Þjóðviljinn - 24.12.1977, Blaðsíða 17

Þjóðviljinn - 24.12.1977, Blaðsíða 17
16 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 24. desember 1977 Laugardagur 24. desember 1977 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 17 SINN ER JOLASIÐUR í LANDI HVERJU r Spjallað við sex útlendinga, búsetta á Islandi um jólahald á þeirra heimaslóðum TEKKOSLOV AKIA: Dana Fi?arová Jónsson er tékknesk og hefur búiö hér á landi frá 1972, að undanteknu einu ári, er hún dvaldist i Japan. Dana er islenskur rikisborgari. Hún starf- ar á ljósmyndadeild Þjóðviljans. Auk þess stundar hún fimleika- þjálfun, en hún var þekkt fim- leikakona i heimalandi sinu og var i tékkneska landsliöinu i fim- leikum. Fiskur á þurru landi —- Er leið að fyrstu jólunum minum hér á Islandi, fór ég að kaupa fisk, segir Dana. Aðalrétt- urinn á aðfangadagskvöld jóla heima i Tékkóslóvakiu er nefni- lega fisksúpa og steiktur vatna- karfi, sem heitir Kapr. Ég hef reyndar prófað að gefa islending- um þennan fisk að borða úti i Prag, en þeim fannst hann ósköp sem eru undir jólatrénu. 1 minni fjölskyldu er aftur borðað kl. 11 um kvöldið, og þá reykt svinakjöt með sterku kryddi. Kl. 12 á miðnætti byrja messur i kirkjunum. Þar er mikill söngur og hljóðfæraleikur. Kaþólsk trú er ráðandi i Tékkóslóvakiu, en ég held að fólk sé yfirleitt ekki mjög trúað. Menn fara frekar i kirkju til að njóta góðrar tónlistar og prédikunar. Kirkjurnar eru eins- konar menningarmiðstöðvar og þar er oft flutt góð sigild tónlist. A jólanóttina eru kirkjurnar alltaf yfirfullar. Komið við á vinkránni A aðfangadagskvöld eru allir heima milli kl. 5 og 10, en þá opna vinkrárnar aftur og þangað fara margir áður en þeir fara i kirkju. Eftir hádegi á aðfangadag fara Dana Jiónsson: Þetta er enginn fiskur, sögðu Islendingarnir. Glænýr fiskur á aðfangadagskvöld bragðlaus. Þetta er enginn fiskur, sögðu þeir. Vatnakarfinn veiðist i ákveðnu vatni i Suður-Tékkóslóvakiu, en þar er ég fædd og uppalin. Veiðin fer þannig fram, að vatnið er tæmt, siðan vaða menn út i botn- eðjuna og draga fiskinn i netum á land. Fiskurinn er siðan geymdur lifandi i vatni og seldur á götum úti i stórum vatnsfötum. Viku fyrir jól eða þar um bil kaupa menn karfann, fara með hann heim og geyma hann lifandi i bað- karinu i nokkra daga. Fiskurinn er siðan drepinn að morgni að- fangadags og borðaður á að- fangadagskvöld. Enginn má standa upp frá borðum — A aðfangadag fasta menn og borða ekkert fyrr en þessi fisk- máltið er, en það er milli kl. 5 og 6. Þá er borið á borð, fjölskyldan sest til borðs og hver óskar öðrum gleðilegra jóla. Enginn má fara frá borðinu meðan á máitiðinni stendur, jafnvel þótt eitthvað vanti, t.d. saltið. Það er lika göm- ul venja að jöfn tala gesta sitji við borðið, en helst ekki oddatala. Eftir matinn fá allir jólagjafir, margir i heimsókn til vina og ætt- ingja, lyfta glasi og óska gleði- legra jóla. 011 heimili eru opin gestum frá hádegi aðfangadags og fram til kl. 4 eða 5. Mikið er spilað á aðfangadagskvöld og far- ið i gamla fjölskylduleiki. — Er mikill undirbúningur fyrir jólahaldið? — Konurnar baka margar teg- undir af kökum og tertum, eink- um þó smákökur, sem eru mjög litlar. Jólagjafir eru svipaðar og hér. Jólaskreytingar eru i versl- unum og á götum úti. Jólatréð er alltaf skreytt eftir hádegi á að- fangadag, og þegar ég var litil, mátti ég ekki sjá tréð fyrr en búið var að borða. — Hvernig fer jóladagurinn fram? — Þá er aðalhátiðin. í hádeginu er besti maturinn, sem er gæs. Menn eru ýmist heima, heim- sækja kunningja eða fara i fjöl- skylduboð. A jóladag eru lika messur. — Jóladagurinn er þá fridagur? — Já, það er unnið fram að há- degi á aðfangadag, og fri á jóla- daginn. — Hvað er að frétta af jóla- sveinum i Tékkósióvakiu? — Jólasveinninn er Sankti Nikulás. Hann fer milli húsa og heimsækir börnin. Oft taka nokkrar fjölskyldur sig saman og fá einhvern pabbann til að leika jólasveininn. Sankti Nikulás hef- ur með sér stóra sokka og i þeim er sælgæti, ávextir og hnetur handa góðu börnunum, en kál, kartöflur og jafnvel steinar sem ætlað er þeim óþekku. í för með jólasveininum er svartur púki, sem bundinn er við hann og lætur ófriðlega. Jólasveinninn spyr krakkana hvort þau séu þæg og góð, og ef þau eru það ekki,má sá svarti dangla i þau með vendi. Krakkarnir syngja fyrir jóla- sveininn og fá sokkinn að launum. — Finnst þér vera munur á jólaste mm ningunni', hér og i þinu heimalandi? — Já, jólastemmning er öðru- visi hér en i Tékkóslóvakiu. Mér finnst meiri hátiðarbragur þar á jólahaldinu,og það er eins og há- tiðin sé meira i fólkinu sjálfu, frekar en á ytra borði. Fjölskyld- an er mjög mikið saman á jólun- um og allir reyna að vera góðir, tala saman og láta öll þrætumál niður falla. Vetrarmynd frá Prag. FiNNLAND: Allir í sauna á aðfangadag Barbro S. Þórðarson er finnsk og hefur búið hér á islandi i rúm 23 ár, og nær allan þann tima i Hafnarfirði. Hún er lyfja- fræðingur og starfar i Hafnar- fjarðarapóteki. Hún er fædd i Borgá, nokkuð stórum bæ um 40 km fyrir austan Helsinki, en sá bær hefur það m.a. sér til ágætis, að þar fæddist Runeberg, finnska þjóðskáldið. Barbro Skogberg, eins og hún hét i Finnlandi, er ekki islenskur rikisborgari þrátt fyrir 23 ára búsetu hér. Hún er mótfallin nafnbreytingunum og segist ætla að biða þar til þeim reglum verði breytt. Fjölskylduhátíð — 1 raun og veru finnst mér ekki svo mikill munur á jólahaldi hér og i Finnlandi, segir Barbro. E.t.v. er mesti munurinn á matnum; annars er jólahaldiö mjög svipað. Það er reyndar mis- jafnt eftir stöðum i Finnlandi. 1 minum heimabæ héldum við meira kyrru fyrir um jólin en hér tiðkast. Jólin voru fjölskylduhátið, og ekki voru haldin stór jólaboð. Við lásum góðar bækur og spil- uðum, en ekki þó á jóladaginn. Alltaf fórum við i kirkju snemma á jóladagsmorgun, kl. 6. Eftir að komið var úr kirkju var jólakaffiö drukkið. Svínslæri í jólamatinn — Hvernig fór aðfangadags- kvöld fram? | — A aðfangadagskvöíd var alltaf byrjað á þvi að fara I gufubað. Það var ekki hægt að taka á móti jólunum nema að vera hreinn, og ég sakna þessa siðar oft hér. Aðalrétturinn á aðfangadagskvöld er svinasteik. Þá er keypt heilt læri, saltað eða reykt, og steikt i ofni. Með þvi er rófustappa, kartöflustappa og risbúðingur. Þetta er borðað heitt á aðfangadagskvöld, en kalt á jóladag. Sami maturinn er þvi borðaður báða dagana og sparar það mikla eldamennsku. 1 forrétt er sildarsalat og soðinn fiskur með hvitri sósu. Ég hef reynt að halda þessum finnsku matarvenjum hér, að sjálfsögðu i bland við islenska hangikjötið, og fjölskyldan er mjög hrifin af þvi. — Hvernig voru jólagjafirnar? Finnar byrja jólin með því að fara I gufubað. Barbro S. Þórðarson: Of rnikiC umstang hér um jóiin. — Jólagjafirnar voru ekki eins glæsilegar og hér tiðkast nú. Maður bjó oftast til gjafirnar sjálfur og minna var um keyptar gjafir. Og það var fyrst og fremst hugsað um að gjöfin kæmi þeim vel, sem átti að fá hana. — En jólaskreytingar? — Ég hef vanist þvi að jólatréð sé stórt og með hvitum kertum. Aður tiðkuðust vaxkerti, en nú höfum við rafmagnsljós sem likjast þessum kertum. Svo eru kúlur á trénu og oftast stjarna á toppnum. Aðrar jólaskreytingar eru úr blómum, greinum og kertum. Gefendur óþekktir — Og jólasveinninn kemur með gjafirnar? — Já, það finnst mér svo skemmtilegt hér, að hafa svona marga jólasveina. 1 Finnlandi er bara einn jólasveinn. Hann kemur i húsin og útdeilir gjöfunum. Það var þannig þegar ég var krakki, að við vissum ekki hver gaf hverja gjöf,- það var jólasveinninn sem kom með þær allar og skipti þeim milli barnanna. A aðfangadagskvöld er borðað kl. 6 og enginn mátti standa upp frá borðum fyrr en búið var að borða. Siðan var vaskað upp og svo voru pakkarnir opnaðir. Þetta reyndi oft á þolin- mæði barnanna. Jólaglögg og smákökur — Er eitthvað sem þú saknar af anda finnsku jólanna? — Ég sakna þess að hafa ekki meiri ró, mér finnst of mikið um- stang hér um jólin. Hér fer langur timi i undirbúning jólanna, en mér finnst að fólkið i Finnlandi gefi sér betri tima til að tala sam- an og heimsækja kunningjana fyrir jólin. Þá er gjarna kveikt á kertum og menn drekka jólaglögg og borða smákökur. Hér eru allir á spani fyrir jólin og þótt maður smitist kannski af þvi, þá saknar maður samt þessa rólega og vingjarnlega andrúmslofts. KANARIEYJAR: Maís handa úlföldunum Nokkur hundruð islendingar eru nú á Kanarieyjum og dveljast þar i sólinni um jólin. En hvernig halda innfæddir Kanarieyingar jólin hátiðleg? Maria Teresa Jónsson er fædd og uppalin i höf- uðborg eyjanna, Las Palmas. Hún er hjúkrunarfræðingur og starfar á Landakotsspitala. Hún hefur nú búið á tslandi I 6 ár, en hún lærði hjúkrun I Englandi og þar kynntist hún manni sinum, Páli Hciðari Jónssyni. Maria Ter- esa Goncalves hét hún heima i Las Palmas. Maria ætlar að fræða okkur svolitið um jólahald- ið á Kanarieyjum. Sólskinsjól — Veðriö gerir að sjálfsögðu aðalmismuninn á jólahaldinu hér og heima á Kanarieyjum,. segir Maria. Þar eru rauð jól og sól- skin. A daginn er 20-22 stiga hiti um jólaleytið, en fer niður i 16 stig á nóttinni. Fólkið er léttklætt og mikið á ferli úti. A aöfangadag fara margir til miðnæturmessu. Aðaljólamaturinn er kalkún, og er hann borðaður á jóladag. A aö- fangadag er yfirleitt kjúklinga- súpa eða steik. Eftir messuna á jólanótt drekka menn kampavin og borða kökur og turron, en það er sérstakt jólasælgæti, mjög sætt. Þrjár tegundir eru til af turron, og tvær þeirra eru með hnetum, en ein með eggjum. Turron er alltaf haft meö kaffinu um jólin og kemur i staöinn fyrir smákökurnar hér. — Hvernig fer jóladagurinn fram? — Jóladagur er aðallega fjöl- skyldudagur og menn . eru þá heima. Kvikmyndahús og skemmtistaðir eru ekki opnir. Hádegisverður er kl. 2, það er að jafnaði kalkún, en um kvöldið er borðað eitthvað léttara. Flestir fá fri i vinnu frá hádegi á aðfanga- dag, en búðir eru þó opnar fram á kvöld. Annar i jólum er ekki til. Mikið lagt í matinn — Er mikill jólabakstur? — Nei, bakstur er ekki eins mikill og hér. Við kaupum kök- urnar frekar i bakarii. Hins veg- ar er mikiö lagt i matinn. Kaikúninn er fylltur upp með ýmsu góögæti og eldaðar súpur og búöingar lagaðir. Betlehemstyttur — Hvernig eru jólaskreyting- ar? — Jólatré eru á mörgum heim- ilum og viða eru gerðar eftirlik- ingar af Betlehem i heimahúsum Það er lika i kirkjunum, og að lokinni messu kyssa allir kirkju- gestir á fætur Jesú. Betlehem- stytturnar eru úr leir og fleiri efnum og sumar þeirra eru stór listaverk. Þarna er allt á sinum stað, fjárhúsið, Maria mey meö Jesúbarnið, bændur, fuglar á tjörnum o.s.frv. Þetta er oft eins og heill bær. Betlehem-stytturnar eru hafðar á stóru borði, ýmist frammi I gangi við útidyrnar eða I borðstofunni. En að öðru leyti eru húsin ekki skreytt eins og hér, jólatréð og Betlehem-þorpið eru látin nægja. Utanhúss eru engar skreytingar, aðeins eitt og eitt jólatré. — Eru ekki einhverjir fleiri há- tiöisdagar um jólaleytiö? — Dagur heilagrar Lúsiu er 13. desember. Þann dag, a.m.k. hér áður fyrr, settu börnin maisfræ I „Fingur guðs” heitir þessi sér- kennilega hamrastrýta á Gran Canaria. smápotta. Siðan fylgdust krakkarnir spennt með þvi er korniö óx. Þessu fylgdi sú saga, að úlfaldarnir, sem vitringarnir kæmu á aðfaranótt 6. desember, borðuðu maisinn. Pottarnir voru settir út I glugga eða I hjá Betle- hem-styttunum. Þetta er mjög gamall siður. Jólagjafir í janúar 6. janúar er lika fridagur og þá eru jólagjafirnar gefnar. Búöir eru opnar til kl. 12 eða 1 kvöldið áður, likt og á Þorláksmessu hér. Allir þyrpast út á göturnar, lika þeir sem búnir eru að kaupa allar gjafir, og mikill hávaði og læti eru á götunum. En eiginmennirnir kaupa yfirleitt ekki gjafirnar handa konunum fyrr en þennan dag. 6. jan. er allt lokað, nema Maria Teresa Jónsson: Krakkarnir týndu jólunum á Kanarieyjum. hvað viða eru haldnar skemmtanir fyrir börnin, dans- leikir, tombólur og þviumlikt. Börnin heimsækja hvert annað og sýna jólagjafirnar. Þessi dagur er fyrst og fremst dagur barn- anna. Mikið af útlendingum — Eru þá engar gjafir gefnar á aöfangadagskvöld? — Jú, það eru hengdar smá- gjafirá jólatréð. Og jólasveinninn er farinn að koma með útlending- unum. Það er alveg ofboðslega mikið af útlendingum þarna um jólin. Þetta virðist lika vera að breytast meira I þá átt, að fólk gefur meira á aðfangadagskvöld. Það eru alþjóöleg áhrif, sem valda þvi. Tólf vínber kl. 12 — Hvernig fagna Kanarieying- ar áramótunum? — A gamlárskvöld eru allir úti og þá er dansað fram á morgun. Aðaldansleikurinn er i þjóðleik- húsinu okkar, Theatre Berez Galdos. Eftir dansinn fá menn sér heitt kaffi eða súkkulaöi og churros, sem einskonar þjóðar- réttur á eyjunum. Það eru kökur, búnar til úr hveiti, lyftidufti og smjöri. Þær eru steiktar og blása þá út. En á miönætti á gamlárs- kvöld eru vinber borin á borö, tólf á hvern disk. Við hvern slátt klukkunnar tina menn eitt vinber upp i sig. A flestum heimilum er vakað alla nýársnótt. — Hvað hefur þú I jólamatinn hér á Islandi? — Við borðum alltaf hangikjöt á aðfangadagskvöld og mér finnst það mjög gott. En á jóladag reyni ég að hafa kalkún, ef hægt er. Jólatré á ströndinni — Hefur þú veriö meö þinni fjölskyldu á Kanarieyjum um jól- in? — Já, viö fórum þangaö út sið- ustu jól og ég held aö krakkarnir hafi hreinlega tapað jólunum þar. Þeim fannst t.d. skrýtiö að sjá jólatré á ströndinni i sólskininu. Þaö fannst þeim ekki passa. —eös ÞYSKA ALÞÝÐULÝÐVELDIÐ: Stofulykill í svuntuvasanum Siglinde Sigurbjarnarson er þýsk, fædd i Schleiz i Thúringen i Þýskalandi, nálægt landamærum þýsku rikjanna. Hún hét Siglinde Klein áður en hún giftist Tryggva Sigurbjarnarsyni verkfræðingi og nú er hún Islenskur rikisborgari og heitir i opinberum plöggum Sigurlina Rúdólfsdóttir. Siglinde kom hingað tillands árið 1961, bjó á Siglufirði i 5 ár, siöan I Hafnar- firði og við Sogið, en frá 1974 hef- ur hún búiö i Reykjavik. Hún er rekstrarverkfræðingur að mennt, en hefur ekki stundað það starf. Asamt húsmóðurstörfum hefur hún unniö á bókasafni Orkustofn- unar siðan I haust. — Siðustu jólin min heima voru árið 1960, sagði Siglinde. — Þá var ég I háskólanum I Dresden og fór heim um jólin. Gæs eða önd á jóladag — Hvernig er jólamaturinn i Thiiringen? — Aðaljólamaturinn er ekki borðaður á aðfangadagskvöld, heldur á jóladag. En undirbún- ingur jólahaldsins er liklega alls- staöar svipaður hjá húsmæörun- um. Fjölskylda min fór alltaf til messu á aðfangadagskvöld, sam- kvæmt gamalli hefð. Þegar gjafir hafa veriö gefnar, er borðað kalt borð, þ.e. pylsur, kartöflusalat, brauð, álegg o.fl. Aöalmáltiðin er svo á jóladaginn. Aðalkjötréttur- inn er aligæs eða aliönd steikt i ofni. Meö kjötinu er rauðkál og i Thúringen er haft með þvi „Klösse”, en það eru einskonar kartöflubollur. Kartöflurnar eru flysjaðar hráar og vatnið press- að úr þeim. tJr þessari kartöflu- stöppu eru gerðar bollur og i hverja bollu eru oft settir tveir eða þrir molar af steiktu fransk- brauöi. Þetta er sett i sjóöandi saltvatn og tekiö úr pottinum þeg- ar bollurnar fljóta upp I vatninu. Annars eru matarvenjurnar ólik- ar eftir hinum ýmsu héruöum i Þýskalandi. — Býröu til svona bollur hér? — Já, ég reyni að halda þessu við hér, en þaö er oft erfitt að fá nógu stórar kartöflur. Það verður að byrja að verka kartöflurnar snemma morguns. 1 minni fjölskyldu i Þýskalandi voru 7 manns og oftast þurfti að skræla fulla vatnsfötu af kartöflum. Þetta er frekar þungur matur, svo að menn þurfa helst að leggja sig eftir matinn og eru jafnvel varla búnir að jafna sig þegar kominn er kaffitimi! „Stollen” — Hvernig er meö skreytingar og aðra jólasiði? — Jólatréö var alltaf skreytt daginn fyrir aðfangadag. Siðan var stofunni læst og mamma geymdi lykilinn I svuntuvasan- um. Messur eru kl. 4-5, en kl. 6 byr jaði jólahátíðin með þviaö all- ir sungu Heims um ból. Siöan voru jólapakkarnir opnaðir. Þarna eru bakaðar sérstakar jólakökur, „stollen”, búnar til úr pressugersdeigi meö rúsinum og möndlum. Deigið er hnoðað heima, en siðan er farið meC það tilbakara.sem bakar kökuna, þvi kakan er mjög stór. Þetta er gert strax um mánaöamótin nóvember-desember, þvl að kak- an batnar eftir þvi sem hún er Slglinde Sigurbjarnarson: oftast þurftiað skræla fulla vatnsfötu af kartöflum. geymd lengur. Einnig eru bakað- ar piparkökur og aörar smákök- ur, en ekki eins mikið af tertum eins og i hér á Islandi. — Jóla- skreytingar eru ekki eins miklar og hér. Við höfðum bara jólatré heima, alltaf meö kertum, svolit- ið jólagreni aö visu, en engin jóla- ljós i giuggum eða utanhúss. I búðum voru jólaskreytingar og jólatré á ráðhússtorguinu. Jóla- sveinninn kom litið við sögu. Þeg- ar ég var litil, var 6. desember Nikulásardagur. Þá var skórinn settur I glugga og maður fékk eitthvað i hann. Nytsamar jólagjafir — Hvernig vjoru jólagjafirnar? — Jólagjafir voru ekki eins miklar og hér tiðkast. Þær voru yfirleitt litlar og nytsamlegar, og einnig var mikið um bækur og sælgæti. Stelpur fengu þá stund- um eitthvað i heimanmundinn. — Eru margir fridagar yfir jól- in? — Yfirleitt er ekki unnið á að- fangadag, en búðir eru þó opnar. Það er óskráð regla aö börnin eru heima á jóladag og hann er aö sjálfsögðu fridagur, en þó er ekki allt lokað eins og hér tiökast. Þeg- ar ég var heima var annar i jólum lika frídagur og þá fóru menn i heimsóknir, i bió og á böll. — Sækja margir jólamessurn- ar? — Það er siður hjá mörgum að fara i kirkju á aðfangadagskvöld, þótt fólk sé ekki mjög trúað. I þessum landshluta er lúthersk kirkja ráðandi, en þetta blandað- ist þó mikið eftir striðið. Við höf- um þann sið hér, að sækja þýska messu á aöfangadag i Dómkirkj- unni, þótt við séum ekki beinlinis kirkjulega sinnuð. Snjórinn tilheyrir jólun- um — Er mikill munur á jóla- stemmningunni hér og heima i Þýskalandi? — Það er enginn sérstakur munur þar á. Þorpið heima ligg- ur meira en 400 metra yfir sjávarmáli og þar er alltaf snjór og kuldi um jólaleytiö. Það voru þvi ekki mikil viðbrigöi fyrir mig aö koma hingað til Sigluf jaröar, þvi þarer lika oftast snjór um jól- in. En hér fyrir sunnan heppnast ekki alltaf að fá ekta jólasnjó. En mér finnst jólin og snjórinn til- heyra hvort öðru. —eös Sjá næstu síðu ^

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.