið blákalt
Mogeni Gliitrap, perióaa-
gervingur hins frjálsa fram-
taks. Stefna hans er að dómi
Morgunblaðsins eðlilegt svar
Dana gegn öfgafullum
sósialisma”, sem þar hefur
ráðið rikjum.
Úr síðasta
Reykjavíkur-
bréfi Morgun-
blaðsins
„Þróunin I Danmörku hefur
verið öll I þá átt að öfgafullir
sósialistar breyttu þjóð-
félaginu úr mannlegu sam-
félagi.... Það er ekki að
undra þótt menn eins og
Glistrup komist til valda i
sliku þjóöfélagi.”
fram i Reykjavikurbréfi Morgun-
blaðsins á sunnudaginn var, að
dýrtiðarþróunin hafi „þvi miður
ekki verið stöðvuð enn sem komið
er, en hjólið snýst mun hægar, en
það hefur gert undanfarin þrjú
ár,,,eins og þar er komist að orði.
Ósagt skal látið hér, hvort höf-
undur Reykjavikurbréfsins, sem
mun vera einn af ritstjórum
Morgunblaðsins, fer þarna visvit-
andi með hrein ósannindi, eða
hvort hann veit ekki betur.
Sé um aö ræða aðeins fádæma
vanþekkingu, er þess að vænta,
að blaðið kjósi fremur aö hafa það
sem sannara reynist og leiðrétti
bull ritstjóra sins. Veröi það ekki
gert, er hins vegar ljóst, hvað á
spýtunni hangir, og enn ein sönn-
un komin fyrir þvi á hve sérstæð-
an hátt stærsta blað þjóðarinnar
leyfir leyfir sér að umgangast
staðreynijir.
„Öfgafullir
sósíalistar breyttu
þjóðfélaginu úr
mannlegu
samfélagi í.........”
Það er annars athyglisvert að á
sama Reykjavikurbréfi Morgun-
blaðsins og þvi er haldið fram, að
verðbólguhjólið snúist nú mun
hægar en áðurhérá íslandi! — þá
er megninu af föstu rúmi bréfsins
varið til að koma á framfæri
fúkyrðum ónefnds „dana” um
bölvun velferðarþjóðfélagsins
sem illir sósialistar hafi leitt yfir
Norðurlönd.
Og svo sem til að votta sam-
stöðu sina með viðhorfum hins
reiöa danska borgara þá kemst
höfundur Reykjavikurbréfs
Morgunblaðsins m.a. að orði á
þessa leið: „Eins og áður er getið,
hefur þróunin I Danmörku verið
öll I þá átt, að öfgafullir sósia-
listar breyttu þjóðfélaginu úr
mannlegu samfélagi i einhvers
konar tannhjólakerfi þar sem litið
svigrúm er fyrir einstaklinginn.”
og litlu siðar: „Það er ekki að
undra þótt menn eins og Glistrup
komist til valda I sliku þjóð-
félagi.”
Vissulega er ástæða til að taka
vel eftir þessum orðum Morgun-
blaösritstjórans, eins helsta tals-
manns stærsta stjórnmálaflokks
þjóðarinnar. Að hans dómi eru
það öfgafullir sósialistar, sem á
undanförnum áratugum hafa
ráðið ferðinni i stjórnmálum i
Danmörku og þá væntanlega ekki
siður I Svfþjóð og Noregi. Og
þessar voðalegu öfgaskepnur
hafa meira að segja komist svo
langt að breyta þjóðfélaginu úr
„mannlegu félagi” og i eitthvað
allt annað, sem ritstjóri Morgun-
blaðsins kallar tannhjólakerfi.
Já, þar kom að þvi að hinir
tannlausu dönsku sósíaldemó-
kratar, sem margir telja að fyrir
löngu hafi tamið sér borgaralega
siði fengu sina einkunn i Morgun-
blaðinu á íslandi.
En þessi skrif ritstjóra
Morgunblaðsins á sunnudaginn
var verður að sjálfsögðu að skoða
I ákveðnu samhengi. Einmitt
sömu dagana og þau voru skrifuð
fóru fram á alþingi Islendinga á-
tök um það hvort veita ætti
ákveðna upphæð á fjárlögum til
að mæta orðinni og fyrirsjáan-
legri stórkostlegri kjararýrnun
bótþega almannatrygginganna.
Rikisstjórnin og lið hennar felldi
þar allar slikar tillögur og það
sem ritstjóri Morgunblaðsins
vildi sagt hafa er auðvitað ósköp
einfaldlega það, að með þvi að
rétta upp hendurnar gegn slíkum
tillögum hafi ráðherrarnir og al-
þingismennirnir aðeins verið að
slá skjaldborg til varnar „mann-
legu samfélagi”, sem ekki sé
nema eölilegt og sjálfsagt, þegar
öfgafullir sósialistar hafi náð að
höggva jafn nærri þessu mann-
lega samfélagi eins og raun varð
á með hækkun tekjutryggingar-
innar og ellilifeyrisins á vinstri
stjórnar árunum.
En hvert er það „mannlega
samfélag”, sem er draumsýn
höfundar Reykjavikurbréfsins og
skoðanabræðra hans i forystu
Sjálfstæöisflokksins?
Þaö ættu menn gjarnan að
ihuga i ljósi þeirra skrifa semhér
var vitnað til um að „velferðar-
þjóöfélagið” á Norðurlöndum sé
spilverk „öfgafullra sósialista”,
og hljóti þvi að falla fyrir
meistara á borð við Glistrup,
holdtekju einkaframtaksins, sem
vill og getur veitt þeim svigrúm,
sem svigrúm eiga að hafa, en þá
væntanlega lika valið hinum hlut-
skipti við hæfi.
Hægri stjórn —
Vinstri stjórn.:
43% hækkun
þjóðartekna gaf
15% aukinn
kaupmátt. — En
16% hækkun
þjóðartekna fylgdi
30% kaupmáttar
aukning.
Það er stundum sagt, að allar
rikisstjórnir séu jafn slæmar, og
sannleikurinn er sá, að þeir sem
eru sáttir við þjóöfélagið eins og
það er, vegna þess að þeir sitja
ofan á hvað fjármagn og völd
snertir, vilja gjarnan aö hinn
„þögli meirihluti” trúi þessu.
Aðrir halda þvi fram, að þeir
sem fara með rikisvaldið á hverj-