Þjóðviljinn - 07.03.1976, Qupperneq 24

Sunnudagur 7. mars 1976.
Rætt viö
Kolbrúnu
Ágústsdóttur
og Ástríði
Karlsdóttur
Týnes
hjúkrunarkonu í
kynfræösludeild
Heilsuverndar
stöðvarinnar
Ástriöur Karlsdóttir Tynes (t.v.) og Kolbrún Ágústsdóttir hjúkrunarkonur i kynfræðsludeild Heilsuverndarstöövarinnar.
Þörfin á
fræöslu
er af-
skaplega
mikil
t fyrra setti alþingi lög
sem valdið höfðu miklum
deilum: lög um ráðgjöf og
fræðslu varandi kynlíf og
barneignir og um fóstur-
eyðingar og ófrjósemisað-
gerðir. Um þessi lög rifust
menn hvar sem var og
hvenær sem var í fleiri
mánuði og fór svo að
ýmsar skorður voru settar
frjálsum fóstureyðingum.
Einn kaflann var þó
ekkert rifist um> kaflann
um ráðgjöf og fræðslu.
Allir voru sammála um að
brýna nauðsyn bæri til að
koma á slikri f ræðslu hvort
sem þeir voru fylgjandi
frjálsum fóstureyðingum
eða ekki.
Alþingi afgreiddi lögin i mai i
fyrra og i 1. kafla þeirra stendur
þetta ma.: Gefa skal fólki kost á
ráðgjöf og fræöslu varðandi kyn-
lif og barneignir. Landlæknir
hefur á höndum yfirumsjón með
framkvæmd og uppbyggingu
slikrar ráögjafar og fræðslu.
Ráögjafaþjónusta þessi skal veitt
á heilsugæslustöðvum og sjúkra-
húsum og má vera i starfs-
tengslum við mæöranefnd, kven-
sjúkdómadeildir, geövernd, fjöl-
skylduráðgjöf og félagsráðgjafa-
þjónustu. Að ráðgjafaþjónustunni
skulu starfa læknar, félagsráð-
gjafar, ljósmæður, hjúkrunarfólk
og kennarar, eftir þvi sem þörf
krefur. Fræðsluyfirvöld skulu i
samráði við skólayfirlækni veita
fræðslu um kynlif og siðfræði
kynlifsins á skyldunámsstigi i
skólum landsins. Einnig skal
veita þessa fræðslu á öðrum
námsstigum.
Ennfremur segir i lögunum:
Aðstoð skal veita, eftir þvi sem
viö á, svo sem hér segir: 1.
Fræðsla og ráögjöf um notkun
getnaðarvarna og útvegun
þeirra. 2. Ráðgjöf fyrir fólk, sem
ihugar aö fara fram á fóstur-
eyðingu eða ófrjósemisaðgerð. 3.
Kynlifsfræðsla og ráðgjöf og
fræösla um ábyrgð foreldrahlut-
verks. 4. Ráðgjöf og fræðsla
varðandi þá aðstoð, sem konunni
stendur til boða i sambandi við
meðgöngu og barnsburð.
Ekkert gert,
ekkert fyrirhugað
að gera
Um þetta voru allir sammála.
Þvi skyldi ætla að yfirvöld hefðu
flýtt sér að koma þessu i fram-
kvæmd.
Fyrir nokkru lagði Vilborg
Harðardóttir þingmaður Alþýðu-
bandalagsins þá fyrirspurn fyrir
heilbrigðisráöherra, Matthias
Bjarnason, hvað heföi verið
aðhafst i krafti þessara laga og
hvað stæði til að gera. Svar ráð-
herrans var stutt og laggott:
ekkert hefur verið gert og ekkert
stendur til að gera á þessu ári.
Einhverra hluta vegna kaus
ráðherra að misskilja fyrirspurn
Vilborgar og talaði um að hér
væri um viðkvæmt mál að ræöa
sem þyrfti að skipuleggja i sam-
ráði við menntamálaráðuneytið
og slikt tæki langan tima. Vilborg
benti honum á að sú fræðsla sem
fram á að fara á sjúkrahúsum og
heilsugæslustöðvum væri i
höndum landlæknis eins og þvi
þyrfti ekkert samráð aö hafa við
önnur ráðuneyti varðandi hana.
Þessu svaraði ráðherra ekki og
fékkst þvi engin skýring á
aðgerðarleysinu frá hans hendi.
Unnu kauplaust
En þrátt fyrir aðgerðarleysi
rikisvaldsins á þessu sviði er kyn-
fræðsla eins og sú sem lögin gera
ráð fyrir veitt á einum stað á
landinu. t Heilsuverndarstöð
Reykjavikur rekur embætti
borgarlæknis kynfræðsludeild
sem opin er einu sinni i viku, á
mánudögum kl. 17-18.30. Þar
starfa 2 hjúkrunarkonur, ljós-
móðir, læknir og hægt er að ná i
félagsráðgjafa ef meö þarf. Ars-
reynsla hefur fengist af þessum
rekstri og þótti Þjóðviljanum til-
valið að ræða við hjúkrunarkon-
urnar Kolbrúnu Agústsdóttur og
Astriði Karlsdóttur Týnes um
starf deildarinnar.
— Þetta starf hófst i febrúar i
fyrra. Þá voru hér hjúkrunar-
kona, ljósmóðir og læknir tvisvar
i viku. Við unnum kauplaust
framan af eða fram i september.
Við vildum þetta sjálf, þvi okkur
langaði að gera tilraun með svona
deild ogsjá hvortraunverulegþörf
væri fyrir hana. t september var
ákveðið að hafa opið aðeins einu
sinni i viku og siðan þá höfum við
fengið laun fyrir þetta starf.
— En er þá þörf fyrir svona
fræðslu?
— Já, þaö virðist vera afskap-
lega mikil þörf fyrir hana. Hingað
koma að meðaltali 15-20 manns i
hvert skipti sem opið er. Sem
dæmi um þörfina má nefna að
hingað kemur fólk af Suður-
nesjunum, Suðurlandsundirlendi
og jafnvel alla leið frá Norður-
landi til að sækja sér fræðslu og
ráðgjöf.
Flestar biöja um
pilluna
— Hvaða aldursflokkar sækja
þessa deild mest?
— Fólk á aldrinum 15-20 ára et
i yfirgnæfandi meirihluta.
Stundum koma þó eldra fólk,
einkum konur sem vilja fá þung-
unarpróf.
—- Og eftir hvers kyns fræðslu
er mést spurt?
— Það er mest spurt um
getnaðarvarnir. Flestir sem
hingaö koma eru stúlkur sem
vilja fá pilluna. 1 þeim tilvikum er
konan frædd um það sem hún þarf
að vita um pilluna og siðan fer
hún i læknisskoöun. Ef um mjög
ungar stúlkur er að ræða er tekið
mið af likamsástandi þeirra og
hvort þær eru i föstu sambandi
við strák. Þetta getur oft verið
erfið spurning hvort láta á td. 14
ára stúlku fá pilluna. Hún er jú
ekki sjálfráða og oft biður lækn-
irinn þær um að leita samþykkis
foreldra. En þessar stúlkur eru
þær sem sist ættu að verða þung-
aðar og það er betra að láta þær
fá pilluna en að fá þær seinna
ófriskar.
En hér er veitt ýmis önnur
fræðsla en um getnaðarvarnir.
Bæði almenn fræðsla um kynlifið
og ráðgjöf fyrir fólk sem á i kyn-
lifsvandræðum. Varðandi siðar-
nefnda atriðið getum við leitað til
sálfræðinga og geðlækna á Kleppi
um aðstoð þvi slik vandamál eiga
sér oftast svo djúpar rætur i
persónuleikanum að við ráðum
ekki við þau.
— Verðið þið vör við mikla
fáfræði fólks á þessu sviði?
— Já, það er farið með þessi
mál eins og feimnismál og i
skólum er td. engin fræðsla sem
heitið getur. Þetta verður til þess
að deildin hér verkar spennandi
og við höfum stundum fengið
hingað unglinga, 13-14 ára, sem
kannski vita ekki hvers vegna
þau koma hingað. Svo eru þess
dæmi að hingaö komi piltar sem
komnir eru i menntaskóla en vita
ekki hvernig tiðarhringur konu
gengur fyrir sig. En þetta er svo
sem i samræmi við þjóðfélags-
andann sem ýtir undir ábyrgðar-
leysi karlmanna á þessu sviði,
þessu er hvergi haldi að þeim.
Hangir í lausu lofti
— Hefur deildin verið auglýst
eitthvað?
— Við létum prenta bækling
um deildina og hlutverk hennar
og honum er dreift til allra sem
hingað koma og einnig á fæð-
ingardeildum og heilsugæslu-
stöðvum. Hins vegar þótti of dýrt
aö láta prenta nógu stórt upplag
til að hægt væri að dreifa honum i
skóla en skólayfirvöld geta fengið
að prenta hann sjálf ef þau óska.
— Hvernig hafa samskiptin við
yfirvöld gengið?
— Þetta hefur verið voðalegt
strið. Borgarlæknir er hlynntur
þessu en borgarráö hefur sýnt
takmarkaöan skilning Formlega
er deildin ekki til ennþá. Um tima
átti að leggja hana niður en þvi
tókst að afstýra. Núna hefur
fengist vilyrði fyrir fjárveitingu
til deildarinnar en það er ennþá
óafgreitt mál þar sem ekki hefur
verið gengið frá fjárhagsáætlun
borgarinnar. Þetta hangir þvi allt
i lausu lofti eins og stendur og við
vitum ekki hvort viö fáum að
halda áfram.
Viö höfum lika leitað til heil-
brigðisráðuneytisins og beðið um
styrk til að sækja námskeið i
Sviþjóð og afla okkur þar meiri
þekkingar. Okkur var vel tekið
þar og ráðuneytisstjóri var
ánægöur með að einhver sýndi
þessu áhuga. Þaö virðist vera svo
að enginn hafi áhuga á þvi aö
mennta sig til þess að geta unniö
að kynlifsfræðslu. Kennarar og
hjúkrunarkonur með venjulega
menntun geta ekki sinnt þessu
sem skyldi, það þarf meiri
þekkingu. Sviar halda mörg stutt
námskeið um þessi mál og það
þyrfti einnig að gera hér. En það
hefur enginn haft frumkvæði að
þvi.
— En hvað um fræðsluna i
skólum? Er hún einhver?
— Það getur varla heitið. Það
er að visu nokkuð mismunandi
eftir skólum og eftir þvi hvort
hjúkrunarkona hvers skóla sinnir
slikri fræðslu. En það er allt of
algengt að þegar kemur að þvi
litla sem nemendum er ætlað að
læra um likama sinn þá er svo til
öllu sieppt sem snertir kynlifiö.
Þetta hlýtur þó að breytast með
grunnskólalögunum, segja þær
Kolbrún og Astriður.
Þvi má skjóta hér inn að lokum
að á vegum menntamála-
ráðuneytisins er nú starfandi
nefnd sem hefur það verkefni að
endurskoða námsefni i liffræði
fyrir grunnskólann. Þar mun
kynfræðsla vera tekin með og
liffræðinámiö fært neðar i skóla-
kerfið en nú er. —