Þjóðviljinn - 26.02.1977, Qupperneq 4

4 — SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 26. febrúar 1977
wðvhhnn
Xínlanon vnvínlívmn Útgefandi: titgáfufélag Þjóðviljans. tJtbreiðslustjóri: Finnur Torfi Hjörleifsson.
ivjuigugrI M/MUllMflU, Framkvæmdastjóri: Eiður Bergmann Auglýsingastjóri: tllfar Þormóðsson
VPrkalvfivhrpvfínanr Ritstjórar:Kjartan Óiafsson Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar:
Kuyuznrcyjingur Svavar Gestsson Sföumúla 6. Simi 81333
og þjódfrelsis. Fréttastjóri: Einar Karl Haraldsson. Prentun: Blaöaprent hf.
Umsjón með sunnudagsblaöi:
Arni Bergmann.
Ný efnahags-
stefna
t greinargerð Kjaramálaráðstefnu
Alþýðusambands Islands um kjaramál
kemur fram að samkvæmt útreikningum
Þjóðhagsstofnunar rýrnaði kaupmáttur
launa árið 1975 um 15-16% og enn um 3-4%
á sl. ári. Frá gerð kjarasamninganna i lok
febrúarmánaðar 1974, hefur, kaupmáttur
almennt rýmað um 25-40% segir ennfrem-
ur i greinargerð Kjaramálaráðstefnunn-
ar. Af þessu er augljóst að kaupið verður
aðhækka; áframhaldandi láglaunastefna
stjórnvalda getur stefnt i hættu atvinnu i
landinu, valdið framleiðslusamdrætti
vegna minnkandi eftirspurnar og jafnvel
landflótta þegar i boði eru annars staðar
mun hærri laun en hér. ,,Nú er umsamið
kaup þess fólks, sem vinnur i fiskvinnslu,
við iðjustörf, alla algenga verkamanna-
vinnu og almenn afgreiðslustörf rúmlega
70.000 kr. á mánuði miðað við 40 stunda
vinnuviku”, segir i greinargerð ASl og
ennfremur: „Allir hljóta að viðurkenna að
slíkt kaup er langt frá þvi að duga fjöl-
skyldu til mannsæmandi lifs. það er stað-
reynd að dagvinnukaup verkafólks hér
álandi er um helmingi lægra en i nálægum
löndum”. í greinargerð sinni bendir ASl
siðan á ákveðin atriði i stjórn efnahags-
mála sem framkvæma verði þvi þau skapi
svigrúm til kauphækkana. í greinargerð-
inni er fyrst bent á að það sé „eðlilegt og
sjálfsagt að atvinnureksturinn taki á sig
talsverðar kauphækkanir vegna batnandi
ytri skilyrða. Verð á helstu útflutnings-
vörum eins og frosnum fiski, fiskimjöli og
lýsi, hefur farið ört hækkandi”. Bent er á
„að Þjóðhagsstofnun spáir 13% hækkun
útflutningsverðs sjávarafurða á árinu,
miðað við meðalverð ársins 1976. Margt
bendir til þess að hér sé um varfærna spá
að ræða”. Þá er i greinargerð ASÍ visað á
opinberar ráðstafanir sem gætu bætt
„stöðu atvinnuveganna” til að mæta
kauphækkunum: Lækkun vaxta, sölu-
skatts og tolla af aðfóngum, lækkun raf-
orkuverðs, og launaskatts um 1 1/2% sem
rennur i rikissjóð, auk þess sem atvinnu-
reksturinn verði að beita hagræðingu og
aðhaldi i rekstri, en stjórnun og hágræð-
ingu er mjög ábótavant i islenskum fyrir-
tækjum. „Til þess að breytt
efnahagsstefna nái tilgangi sinum, þarf að
tryggja að eftirspum almennings beinist
að innlendri framleiðslu. Auk aðgerða
sem miða að bættri samkeppnisaðstöðu,
er þvi sjálfsagt að treysta gjaldeyrisstöðu
okkar og hindra umframinnflutning, að
um eins árs skeið verði settar sérstakar
hömlur á innflutning vörutegunda, sem
annað tveggja teljast ekki brýnt nauðsyn-
legar, eða sannanlega má framleiða inn-
anlands á hagstæðara eða jafnhagstæðu
verði og þvi sem er á innlendum varn-
ingi”. Þannig krefst kjaramálaráðstefna
ASÍ i rauninni nýrrar efnahagsstefnu.
Ráðstefnan leggur áherslu á að full at-
vinna verði tryggð. Minnt er á að taka
verði öll fjárfestingarmál hér á landi til
endurskoðunar: fjárfestingin sé viða bein-
linis röng. Kjaramálaráðstefnan bendir
og á leiðir til þess að draga úr skatt-
heimtu, sérstaklega er bent á þá liðlega 7
miljarða sem riidssjóði áskotnast auka-
lega á þessu ári með skattheimtu sölu-
skattstiga sem áður runnu til viðlaga-
sjóðs, með sjúkragjaldinu og með þvi að
leggja vörugjald á almennar vörur. Þá er
minnt á að tekjutapi rikissjóðs sem af
þessu leiði megi mæta með bættu skatta-
eftirliti og með þvi að tryggja að atvinnu-
rekendur taki eðlilegan þátt i skattgreiðsl-
um. Þá gerði kjaramálaráðstefnan álykt-
anir um félagslega þætti sem megi meta á
móts við kauphækkanir; þar er minnt á
elli- og örorkulifeyri, á liferyisréttindi al-
mennt, á húsnæðismál, á vinnuvernd og á
dagvistunaraðstöðu.
Þar með hefur kjaramálaráðstefna ASÍ
sett á dagskrá viðamiklar pólitiskar kröf-
ur sem nú verður rætt um við stjórnvöld.
Afstaða stjórnvalda til þessarar pólitisku
kröfugerðar ræður úrslitum um fram-
haldið. Krafa ASÍ er i rauninni um nýja
efnahagsstefnu sem vikur frá óráðsiunni
með fjármagn i brask og milliliði, en tekur
i staðinn upp efnahagsstefnu sem hefur
velferð launamanna, þeirra sem auðinn
skapa;að leiðarljósi. —s
Kennarar
eiga vísa
himnaríkisvist
og sælu
í lipurlega ritaðri forystugrein I
nýútkomnu hefti af tímaritinu
Heimili og skólier fjallað um við-
tekin viöhorf til kennarastéttar-
innar og kjara hennar. Þar segir:
„Fyrir nokkrum árum las ég
bók eftir Neill, stofnanda
Summerhill-skólans enska. í upp-
hafi bókarinnar segist hann oft
hafa spurt nemendur sina eftir-
farandi spurninga: „Hvað ætlar
þú að vera, þegar þú ert orðinn
stór”? Og aöeins i eitt skipti hefir
nemandi svarað þvi til, aö hann
ætli sér að verða kennari. En svo
bætir Neill við og heldur dapur-
lega. Skömmu siöar varð þessi
nemandi að yfirgefa skólann
vegna sálrænna truflana.
Bókin er reyndar skrifuö i
striðsbyrjun 1939 og heitir á
frummálinu „Problem-teacher”.
Með þessum aðfararorðum gefur
Neill það strax I skyn að starf
kennarans hafi verið og sé lltils
metiö og þvi sé oft að finna i hópi
þeirra einstaklinga sem séu á
rangri hillu i lifinu.
Annar þekktur skólamaður gaf
þá skýringu á lágum launum
kennarans bornum saman við
laun verslunarstjórans: „Kenn-
arinn á sér visa himnarfkisvist og
sælu aö loknu ævistarfi, en það er
allsendis óvist með hinn.” Hér
kemur fram hiö algenga viöhorf
að kennarinn sé hrekklaus og
grandvar maður, sem leitist við
aö verða öðrum til góðs og láti
gott eitt af sér leiða. Já, þannig
hefir löngum verið litið á starf
kennarans.
En þótt guðsblessunin sé vissu-
lega góð, er ekki vlst aö til lengd-
ar verði lifað á henni ei’nni,
a.m.k. reyndist hún Magnúsi
sálarháska heldur erfið.”
Annars er það aðalefni rit-
nefndarspjallsins að benda á að
vegið sé aö kennarastéttinni með
þvi að meta kennaramenntun
misjafnt til launa eftir þvl hvenær
kennarapróf er tekið. Og spurt
er: Hvenær hefur slikt þekkst um
embættispróf annarra starfs-
stétta þjóðfélagsins?
99
r
Eg skamma
munkinn.. ”
Það er gömul og ný list I pólitlk
að tala I likingum, gefa ýmislegt
til kynna með þvi að þykjast
skjóta á allt aðra fugla en þá sem
vopnum er I reynd beint að. Kin-
verjar eru frægir fyrir þessa list.
Þeir eiga sér gamlan málshátt
sem hljómar á þessa leið „Ég
skamma munkinn en meina
sköllótta manninn”. Þessari hefð
fylgja þeir fram á þennan dag, til
dæmis notuðu þeir óspart
skammir um Konfúsius, sem hef-
ur veriö dauður I árþúsundir, til
þess að skjóta á forystumenn I
samtimanum.
Svarthöfði stundar þessa kln-
versku list I pistli sinum I Visi á
fimmtudag. Hann þykist þar hafa
I skotmáli Olof Lagercrantz,
skáld og ritstjóra sænska dag-
blaðsins Dagens Nyheter, en ný-
lega er út komin bók, sem lýsir
andrúmslofti á ritstjórnarskrif-
stofum i hans tið og heldur maður
um penna, sem er lltt vinveittur
ólafi. Svarthöfði tiundar allræki-
lega syndir Olofs, sem hann kall-
ar „metnaðarsjúka primadonnu”
og „barnalegan I meira lagi”.
Þar segir m.a.
Hin metnoðarsjúka prímadonna'
mei
éinh
tslenakir ritfltjórar hafa sjald-
an oröiö bókarefni, þótt þeai séu
mýmörg dcmi erlendU, aö um
þennan sératmöa kynstofn séu
skrifaöar baekur. Aö vUu hefur
veriö iUUÖ, aö þelr Jóhannes
Helgi, rithöfundur, og Ingimar
Erlendur Sigurösson, skáld,
hafi skrifaö bekurnar. Svört
og Borgarlif, aö
ihverju leyU meö hliösjón af
riUtjórum Morgunblaösins. Um
elsta riUtjóra landsins I sUrfi,
Þórarinn Þórarinsson, befur
hins vegar ekkert veriö riUÖ,
■vo vUaö sé, og er þaö sbúi um -
jafn ágctan roaan, sem auk
þess hefur Uúö af margar
breytingar I flokki sfnum og pó
veriö póUtlskur riUtjórl. Þetta
fátaeki I skrifum um okkar
belstu rlUtjóra rifjast upp, þeg-
ar fréttir berast um þaö frá
Sviþjóö, aÖ þar sé komin út bók
byggö á dagbókum eins af rit-
stjórum eriendra frétta á Dag-
ens Nyheter f Stokkhólmi.
Höfundurinn, UU Brandell,
bóí aö fflera dagbók sina áriö
1M0, þegar Olof Lagercrants og
Sven-Erik Larsson tóku viö vlt.
stjórninni af Herbert Tingsúm,
Haföi Brandell þann hátt á aö
fmra 1 dagbók sina á bverju
kvöldi þaö, sem gerst haföi yfir
daginn I rit«;jórnarbyggingunnl
Klara, en þó einkum atvik og
orörmöur á fundum einsUkrar
riUtjórnardeUda og f leiöara-
deildinni. Brandeil skýröi
engum frá þvf aö hann héldi
dagbók, og þvi kom þaö nokkuö
á óvart, þegar hann gaf bóklna
ót á forlagi Trevi þann hlu.ta
sem ner yfir árin 1960-62. Innri
fbarátta á riUtjórnum oinna
stóru Stokkhólmsblaöa' er
ýmsum kunn af lykilrómunum,
sem nokkrir sUrfsmenn þess-
ara biaöa hafa skrifaö. Þá hafa
sumir aöalrifstjóranna ritaö
mlnalngar sinw. , Ojl þessl skrlf
óhugnanlega mynd af Olaf
Lagercrantz, aöalritstjóra. i
þessum minnisnótum birtist
hann sem metnaöarsjúk prfma-
donna og barúalegur f meira
lagi. Hann barölst fyrir þvi aö
sUnda höföi ofar en raeörit-
stjórarnir og blandaöi sér i flest
mál. segir f norskri umsögn um
bókina, Hann iét hvergi negja
aö skrifa um "menningarmái,
sem átti aö vera sérsvlö hans.
Hann vUdi hafa áhrif á beöi
innanrfkis-, og uUnrfkUstefn-

Olof Lagercrantx
eru þó annars eölis en dagbók
Brandells, sem veitir upplýs-
ingar um daglegt streö riUtjór-
anna, og hin sterku áhrif
Bonniers-fjölskyldunnar, eig-
enda Dagens Nyheter.
Dagbókarblööin gefa heldur
UU Brandell
una, og sýndi á þeim vettvangi
bœöi fáfreöi og skort á umburö-
arlyndi. Viöhorf Lagercrants til
Sovétrikjanna var nesta barna-
legt og stefnu Bandarfkjanna
skildi hsnn alls ekki, segir hin
norska heimiid. Og vinstri
stefna hans hvaö snerti innan-
rikispólitikina þreddi hin tor-
kennilegustu öngstreti. Kemur
fram af dagbókinni, aö Olof
Lagercrantz hafi ráðiÖ mestu
um þaö, aö Dagens Nyheter
varö undirlagt vinstrivillu, enda
var lengi vel erfitt aö finna já-
kveöa umgerningu um Banda-
rfkin eöa Vesturlönd á sföum
blaösins á sama tima og
ástandinu I kommúnistalöndun-
um var etiö lýst af barnslegri
hrifningu.
BesU demiö um þetU voru
hinar aödáunarfuliu greinar
Lagercrantz um Mao og Kina.
Hann reyndi aö Ifkjast byiting-
arliöinu þar eystra meö þvi aö
kleöast Mao-fötum á meöan,
hann dvaidi I landinu, viö
nokkurn aöhlátur gestgjafanna.
Þessi lýsing á Lagercrantz
gefur til kynna hvernlg gallar
vaidamikils blaöstjóra koma
fram i máigagni hans og ráöa
töluveröu um skoöanamyndun
samtimans. Jafnframt kemur
lýsingin á Lagercrántz vei heim
yiö þá barnalegu frekju, sem
Sviar hafa viljaö beita nestu
granna sfna, og etti einnig
aö skýra þá ráöstöfun aö veita
h&ncm bókmenntaverölaun
Noröur'.andaráös fyrir rit um
Dante. Hin metnaöarsjúka
prfmadocna gat ekki án slikrar
viöurkenr.ingar veriö.
Svarthöföi.
Metnaðar-
sjúk
prímadonna
„Hann barðist fyrir þvi aö
standa höfði ofar en meöritstjör-
arnir og blandaöi sér i flest mál.
Hann lét sér hvergi nægja aö
skrifa um menningarmál, sem
átti aö vera sérsvið hans. Hann
vildi hafa áhrif á bæöi innanrikis-
og utanrikisstefnuna og sýndi á
þeim vettvangi bæöi fáfræði og
skort á umburðarlyndi”. Auk
þessa vikur Svarthöföi I upptaln-
ingu sinni að barnslegri aðdáun
Lagercrantz á Maó formanni og
Kina. Siðan segir Svarthöföi:
„Þessi lýsing á Lagercrantz
gefur til kynna hvernig gallar
valdamikils blaðstjóra koma
fram I málgagni hans og ráða
töluveröu um skoðanamyndun
samtlmans.”
Þessi setning vlsar mjög ót'
rætt til þess hvað Svarthöfði ei
raun að fara. Vitanlega læt
hann sér I léttu rúmi liggja r
stjóraferill erlends skálds sem i
er hættur blaðamennsku. Hai
skýtur á annan skáldritstjóra ni
okkur I tlma og rúmi, og velur
virðingar hins sænska yfirvarj
einkum með þaö fyrir augum, j
menn heimfæri þær sem rækile
ast upp á „metnaðarsjúka prim
donnu” I Morgunblaðshöllinr