Þjóðviljinn - 16.03.1975, Síða 14

14 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 16. marz 1975.
Sunnudagur 16. marz 1975. ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 15
ÖRNÓLFUR ÁRNASON
GOTT
LAND
FYRIR
GÓÐA
FERÐA-
MENN
i sólarsælu og „kúballbra” flatmaga burgeisar noröursins^ og stundum hitta Ijóshæröar stiilkur blóöheitan strandguö.
Örnólfur Árnason hefur
um margra ára skeið haft
það að sumarstarfi að
vera fararstjóri hjá
Ferðaskrifstofunni Útsýn
á Spáni, lengst af á Costa
Brava og Costa del Sol.
Hvers vegna er svona gott aö
vera erlendur feröamaður á
Spáni? Er það vegna þess að
sólin baðar borgir og fiskiþorp
geislum sinum flesta daga árs-
ins? Er það vegna þess að þar
hafa risið ferðamannanýlendur
kringum bestu baðstrendurnar,
þar sem fólk frá norðlægari
löndum kemur saman til að
slæpast og allir eru samtaka að
skemmta, skemmta sér,
skemmta sér? Eða er það
kannski vegna þess að flaskan
af rauðvini kostar i búð 50 krón-
ur íslenskar? Og brosandi
þjónninn hellir hálft glasið af
rommi fyrir siþyrsta burgeisa
af norðurslóðum, sem þykir lítið
að greiða hundraðkall fyrir
„kúba libre”.
Auðvitað er það þessvegna.
Flest fólk fer til Spánar fyrst og
fremst i leit að þessum gæðum,
sem eru annaðhvort svo sjald-
gæf eða svo dýr I þeirra eigin
heimkynnum. Veðurfarið og
verðlagið er helsta orsök þess
að árleg tala ferðamanna er
tekin að nálgast ibúatölu Spán-
ar.
Hins vegar ber fleira til. Til
eru önnur lönd, þar sem lika er
sól, náttúrufegurö og sögufræg-
ar og aðlaðandi borgir. Það eru
lika til aðrar gestrisnar og bros-
mildar þjóöir. En ég held að
spánverjar hljóti að vera elsku-
legri I viðmóti en allar aðrar
Evrópuþjóðir — að minnsta
kosti við útlendinga.
Sú vinsemd og hjálpsemi sem
þetta léttlynda fólk sýnir er-
lendum gestum, virðist ekki
eiga sérnein takmörk. Við þetta
tortryggna og innhverfa fólk að
norðan, reynum stundum að
skyggnast eftir falsi eða skild-
ingabetli bak við brosandi and-
litin, en finnum sjaldan annað
en einlægni. Þeir sem fást við
þjónustu á Spáni, eru auðvitað
ekkert yfir það hafnir að taka
við skildingum. Föst laun þeirra
eru meira að segja miðuð við að
þeir hafi slikar aukatekjur. En
þjónar hlaupa iðulega langan
spöl með dýra myndavél eða
handtösku fulla af peningum á
eftir gleymnum ferðamönnum
og fyrtast ekkert þó að þeim sé
bara þakkað með orðum. Heið-
arleiki spánverja er frægur og
næstum einsdæmi að hnuplað sé
úr hírslum manna á hótelum,
einsog svo algengt er i ná-
grannalöndunum.
Settu þig ekki á
háan hest
I fyrstu kunna margir íslend-
ingar ekki að taka á móti þjón-
ustu sem látin er i té á þennan
hátt. Sérstaklega gleymist oft
að hafa beint samband við fólk-
ið, lita framanl það og brosa við
þessum alúðlegu andlitum. Það
kemur líka ósjaldan fyrir að við
gerum kröfur sem spánverjar
eiga erfitt með að uppfylla.
Þetta eru einkum kröfur um
hraða og hreinlæti.
En smám satnan lærist okkur
að með óþolinmæðinni uppsker-
um við ekki annað en að komast
sjálf I vont skap. Og svo er skyn-
samlegra að horfa beint fram-
ani barmanninn og brosa meðan
hann er að smyrja brauðsneið-
ina handa manni, þvi að ef við
litum niður komum viö kannski
auga á sorgarrendurnar undir
nöglum hans og missum lyst á
matnum.
Ekki svo að skilja aö seinlæti
og óþrifnaður tröllriði öllu á
Spáni. Á bestu gistihúsum og
veitingahúsum er auðvitað
kappkostað að fullnægja kröfum
erlendra gesta. Og margt af
fólkinu, til dæmis þjónar og
starfsfólk við móttöku á hótel-
um, kann vel til verka. En aukn-
ingin er svo griðarlega hröð frá
ári til árs, að stöðugur skortur
er á þjálfuöu starfsliði. Stúlka
úr fjallaþorpi i Andalúsiu eða
Estremadura hefur enga mögu-
leika til að þekkja hreinlætis-
kröfur islenskrar húsmóður.
Lúxusibúðin i strandbænum
er henni jafnframandi umhverfi
og Hótel Saga er torfbæjarbónd-
anum. Þessvegna skilur hún
ekki hvað á seyði er, þegar hún
fær yfir sig orðaflaum á
óskiljanlegri tungu og þetta
föla, bláeyga fólk bendir á fáein
fingraför á glasi eða ofurlitnn
sandhaug undir teppishorni.
En spánverjar eru smám
saman að læra að gera okkur til
hæfis. Og við þurfum lika að
læra ýmislegt — til dæmis þolin-
mæði og tillitssemi viö annað
fólk (þvi að spánverjar eru
fólk). Að skilja er sama og að
fyrirgéfa. Þvi má sjá i gegnum
fingur við litlu sveitastúlkuna
sem gerir hreint hjá okkur, ef
viö höfum i huga hennar erfið-
leika, og sýna þolinmæði meðan
hún er að læra sitt starf. Og
kannski gætum við lika hugleitt
hvað hún hefur smánarlega lág
laun — en sú staðreynd er á-
stæðan fyrir þvi að við höfum
ráð á að dvelja á Spáni. Það er
hlægileg og fáránleg sjón að sjá
svokallað islenskt yfirstéttar-
fólk reigja sig og tala niður til
spænsks þjónustufólks og
heimta „sörvis”. En að sjá
venjulegt islenskt alþýðufólk
belgja sig út i hlutverkum hall-
argreifa og hefðarfrúar i við-
skiptum við alþýðu lands sem i
36 ár hefur veriö f heljargreip-
um arðráns og fasisma — það er
ekki spaugilegt, heldur rauna-
legt.
Hver er skrýtinn?
Við getum lært fleira af spán-
verjum en að fyrirgefa þeim.
Okkur þykir ekki mikill menn-
ingarbragur að ýmissi fyrir-
greiðslu þeirra. En þeir eiga
ekki siður erfitt með að skilja
menningu gestanna, sem lesa
má af lifnaðarháttum þeirra og
framkomu. Barþjónninn á
ströndinni telur sig ekki þurfa
að fyrirgefa Norðurlandabúan-
um eða englendingnum eða
þjóðverjanum sem drekkur 3
eða 4 glös af „kúba libre”
(rommi og kókakóla) fyrir há-
degi og óteljandi glös af öllum
mögulegum tegundum af áfengi
allan liðlangan daginn. En hann
hefur áhyggjur af þessu þambi.
Hann veit að þetta er hættulegt,
þvi að stöku sinnum lýkur þess
konar skemmtiferðum á sorg-
legan hátt. Og svo skilur spán-
verjinn ekki eftir hverju er ver-
ið að sækjast með þessu. í hans
huga er það ekki skemmtun að
vera drukkinn. Mjög fáir spán-
verjar drekka til þess að finna á
sér.
Flestir Norður-Evrópubúar
sem koma til Spánar að sóla sig
halda að enska sé heimsmál.
Hún er það sjálfsagt — en ekki á
Spáni. Starfsfólk i móttöku
gistihúsa og á ferðaskrifstofum
talar að visu einhverja ensku.
En þar með er næstum allt upp
talið. Spánverjar eru vaknaðir
til vitundar um notkun ensku á
alþjóðavettvangi, en samt er
ekki enn farið að kenna ensku
sem skyldunámsgrein i skólum.
Það er meira að segja mjög
sjaldgæft að háskólamenntað
fólk tali nokkurt orð i þessu
tungumáli, sem margir halda
að leysi allan vanda terða-
mannsins hvar sem er i heimin-
um. Þetta á sjálfsagt eftir að
breytast innan skamms, þvi að
málaskólar spretta upp einsog
gorkúlur, en þó er þess ekki að
vænta að almenningur taki að
mæla á ensku fyrr en skólakerf-
ið leggur blessun sina yfir hana
og ný kynslóð vex úr grasi.
Hins vegar er öll afstaða
spánverja til útlendinga þannig
að ferðamönnum reynist tiltölu-
lega auðvelt að gera óskir sinar
skiljanlegar. I Paris nenna fáir
að afgreiða þá sem ekki tala
reiprennandi frönsku. Frakkar
sem ekki skilja eitt einasta orð i
neinu erlendu tungumáli, botna
ekkert I þvi hvað svona fábjánar
séu að vilja út fyrir sinn hrepp.
En spánverjar ætlast aldrei til
þess af ferðafólki að það tali
spönsku. Spænskir yfirþjónar
standa langtimum saman yfir
útlendingum, benda á nöfnin á
matseðlinum, gagga, baula eða
teikna á serviettur myndir af
hinum ýmsu dýrum til að útlista
réttina sem á boðstólum eru.
Ferðamaðurinn er alltaf fyrst
og fremst gestur og spánverjar
virðast ævinlega telja það sina
eigin sök að tala ekki tungumál
gestins. Ef gesturinn kann fáein
orð i spönsku, eru honum ekki
aðeins fyrirgefnar allar mál-
fræðivillur og aðrar rassbögur,
heldur keppast allir við að sýna
honum að þeir kunni að meta þá
vinsemd sem hann hafi sýnt
þeim með þvi að læra tungumál
þeirra.
Mállaus gestrisni
með hvítlauki?
Til er á Spáni önnur tegund
gestrisni sem ekki er af eins
óeigingjörnum toga spunnin.
Hún er eingöngu sýnd erlendu
kvenfólki. t ferðamannabæjun-
um viö ströndina er griðarlegur
sveimur af spönskum karl-
peningi sem ekki virðist hafa
annað fyrir stafni en að bjóða
útlendum stelpum aðstoð við að
skemmta sér. Á daginn ganga
þeir i smáhópum eftir strönd-
inni, kolbrúnir á kroppinn með
krossa eða marlumyndir á
keðju um hálsinn. Þeir leita
uppi ljóshærðar stúlkur á
aldrinum 13 til 60 ára og svifa að
þeim með tilboðin sin. Stúlkurn-
ar skilja sjaldan orð af þvi sem
þeir segja, enda eru tungumál
ekki þeirra fag. Það er lika
stundum eins gott að þær skilja
ekki hvað þeir segja, Þeir fá
hryggbrot i flestum tilfellum, en
láta það ekkert á sig fá, þvl að
nóg er af fiski i sjónum og með
eljunni og þrautseigjunni finna
þeir áreiðanlega að lokum ein-
hverja sem ekki setur fyrir sig
hvitlauksilminn né málleysið,
heldur fellst á að kynna sér
þessa gestrisni innfæddra.
Stundum eru þær kannski bara
of latar i brennandi sólinni til að
visa þeim á bug. Það kostar
nefnilega talsvert meira en eitt
Islenskt nei að hrinda árásum
þessara kavalera.
A skemmtistöðum næturinnar
eru þessir sömu heiðursmenn
aftur mættir fyrstir allra. Og nú
i skyrtum og stundum skóm að
auki. Þegar þær ljóshærðu neita
þeim um dans, setjast þeir hjá
þeim, biðja þær að gefa sér
a.m.k. eina sigarettu og fá sér
siðan óboðnir sopa úr glösunum
þeirra. Mörgum stúlkum þykir
þetta nú fulllangt gengið, en
öðrum finnst það „ofsalega
frumlegt”.
Það er fræg munnmælasaga
að stelpur frá Norðurlöndum
séu auðveld bráð. Spænskir
strákar grobba hástöfum á
kaffihúsum yfir sigrum sinum i
þessari eilifu glimu. En eftir
margra ára kynni af lifinu i
spönskum ferðamannabæjum,
dreg ég mjög i efa að islenskar
stúlkur eða skandinaviskar séu
lausari á kostunum en gengur
og gerist. Flestar stelpur segja
að þessir stæltu og sólbrenndu
strandguðir séu að visu „aga-
lega sætir”, en þeir séu andfúlir
og frekir og svo tali þeir ekki orð
i ensku. Stúlkunum að norðan
likar yfirleitt miklu betur við þá
sem ekki borða nein ósköp af
hvitlauki og hafa lært ensku i
skóla, þ.e.a.s. stráka frá Norð-
ur-Evrópu sem komið hafa til
Spánar I sömu erindum og þær
sjálfar — og eru sprottnir úr liku
umhverfi og þær. Ef þessar ljós-
hærðu dætur velmegunarinnar
verða hrifnar af innfæddum
strákum, eru það miklu oftar
fölir og feimnir námsmenn frá
borgunum inni I landi.
Aö eiga Spán
að gömlum vini
Það verður mörgum ferða-
manninum vel til vina á Spáni,
þótt ekki takist alltaf ástir með
útlendum stelpum og innlendum
strákum. Margt fólk kemur ár
eftir ár i sama strandbæinn til
að eyða þar sumarleyfi sinu.
Það er gaman að skoða ný lönd,
en það er lika ánægjulegt að
koma til staðar sem maður
þekkir fyrir. Margir ferðamenn
venja komur sinar til Spánar af
þvi að þeir vita nákvæmlega að
hverju þeir ganga þar. Þeir vita
að sólin skin alla daga og gerir
ekki uppá milli sigauna og
svindlara. Þeir vita að Luis við
sundlaugina geymir handa
þeim sömu sólbekkina og- i
fyrra. Og þeir vita að Pepe i
barnum á horninu fagnar þeim
einsog fóstbræðrum nýsloppn-
um úr sjávarháska og man
hvaða tegund á að setja i glösin
þeirra og hvað á að setja á
glymskrattann.
Þegar allt kemur til alls, er
þetta kannski það sem ferða-
maðurinn leggur mest uppúr —
að vera vel tekið. Og á Spáni er
ferðamönnum tekið opnum
örmum — svo framarlega sem
þeir kunna sjálfir að koma vel
fram við það öndvegisfólk sem
byggir Spán. Og til þess þarf
ekki mikið. Spænskt þjónustu-
fólk hefur mikið langlundargeð i
viðskiptum sinum við háværa
og heimtufreka gesti. Þeim er
kurteislega borið það sem þeir
biðja um. En þeir vita ekki af
hverju þeir missa með þvi að
misbjóða þessu dökkeyga fólki,
sem hefur bæði tiguleik og stolt,
þótt það telji sig ekki yfir það
hafið að þjóna öðrum. Ef ferða-
maðurinn hefur fyrir þvi að
horfa framani þjónustufólkið,
finna út hvað það heitir og
kannski jafnvel hæla matnum,
þó ekki væri nema á islensku
eða fingramáli — þá er björninn
unninn. Eftir það er honum tek-
ið sem einstökum aufúsugesti,
hvort sem hann er hófsmaður
eða eyðslukló. Honum er bent
sérstaklega á það hvaða matur
sé bestur þann daginn og engin
áreynsla eftir talin að gera hon-
um dvölina sem ánægjulegasta.
Þegar ég spyr sjálfan mig aft-
ur hvers vegna það sé svona
gott að vera erlendur ferðamað-
ur á Spáni, svara ég: það gerir
fólkið, sólin, verðlagið, fólkið,
náttúrufegurðin og fólkið.

fiðringur
í œðum
Eiginlega var ekki komið .vor.
Vorið kemur i fyrsta lagi um
miðjan april, og nú var mars,
páskarnir á næsta leiti,
skiöastand á fólki og fyrsta vor
lambið ekki nærri fætt.
Samt var einhvers konar vor-
hugur I okkur. Loftið I vesturbæn-
um angaði af þessari yndislegu
skitalykt úr görðunum, skarninn
lá I elskulegum flekkjum á gras-
flötunum og okkur fannst að þótt
hitinn væri ekki mikill, og senni-
lega öllu nær þvi að vera frost, að
hér eftir myndi veðrið aðeins
vera gott. Okkur langaði til aö
velta okkur berir upp úr skarna-
haugnum bak við Birkimel 10.
Otmánaðaslenið virtist vera að
lurðast af okkur, skyndilega vor-
um við hættir að loðmullast á
skrifstofunni reykjandi framund-
ir hádegi, i hæsta lagi hlæjandi
vitfirringslega að aulafyndni, nú
horföum við á Esjuna út um
gluggann, skærbláir litir náttúr-
unnar og himinsins rugluðu
papplrssellurnar I vetrarplndum,
vesölum likömum okkar,og okkur
fannst við vera i þann veginn að
breytast i náttúrubörn.
Eigum við ekki að skella okkur
eitthvað út úr bænum á morgun,
spurði Palli og var þannig til
augnanna aö ég vissi að ekki
dygði að draga úr.
Við fórum snemma af skrifstof-
unni, skildum faktúrurnar eftir
hálffalsaðar þennan daginn, Palli
fór I rikið en ég fór að leita að
Skodabeyglunni minni.
Ég fann skrjóðinn þar sem ég
siðst gekk frá honum haustið áð-
ur. Standandi, hálffullur af snjó,
enda allar rúður niðurskrúfaðar,
bak við hús frænda mins gamla,
dekkjalaus með spýtukubba und-
ir öxlunum og lokið á vélarhúsinu
barbist i norbangjólunni eins og
sendi það síðustu kveðjuna til
þessa heims.
Ég fann dekkræfil i kjallara,
annan á háalofti, keypti felgu og
hjólbarða á verkstæði skammt
frá og dró svo gamla varadekkið
undan aftursæti Skodans, skrúf-
aði draslið undir, hellti olíu á vél-
ina, þvi af henni brenndi Skoda-
felicia þrumusport jafnan mörg-
um litrum og svo fór apparatið I
gang.
Palli kom með áfengið, við
hlýjuöum okkur i kjallaranum
hans frænda, og þegar ég hafði
skafið mesta oliudrulluna af
jakkafötunum, Palli búinn að
binda niður vélarlokið, þá fannst
okkur ótækt að biða morgundags-
ins, best væri að drifa sig mót sól
og sumri strax i dag, við verðum
orönir sólbrenndir fyrir kvöldmat
sagði Palli og glotti, við hljótum
að finna einhvers staðar vik sem
við getum synt i.
Ég ákvað að láta bjartsýnina
ráða, veturinn horfinn út I ó-
gleymið, Skodinn prumpandi af
óþolinmæði þar i portinu, þjóð-
vegurinn biður sagði ég.
Frændi hafði fengið veður af til-
standinu, gaf okkur kaffi og fór að
þylja veðurfregnir. Hann talaði
um hvassa norðanátt og spáði
ófærð á Holtavörðuheiði með
kvöldinu.
Við sögðum frænda að okkur
kæmi veðurútlit á Norðurlandi
ekkert við, frekar en annað þar
um slóðir. Norðurland, Holta-
vörðuheiði og allt það var i okkar
hugum eitthvað órafjarri, útlönd,
sem við myndum heimsækja með
yfirlæti þegar við kæmumst á eft-
irlaun. Við vorum ekki að
strekkja i ófærð, ætluðum bara að
fá okkur sundsprett i vorbliðunni,
t.d. i Hvalfirði sagöi Palli og fékk
sér úr flösku.
Það var erfitt að hem ja Þrumu-
Skodann á veginum. Stýrið orðið
dulltið jaskað, þurfti aö snúa þvi
nokkuð áður en hjólin svöruðu
svoleiðis taugaboði, stýrið var
hægra megin, vont að sjá út i ryk-
mekkinum, grjóthriðin stóð á
okkur undir Esjunni,en við reikn-
uðum með að bændur i Borgar-
firöi væru nú á kafi i vorönnum.
Við fórum af þjóöveginum und-
ir Hafnarfjalli, ókum i kvöldsól
yfir mela og urðir niður undir sjó,
hlupum með áfengið úr bilnum og
höfðum ekki orðá þvi að hann var
fjandi kaldur, rifum af okkur
jakkaföt, skyrtur og nærföt og
ösluðum sárfættir út i Atlantshaf-
ið, skulfum óskaplega, en höfðum
ekki orð á þvi að slyddan var að
veröa að hagléli.
Við fengum i okkur einhvern
hita meö þvi að keyra eins og vit-
firringar,hlæja rosalega að engu,
drekka, hossa okkur I bilnum, en
þegar við bjuggumst við að fara
aö sjá I Bifröst, vorum við orðnir
fullir af kvefi, komið myrkur,
snjór farinn að safnast á rúður
beyglunnar og Palli farinn að tala
um einhvern mann sem hann
þekkti á bændaskóla á Hólum og
myndum við eflaust gista þar i
nótt eða riða út með skagfirðing-
um.
Það var hlaupið i skafla á veg-
inum, kófið varð æ svartara og
skrjóðurinn var farinn að hlaupa
út undan sér, stinga sér gegnum
skaflana og gangurinn fjári
skrykkjóttur.
Palli sagði aö engin ástæða
væri að óttast, snjórinn yrði
farinn von bráðar, hann fer aö
rigna, sagði Palli, það kemur heit
rigning og uppúr miðnætti verður
sólin farin að skina.
Við brunuðum norður Norður-
árdalinn og bráðlega var Skodinn
farinn aö urra mót neðstu brekk-
unum á Holtavörðuheiði en fann-
fergið var sem svartur veggur
framundan.
Við komumst nokkuð upp á
heiöina, en löngu áður en Kon-
ungsvarða hefði sést i góðu
skyggni, höfðum við fest beygl-
una margsinnis og á endanum
mjökuöumst við áfram, höfðum
opna framhurð til að sjá frekar
vegarkantinn.
Skodinn var orðinn hvitur og
við lika, ég kreppti loppnar, bláar
krumlur um stýrið og var farinn
ab efast um vorib.
Við gáfumst upp, ákváðum að
fresta för til morguns.
Sú ákvörðun breytti reyndar
litlu. Nú var bara að mjaka far-
kostinum afturábak niður af heið-
inni og ég lá nær láréttur út úr
bllnum og þreifaði stundum með
hendinni til að finna kantinn, bill-
inn nær fylltist af snjó.
Við náðum Fo'rnahvammi á
endanum, mjög illa til reika og
þar stóðu þá á hlaðinu Land-
roverar, snjóruðningstæki og
flutningabilar, ökumenn þeirra
sátu inni við eða sváfu, höfðu
fyrir löngu gefist upp fyrir þeirri
sumartið sem við Palli ætluðum
að finna i æðum okkar. Vanir
ferðamenn komu út á tröppur og
horfðu undrandi á ræfilslegasta
sportbil i heimi koma másandi i
hlað með tvo jakkafatamenn á
blankskóm innanborðs. Við
reyndum að bera okkur manna-
lega, en vorum háttaðir niður i
rúm.
Daginn eftir lötraði Skodinn
ganglaus af Fornahvammshlað-
inu, neitaði að fara i gang og I
geðillsku settum við hann út i
gjótu utan vegar, tókum nær
tóma flösku úr aftursætinu og
yfirgáfum þar farkost okkar,
en-fengum far með rútu til
Reykjavikur þar sem við lágum i
lungnabólgu fram I mai.
(Stytt I endursögn. —GG)