Þjóðviljinn - 10.10.1976, Blaðsíða 9

Sunnudagur 10. október 1976 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 9
kDAGSKRÁ
Þegar bæjarlækurinn heima hljóp upp úr farvegi sinum einn óvæntan hlákudag að hausti, og hafði með sér slatta af kolatonninu, sem átti að drýgja eldiviðarforða vetrarins — þá hefði þótt fengur að þvi að finna ínn- anhúss 1800 tonna heitavatnsuppsprettu eins og þá sem segir frá i þessari grein. EFTIR GUNNAR GUTTORMSSON
Um orkumál á lægra plani
Okkur, sem ólumst upp á
sveitaheimilum, um og upp úr
1940 (hvaö þá fyrr), er sjálfsagt
mörgum hverjum i fersku minni
hvaö fariö var sparlega meö allt
eldsneyti, hvort heldur þaö var
sauöataö, mór, viöur, kol eöa
olia. Sérstök viröing'var þó bor-
in fyrir aökeyptum orkugjöfum,
kolin helst ekki notuö nema á
hátiðisdögum, væri annaö elds-
neyti aö fá til daglegra nota,
ljósin ekki kveikt fyrr en oröið
var hálfrokkiö, og alls ekki látiö
loga á 15 lina lampa ef 8 lina
lampi gaf næga birtu viö hlutaö-
eigandi verkefni.
Þaö getur veriö ómaksins vert
aö spegla ýmis orkumál sam-
timans i ljósi þeirra lifsskilyröa
sem fólk bjó viö á þessum árum.
Þegar orkukreppan skall yfir
hinn iönvædda heim haustiö
1973 leit um stund út fyrir aö
timi mógrafanna rynni hér upp
á ný. Af þvi varð þó ekki, góöu
heilli. Hinsvegar rifjuöust upp
fyrir okkur islendingum gamal-
kunn hugtök eins og sparnaður,
nýtniog fleiri slik, og fariö var i
auknum mæli aö nota þau i um-
ræöu um orkumál.
Mig langar I framhaldi af
þessum inngangi aö segja frá
orkumáli, sem kom upp I fjöl-
býlishúsi hér i borg, nánar til-
tekið viö Eskihliö. Hvort orku-
kreppan var kveikja þessa máls
skiptir kannski ekki öllu máli,
en þaö var upp úr áramótum
1973—74 aö viö sambýlisfólkiö
fórum aö velta þvi fyrir okkur
hvort ekki væri hægt aö bæta
nýtni hitakerfisins I húsinu.
Ég er ekki frá þvi aö ýmsir
þeir sem búa við jaröhita geti
fært sér i nyt þá reynslu, sem
viö nú höfum fengiö, eftir aö tvö
ár eru liöin frá þvi kerfið var
lagfært.
Fyrir þá sem leiöast langar
útlistanir er rétt aö skýra strax
frá aöalatriði málsin, okkur
tókst aö minnka heitavatns-
notkun hússins um 40%Þetta er
niöurstaöa. samanburöar, sem
ég hef gert á heitavatnsnotkun-
inni fyrir og eftir lagfæringu á
kerfinu. Samanburöurinn bygg-
ist á meðaltali frá fjögra ára
timabili, tveggja ára fyrir lag-
færingu og tveggja ára eftir lag-
færingu (notkun á hverju ári er
gefin upp i töflu á siöunni). Aö
magni til er sparnaðurinn hvort
ár tæpir 1800 rúmmetrar (1800
tonn) aö mealtali. Þetta vatns-
magn ætti aö nægja til aö hita
upp 3—4 meðalstórar ibúðir.
En hvaö var svo aö kerfinu, og
i hverju var lagfæringin fólgin?
Viö leituðum til Hitaveitunnar
og einn af starfsmönnum henn-
ar, Grétar Eiriksson kom á
staöinn, skoöaöi kerfiö hátt og
lágt og gaf okkur söar góö ráö
varðandi úrbætur.
Eins og vænta mátti var
margt athugavert við kerfiö.
Þvi var stjórnaö (handstýrt)
meö einum krana i miöstöövar-
húsinu. Aðstreymislögn var
tengd inn á ketilinn, sem notaö-
ur var áöur en hitaveitan kom
til sögunnar, og i honum hring-
rásaöi vatniö vegna millisam-
bands að- og frástreymis (upp-
blöndun) rétt eins og þegar
ketillinn var kola- og oliukynt-
ur. Flestir lokar á ofnum voru
ónothæfir, þannig aö þaö var
undir hælinn lagt hvaöa ofnar
hitnuöu og hve mikið.
Grétar sendi okkur slöar bréf
meö ábendingum um úrbætur á
þeim ágöllum, sem raktir eru
hér að framan. t niöurlagi
bréfsins sagði:
„Án þeirra aðgerða er aö
framan greinir tel ég meö öllu
útilokaö aö kerfiö skili eölileg-
um afköstum og að erfitt mupi
veröa aö fullnægja hitaþörf
hússins þrátt fyrir mikla eyöslu
á heitu vatni.... þar sem um er
aö ræöa margar ibúöir á sama
kerfi tel ég heppilegast aö nota
sjálfvirka frástreymiloka I staö
tvistilliloka og stjórntækja og er
þá nauösynlegt aö settur veröi
þrýstijafnari viö inntak.”
Viö húseigendurnir völdum
þennan búnaö. Heildarkostnaö-
ur viö lagfæringuna var kr.
234.000 (ágúst ’74). Miöaö við
verö heita vatnsins I dag (50 kr.
hver rúmmetri) mun sparnað-
urinn borga þennan kostnað á
ca 2 1/2 ári.
Um „visindalega nákvæmni”
þeirra athugana sem liggja til
grundvallar niðurstööunni má
sjálfsagt sitthvaö bollaleggja.
Þar sem hér er um aö ræöa
einfaldan samanburö á vatns-
notkun tveggja timabila, skiptir
miklu máli hvort t.d. einhverjar
umtalsverðar breytingar hafi
oröiö á ástandi hússins um svip-
ab leyti og hitakerfiö var endur-
bætt. — Þessu er óhætt að svara
neitandi.
Eins kunna menn að spyrja,
hvort ibúar hússins hafi bundist
samtökum um aö lækka hita-
stigiö I ibúöum sinum eftir lag-
færinguna. Svo er reyndar ekki,
og ég get gert þá játningu, að
okkur á efstu hæöinni liður ekki
reglulega vel nema hitastigiö sé
um 22 gr.
Loks má spyrja um áhrif hita-
stigsins utanhúss? Voru
veturnir eftir lagfæringuna
svona miklu hlýrri? Til aö gefa
hugmynd um áhrif veöráttunn-
ar er yfirlit yfir meöalhita
mánaöanna október—april á
umræddu timabili i aftasta
dálki töflunnar.
Vel má llta á lagfæringu hita-
kerfisins sjálfs sem aöeins
fyrsta áfanga i hugsanlegum
sparnaðaraðgerðum. Næsti
áfangi væri að leita svara við
þvi hvort óeðlilega margar
kalóriur sleppa út úr húsinu. Þá
er komið að því að lita á ástand
hússins.
Okkar annars góöa hús mun
teljast fremur illa einangrað
miöaö viö kröfur dagsins i dag,
enda byggt á árunum 1945—’47.
Útveggir eru einangraöir með
texi og tjörupappa og er um 1”
loftbil (trégrind) milli einangr-
unar og útveggja. Þak hússins
(yfir geymslum I rishæö) er lítiö
sem ekkert einangraö, en sem
kunnugt er verða hlutfallslega
langmest varmatöp upp um þök
húsa miðað viö aöra yfirborðs-
fleti. Tvöfalt gler er ekki I öllum
gluggum. Þá ber lika að hafa i
huga aö stigahúsið er i norður-
enda sambýlishússins.
Sú spurning vaknar óneitan-
lega hvaöa viðbótarsparnaði
mætti ná, ef viö tækjum okkur
nú til og einangruðum þakið
betur, tvöfölduðum gler i þeim
gluggum sem enn eru einfaldir
o.s.frv., o.s.frv.
Ég vil hér I lokin leggja
áherslu á, að tilefni þessarar
frásagnar er ekki að leiða
athygli lesenda að tilteknu húsi
við Eskihlið eða gera meira úr
sjálfsagðri lagfæringu á hita
kerfi þess en efni standa til. —
En kannast nokkur viö aö hlutir
sem öllum finnast sjálfsagöir
séu ekki framkvæmdir?
1800 tonna árlegur sparnaöur
á heitu vatni i einu stigahúsi er
hreint ekki litiö vatnsmagn. Ég
er ekki I minnsta vafa um, að ef
farið væri ofan i saumana eink-
um á ástandi hitakerfa i eldri
húsum á hitaveitusvæöum — aö
ekki sé minnst á einangrun og
frágang sömu húsa — mundi
það heita vatn sem þar fer for-
göröum fylla marga 1800 rúmm.
tanka. A timum þegar allir sem
við oliukyndingu búa kalla á
hraðari framkvæmdir t.d. viö
boranir eftir heitu vatni, ber aö
hafa i huga aö sparnaöur á heitu
vatni hjá þeim sem þess njóta
þýðir, aö mun fleiri geta
hagnýtt þá orku sem núverandi
hitaveitur i landinu gefa af sér.
Tölulegar upplýsingar varðandi sparnað á heitu vatni i
húsinu X við Eskihlíð Athugunar Heitavatns- Meöalárs Meöalhiti
Timabil notkun notkun vetrarmánaöa
ár rúmm. (tonn) rúmm. (tonn) Cgr.
I Fyrir ’72—’73 4639 4542 1.8
lagfæringu ’73—’74 4444 1.5
II Eftir *74—*75 3077 2748 1.1
lagfæringu ’75—’76 2418 = 40% (af 1.4
Árlegur sparnaður: 1794 rúmm. eða 4542
rúmm.)
GLÆSILEGASTA BÍLASÝNING VOLVO FRAM TIL ÞESSA.
SÝNINGARBÍLAR:
Nú hefur Volvo örugglega bíl fyrir yður.
Komið og skoðið stórglæsilega bílasýningu íVolvosalnum
að Suóurlandsbraut 16.
VOLVOSYNINGIN ER OPIN:
Laugardaginn, 9/10, kl. 14—19.
Sunnudaginn, 10/10, kl. 10—19.
VELTIR Hr
Suðurlandsbraut 16 • Simi 35200
VOLVO 245
VOLVO 343
VOLVO 66