Þjóðviljinn - 29.12.1974, Blaðsíða 20

Sunnudagur 29. desember 1974.
prísa. Fasteignasalar höfðu nóg
að sýsla. íbúðaverð hækkaði
dag frá degi. Vísitölufjölskyldan
var orðin stóreignafólk.
Æ fleiri uppgötvuðu það að
aurinn er einskisvirði. Gifurlegt
kaupæði greip um sig, bilar,
frystikistur, húsvagnar. Hvað
sem var. Bankarnir tæmdust
smátt og smátt. öll þjóðin bjó
sig undir að aka hringveginn
hvert mannsbarn i eigin farar-
tæki. Gosið var gleymt, afleið-
ingar þess komnar á ábyrgð
viölagasjóðs. Ofneyslan náði
hámarki á útmánuðum eða und-
ir vor.
Um þær mundir spurðust
mikil tiðindi utan úr heimi.
Aröpum hafði loks lærst sá ver-
aldarsannleikur að málstaður
hins rika má sin alltaf meira en
hins fátæka og þá hækkuðu þeir
pris á olíunni sinni um allan
helming. Við það öðluðust þeir
vinskap og viröingu alls hins
vestræna heims. Og Banda-
rikjaforseti sendi Kissinger til
þess að taka i höndina á þeim.
Oliukreppan svokölluð olli
mönnum æ meiri áhyggjum úti i
heimi. Efnahagsspámenn fóru
kollhnisa, rifu i hár sér og hróp-
uðu úlfur! úlfur! Gamla góða
vestræna hagfræðin okkar varð
úrelt á einni nóttu. Kreppa,
sögðu þeir i útlandinu, sam-
dráttur, uppdráttur, kreppa!
Við íslendingar létum slikt tal
eins og vind um eyrun þjóta. Við
tjúttuðum kringum gullkálfinn
hálfu trylltar en fyrr. Bilainn-
flutningur jókst, stærri bilar,
kraftmeiri bilar, eyðslufrekari
bilar en nokkru sinni.
Og so sprakk ólafia. Það var
hápunktur þeirra hrikalegu
kómediu sem sett var á svið i
þriðja og mesta leikhúsi höfuð-
borgarinnar. bar mátti oft á tið-
um sjá mikil tilþrif og góða
spretti. Hannibal og Björn léku
þar veigamikil hlutverk i loka-
kaflanum og ekki má gleyma
Sverri Hermannssyni, sem
sýndi það eftirminnilega að
hann er einn færasti trúður
þingsins.
Jafnaðarmenn voru nánast
jafnaðir við jörðu i tvennum
kosningum. Ihaldið fór með
frækilegan sigur af hólmi I þeim
báðum. Hinn þögli meirihluti
hafði talað. — Vinstrikantur
stjórnmálanna var gjörsamlega
ófær, enda valdi Ólafur hina
leiðina og framsóknarmaddam-
an vatt sér yfir á hægri kantinn
og ekur nú sælleg og siðprúð i
limosinu ihaldsins inn i
draumaland kapitalismans.
Menningarlif okkar tók á sig
„þjóðlegan” svip þegar I upp-
hafi ársins. 1 hverju héraði var
farið að æfa leikara i hlutverk
landnámsmanna. Siðan upp-
hófst mikil skipasmfði, eftirlik-
ing af skipum fornmanna. —
Þjóðhátiðarnefnd vann að þvi af
mikilli elju að falsa fornminjar.
Þannig urðu Sunnlendingar til
þess að glepjast á sögualdarbæn-
um, sem visast mun standa á
Stöng.
Kvæði voru ort og drápur, þótt
ekkert af þeim kveðskap nyti
verðlauna. Grafnir voru upp úr
grámósku sögunnar hinir og
aðrir landnámsmenn og héraðs-
hrókar og gerð um þá leikrit til
flutnings á héraðshátiðum.
Kvigur voru striðaldar viða i
fjósum landsins i þeim tilgangi
að þær mætti leiða um héraðið
einn vorlangan dag meðan á
hátiðinni stæði.
Ýmsar góðar hugmyndir
þjóðhátiðanefndar komust þó
aldrei til framkvæmda. Þannig
fékk nefndinhugljómun á einum
fundi sinum, og hún ákvað að
eldar skyldu loga á hverjum
hreppi landsins þjóöhátiðarárið
á enda. Hvað kom til að þessi
háleiti draumur nefndarinnar
rættist aldrei? Varð oliukrepp-
an ef til vill til þess að binda
endi á hann?
Ungmennafélagar á suður-
landi máttu aftur á móti spretta
úr spori og þreyta hið stórkost-
lega sögualdarhlaup frá
Ingólfshöfða og i bæinn, sömu
Sögulegar glefsur
í lok þjóðhátíðar
Þjóðhátiöarár er senn á enda.
Afmælisteiti er hvarvetna af-
staðið. Eftir standa menn mis-
jafnlega timbraðir, löngu saddir
orðnir og ýmsir veislugestir illa
ofmettir, sómakærir menn
löngu komnir út undir vegg að
selja upp. — Allur sá þjóðremb-
ingur, öll sú uppgerða föður-
landsást og falski söguáhuginn,
sem tilstandinu fylgdi hlýtur að
valda mörgum kligju, svona eft-
irá og nokkru þunglyndi. Aldrei,
þessar ellefu aldir, hefur þjóðin
dárað jafnherfilega sögu sina og
menningu eins og i fiflskap þes-
arar þjóðhátiðar.
Árið hófst með miklum um-
svifum i atvinnulifi. Verð á fiski
hækkaði upp úr öllu valdi. Mikið
veiddist af loðnu, margir urðu
rikir. Fólk hafði meira en nóg að
vinna, eftirvinnu og nætur-
vinnu. Hagvöxtur blómstraði
eins og arfi á haugi. Fólk bless-
aði bæði guð og stjórnina og
bölvaði bretanum einum rómi.
Jafnvel stækustu ihaldsmenn
voru farnir að sætta sig við
„Ölafiu” þessa atorkusömu
vinstristjórn. Kommanir farnir
vesturi Ameriku að makka við
auðhringa um orkufrekan iðn-
að, indælis karbit i Hvalfirði.
Launþegar vildu meira kaup.
Samningaþóf stóð lengi. Þar
börðust hinir hæstlaunuðu hat-
rammri baráttu fyrir „hina
lægst launuðu”. Og niðurstaðan
varð sú að hinir lægst launuðu
urðu áfram lægstlaunaðir og
þeir hæstlaunuðu urðu auðvitað
áfram hæstlaunaðir og hærra
launaðir en nokkru sinni fyrr.
Meira var framleitt af stein-
steypu en nokkru sinni. Fólk
vildi stærri fleti, rýmri stofur,
viðar útskot, fleiri bilskúra,
stærri hús, meiri steinsteypu.
Iðnaðarmenn settu upp hærri
unni. Og Indriði G. er nú eflaust
kominn i hóp sparilistamanna
þjóðarinnar fyrir þessa frábæru
kómediu, sem hann setti á svið
þarna á Þingvöllum i sumar,
heiðurslaunað heldra skáld.
Eflaust verður mynd allrar
þjóðhátiðarnefndar fest á fri-
merki þegar fram liða stundir.
— Sú andlega sigling, sem þessi
nefnd hefur þreytt á árinu verð-
ur annálsverð og munuð meðan
land byggist og vissulega hefur
hún nú siglt friðu fleyi i höfn.
Þar er allt með silfri og gulli
prýtt og skipið allt skarað
postulinsskjöldum. Það for-
kostulega far verður eflaust
þegar fram liða stundir haft til
marks um andlegt ástand þess-
arar glysgjörnu kynslóðar óða-
verðbólgunnar.
Þegar kreppan er komin um
kring, þegar við erum hættir að
leika frimerkjaleik og safna
mynt og minnispeningum. Þeg-
ar við verðum orðnir svoldið
gáfaðri, þá munu vitrir menn
hafa veggskildi þjóðhátiðarinn-
ar upp á vegg hjá sér til minn-
ingar um mestu endileysuna i
íslandssögunni.
A þjóðhátiðarárinu voru mörg
afrek unnin i iþróttum og list-
um. Okkur tókst að sparka bolta
á heimsmælikvarða og setja
norðurlandamet i lyftingum.
Friðrik mátaði viða um heim og
Jónas Stýrimaður kynntist
svartlistinni i Þýskalandi. Þar
lék Róbert fiðlarann og varð
frægur. ólöf Pálsdóttir vakti at-
hygli i Frans og islenskir popp-
arar reyndu allt hvað af tók að
vekja athygli i London. tslend-
ingar eiga sterkasta mann i
heimi og miðilshæfileikar Haf-
steins vekja aðdáun færustu vis-
indamanna.
Allt er þetta þó smáræði mið-
að viðþað stórkostlega heimsmet
sem.við slógum i verðbólgu á
árinu. Að visu áttum við fyrra
metið sjálfir, en við slógum það
mjög glæsilega og komum verð-
bólgunni á árinu upp I 51 pró-
sent. — Þetta met verður varla
slegið. Það mun liklega afla
okkur meiri frægðar en allt ann-
að, sem við höfum afrekað i
ellefu hundruð ár. Hins vegar
leikur nokkur vafi á þvi hverstu
stolta við getum talið okkur af
slikri frægð. Lengi vel var geng-
ið látið fljóta, uns það maraði i
hálfu kafi. Ólafia lét gengið þá
siga, eins og frægt varð. Nýja
stjórnin lét það hins vegar verða
sitt fyrsta verk að færa það
hressilega á kaf og nú er vist út-
lit fyrir að það sökkvi alveg.
Með nýrri stjórn koma ný ráð,
lika nýtt útvarpsráð. Við erum
aftur knúsaðir i kærleiksfaðmi
vestrænnar samvinnu og i
bræðralagi við þjóðverja. —
Stjórnin lét verða sitt fyrsta
verk, er hún kom til valda i
haust að kyrrsetja herinn hér
um aldur og æfi. Þar með rætt-
ist ósk „hins þögla meirihluta”
og hugprúðu dátanna þrettán,
sem nú berjast fyrir tukthúsun
þeirra, sem höfðu aðrar skoðan-
ir.
Sú kenning á ser ötula for-
mælendur i hópi „þögla
meirihlutans” að menning okk-
ar sé ekki frjáls. Það eitt sé
frjáls menning, sem hafi ame-
riskt uppeldistæki og afþreying-
artæki hermanna að leiðarljósi.
Eflaust fáum við aftur blessað-
an geislann frá kanasjónvarp-
inu. Við fáum lika örugglega
karbit i Hvalfirði. -
Og nú eru ýmsir að spá okkur
fleiri álverum. Okkar er orkan.
Þá geta blessaðir bændurnir
brugðið búi og fengið aö dunda
sér við málmblendið og ál-
bræöslu I stað þess að snudda
þetta afan við bannsetta belju-
rassana, sem ekkert gefa af sér
nema mykju og óþarfa mjólk.
leið og Ingólfur forðum daga.
Þetta mun liklega verða einn
eftirminnilegasti spretturinn i
gjörvöllu þjóðhátiðarhaldinu.
Vegalagning og brúarsmiði
var mikill þáttur þeirrar veislu
sem þjóðin hélt sér á afmælinu.
Urðu margir fullir i hinum fjöl-
mörgu brúarvigslum, sem urðu
allra vinsælustu skémmtanir.
Hringvegurinn var opnaður
með pomp og pragt og ákveðið
var siöan að opna hringveg I
hverri sveit landsins. Bændur
hlupu frá orfi og ljá um háslátt-
inn, sjómenn bundu landfestar
og iðnaðarmenn gerðu hlé á
akkorðinu, allir þeystu hringinn
og hring eftir hring.
Siðan var skundað á Þingvöll.
Þar var mikið étið af pylsum
eins og jafnanáþjóðhátlð.Menn
slöfruðu i sig einni með tómati
og sinnepi til heiðurs ellefu alda
byggð i landinu, og settu remú-
laði útá i minningu Jóns Sig-
urössonar. Blessuö börnin fóru
með fánann sinn i strætó austur
á Þingvöll til þess að hlusta á
heilagar kýr þjóðfélagsins stiga
þar I stól og baula i sumarblið-
Eftir Jón Hjartarson