Þjóðviljinn - 24.12.1977, Blaðsíða 18

18 SÍÐA — ÞJÖÐVILJINN-j Laugardagur 24. desember 1977
í landi hverju
FRAKKLAND
Gérard Lemarquis er Parisar-
búi, sem dvalist hefur á islandi i
fjögur ár. Hann er giftur Kristinu
Unnsteinsdóttur, og þau búa
ásamt ungum syni sinum I
Grjótaþorpinu, nánar tiltekið að
Bröttugötu 3 A. í kjallaranum er
afgreiðsla bókaútgáfunnar Bjöll-
unnar, sem Kristin rekur með
öðrum. Gérard kennir og sér um
Franska bókasafnið á Laufásvegi
12.
5 klst. máltið
Viö spyrjum Gérard fyrst, hvað
sé helst ólikt með jólahaldi hér og
I Frakkiandi.
— Það eru fyrst og fremst
matarvenjurnar, sem eru öðru-
visi. Jólin eru fjölskylduhátið
eins og alls staöar, en samt er al-
gengt að fólk fari út að borða á
aöfangadagskvöld. Margir sækja
lika bió og leikhús, þótt miðar séu
tvöfalt dýrari en venjulega. Yfir-
leitt er byrjaö að borða kl. 12 á
miðnætti. Menn fara ekki eins
Allir Frakkar nota peningana
fyrst og fremst til matarkaupa.
Það fer a.m.k. eins mikið i mat-
inn og i gjafirnar. Jólagjafir eru
gefnar á jóladag.
Sveinn með svipu
— Eru einhverjir sérstakir sið-
ir tengdir jólasveininum eða jóla-
gjöfum?
— Jólasveinninn kemur á að-
fangadag. I gamla daga var sagt
að tveir menn kæmu saman, jóla-
sveinninn og annar sem klæddur
var eins, nema hvaö hann var
með svipu. Börnum var sagt, aö
annað hvort fengju þau gjafir eða
svipuhögg, eftir þvi hvort' þau
hefðu verið þæg eða óþæg. Svipu-
maðurinn var kallaöur „pére
fouettarol”. Aður fyrr voru gjafir
Jólin
Gérard Lemarquis með son sinn fjögra mánaða I fanginu. Sá litli er I
Paris um jólin að heilsa upp á afa og ömmu.
Fjölskyldudýrkun
Það er svo fyrir aöeins um 20
árum, að fullorðið fólk fer að fá
gjafir á jólunum. En mér finnst
vera mótsögn i þvi, að peningar
eigi meiri þátt i jólunum nú en áð-
ur. Jólin eru einmitt meiri kirkju-
hátið og fjölskylduhátiö en þau
voru. A jólunum fer fram eins-
konar fjölskyldudýrkun, vegna
þess að fjölskylduböndin eru orð-
in laus. Jólin eru eini timi ársins,
sem tryggir styrkleika fjölskyld-
unnar. En þegar fjölskyldan var
sterk heild, voru jólin mun heiön-
ari en nú. Aður voru jólin hvild
frá hinu trúarþrungna lifi, en nú
þegar fólk er ekki lengur trúað,
þá reynir það að sýna trú sina á
jólunum og efla fjölskyldu-
tengslin. Jólin eru kannski sið-
asta hálmstrá fjölskyldunnar.
Kyssast undir
mistilteini
— Fá Frakkar marga fridaga
yfir jólin?
— Það er fri eingöngu 25. des.
og 1. janúar. A gamlárskvöld
byrjar fólk að borða snemma, en
síðasta hálmstrá fjölskyldunnar?
mikið i kirkju og áður fyrr, en
jólamessurnar hefjast kl. 12, svo
að þeir sem fara i kirkju borða
mjög seint. 1 litlum þorpum tiðk-
ast þaö, aö allir ibúarnir fara i
kirkju. Krakkarnir fara oft að
hátta áður en maturinn byrjar og
fá þá eitthvað á undan þeim full-
orönu. Siöan hefst máltlðin og
stendur oft i fimm klukkustundir. ■
Matarkaup númer eitt
— Hvað er á boröum Frakka á
jóiunum?
— Það eru ostrur og sniglar
með hvitvini til að byrja með. Siö-
an er aligæsalifrarkæfa með
sveppum, en aöalrétturinn er kal-
kún, sem fylltur er kastaniuhnet-
um. 1 eftirrétt er borðuð sérstök
jólakaka, sem er bökuð i likingu
jólagreinar. Á eftir er drukkiö
kaffi og likjör.
POLLAND:
alltaf gefnar á nýjársdag, 1. janú-
ar. Hitt eru tiltölulega ný banda-
risk áhrif, að gefa gjafir á sjálf-
um jólunum.
— Er mikið um jólaskreyting-
ar?
— Það er algengt, einkum i
Suður-Frakklandi, aö krakkar i
hverju húsi geri litlar styttur sem
þeir mála sjálfir. Á styttum þess-
um má sjá jötuna og jesúbarniö,
Maríu mey, vitringana með gjaf-
irnar, asna, naut og fleira.
Skreytingar á götum úti eru ekki
eins mikiar og var fyrir nokkrum
árum. Þær hafa verið tak-
markaðar og er þaö liður I orku-
sparnaðinum! A jólatrénu eru
litlar gjafir, einkum sælgæti.
Jólakort eru ekki send, bara ný-
árskort. ,
Fjölskylduhátið
— Eru jólin trúarhátið I Frakk-T
landi?
— Ég tel rangt að segja, aö jólin
séu núna orðin peningahátið, en
hafi áður veriö heilög trúarhátið.
Aður voru jóladagarnir tækifæri
fyrir fullorðna fólkið til aö borða
mikið og fyrir börnin að fá gjafir.
En þetta er lika að minnka aftur,
vegna þess að margir flýja borg-
irnar um jólin og fara á skiði.
Klúrir jólasöngvar
Um 380 urðu jólin kristileg hátið
i Frakklandi, en áður höfðu þau
verið heiðin hátið. Það var hins-
vegar vandamál, að i Austurlönd-
um var þessi hátið haldin 6. janú-
ar. Páfinn ákvað þvi, að Jesús
væri fæddur 25. desember, en
vitringarnir þrir hefðu fært
honum gjafirnar 6. janúar. Þetta
var gert til að sætta kirkjurnar.
A 17. og 18. öld voru jólasöngvar
mjög vinsælir, en lögin voru alls
ekki kirkjuleg, heldur alþýðulög,
og textarnir þóttu oft ósæmilegir,
og gerðu jafnvel grin að kirkj-
unni. Af þessum ástæðum reyndi
kirkjan að banna þessa söngva á
18. öld. A miðöldum voru lika sett
á svið leikrit um jólin. Þau voru
kölluð „leyndardómsfull ieikrit”
og kirkjunni þótti þau óviöeig-
andi. En á þessum tima voru jólin
sá timi, sem fólk vildi slappa af
frá hinu stranga trúarlifi, sem öll
hversdagstilvera þeirra var
reyrð i. Hátiðir voru tilbreyting á
erfiðum timum, og það var hefð i
kaþólskum löndum, að hátiðir
báru mjög heiðinn blæ.
kl. 12 á miðnætti kyssast allir
undir mistilteini, sem hangir uppi
og á það að veita öllum gæfu og
gengi á nýja árinu.
— Hvað er ólikast við jóla-
stemmninguna hér og i Frakk-
landi?
— Jólastemmning er svipuö,
nema hvað það munar miklu, að
allir veitingastaðir eru opnir i
Frakklandi, en hér er allt lokað.
— Þið hjónin ætliö út til Frakk-
lands um jólin?
— Já, við verðum i Paris um
jólin. Við ætlum i leikhús á að-
fangadagskvöld og borðum siðan
heima, — og við ætlum að boröa
vel!
—eös
Vodka með moigunverðiniim
Halina Guðmundsson er pólsk
og hét Halina Bogatynska áður en
hún giftist Atla Frey Guðmunds-
syni og fluttist til tslands. Hún
hefur veriö búsett hér f rúm 3 ár,
kom hingað I október áriö 1974. -
Manninum sinum kynntist hún i
Englandi, þar sem þau voru bæði
við nám. Halina er jarðeðlis-
fræöingur og starfar hjá Orku-
stofnun.
Tólfréttaö
áöur fyrr
— Hver er heisti munur á jóla-
haldi hér og i Póllandi?
— Mesti munurinn er á matar-
ræðinu og lika jólasiðunum. Pól-
land er kaþólskt land og 24.
desember, sem er aöalhátfðis-
dagurinn þar, fasta menn og
mega ekki borða kjöt. Þess vegna
er bara etinn fiskur á aöfanga-
dag. Brauð er lika undirstöðu-
fæða I Póllandi. Aður en byrjaö er
aö borða þennan dag er útdeilt
hinu heilaga brauöi, sem svo er
kallað. Það er ekki ósvipað oblátu
á bragðið. Fjölskyldufaðirinnn
byrjar yfirleitt að brjóta brauðið
og deila því milli annarra i fjöl-
skyldunni og um leiö óska menn
hverjir öðrum gleöilegra jóla.
Það er gömul hefð að hafa tólf
rétti á boröum á aöfangadags-
kvöld jóla, en yfirleitt láta menn
sér nú orðiö nægja u.þ.b. sex rétti.
— Hvað er þá á boröum?
— Fyrst er rauðrófnasúpa. 1
hana eru settir sveppir, sem
bakaöir eru inn i litlar hveiti-
kökur. Með matnum er drukkiö
staup af sterku vini, t.d. koniaki.
Næsti réttur er flskur, venjulega
vatnakarfi sem steiktur er á
pönnu. Með honum er borið súr-
kál og sveppir og oft er drukkið
hvitvin með fiskinum. Siöan
kemur kaka, oft með innbök-
uðum sveppum og súrkáli. Þá er
einhver sætur eftirmatur, t.d.
kaka með ávöxtum og kompot.
Siðast er svo boröuð terta, venju-
lega hnetuterta, en stundum tvær
eða þrjár mismunandi sortir.
Kaffi og koniak er drukkiö með
tertunni.
Allir i kirkju
á miönætti
Þegar máltiöinni er lokið,
kemur fjölskyldan saman
umhverfis jólatréð og tekur upp
jólapakkana og slöan syngja allir
saman jólasálma. Kl. 12 á
miðnætti fara allir I kirkju og þá
eru göturnar þaktar fólki sem er
á leið tii kirkju. Kl. 1 er messu
lokiö og föstunni aflétt. Þá geta
menn farið að borða kjöt!
Tveir morgunveröir
— Hvernig fer jóladagurinn
fram?
— A jóladagsmorgun eru tveir
morgunveröir. Hinn fyrri er kaffi
með sérstakri jólaköku. En kl. 11-
12 er kalt borð með skinku, fleski
reyktri pylsu o.fl. Með þessu er
mikiö af salati, majones og
radisum. Með þessum morgun-
Hallna Guðmundsson: messur á
klukkustundar fresti á jólunum.
verðiervenjulega drukkiö vodka.
Þessi máltið endar með tertu og
kaffi.Miðdegisveröur er svo kl. 4-
6 á jóladag. Þá er fuglakjöt á
borðum, gæs, kalkún eða kjúk-
lingar. Súpa er á undan og Is eða
eitthvaö þvllikt á eftir. Skömmu
siðar er svo boröuö terta og
drukkið kaffi.
— Hvað eiga menn frf marga
daga yfir jólin?
— A aðfangadag er unnið til kl.
1 eða 2 eftir hádegi, en 25. og 26.
desember eru fridagar. Fjöl-
skyldan er yfirleitt heima á
aðfangadag, en á jóladag og dag-
inn eftir er oft fariö i heimsóknir
til ættingja.
— Eru jólaskreytingar miklar?
— Það er svipað og hér, og
einnig jólakortog jólatré, þetta er
mjög svipaö. En jólagjafir eru
ekki eins miklar og tiðkast hér á
lslandi.
Dagur jólasveinsins
— Segðu mér frá pólska jóla-
sveininum.
— 5. desember eða aðfaranótt
hins 6. er heföbundinn dagur
jólasveinsins. Þá kemur hann
með gjafir handa börnunum og
foreldrarnir setja gjafimar undir
koddann. Fullorðnir skiptast lika
gjaman á smágjöfum, t.d. á
vinnustöðum. Jólagjafirnar
sjálfar, sem gefnar eru á
jólunum, eru frekar táknrænar.
Það eru ekki stórar gjafir, e.t.v.
bækur eða skrautgripir.
Miklar hreingerningar
— Er mikill undirbúningur
fyrir jólahaldið?
— Það er mikið bakað fyrir
jólin, einkum tertur. Ég man vel
eftir móöur minni bakandi alla
nóttina fyrir einhver jólin. Nú
kaupa margir kökur I búðum en
baka llka eitthvaö sjálfir. Það er
lika sterk hefð fyrir þvi, að húsiö
veröi að vera algjörlega hreint á
jólunum. Húsmæður eyöa þvi
miklum tima I að gera allt hreint,
hátt og lágt.
— Er mikið um guðsþjónustur
á jólunum?
— Alla jóladagana eru messur
jafnvel á klukkustundar fresti.
Mjög margir sækja messumar og
mikið er sungið i kirkjunum.
Kirkjurnar eru fagurlega
skreyttar fyrir jólin og algengt er
að foreldrar fari með börnin viða
um borgina og heimsæki margar
kirkjur, bara til að skoða hinar
fallegu skreytingar.
Allt Ult útrekið
Það má lika nefna það i sam-
bandi við jólin, að 6. janúar er
dagur vitringanna þriggja. Þá
kaupa Pólverjar þurrkuö blóm og
kveikja I þeim. Af þeim kemur
sérkennUeg lykt og fjölskyldu-
faöirinn gengur með þau um allt
húsiö og fjölskyldan á eftir. A
hverja huröi húsinu er ritað K-M-
B með krit, þaö eru upphafsstafir
vitringanna þriggja. Menn trúa
þvl, aö við þetta hverfi allt illt frá
þeim og allir i húsinu verði
hamingjusamir og óhultir árið á
enda. Mér finnst þetta svipað og
hér, þegar fólk lætur ljós loga i
gluggum alla nóttina á jólunum,
það er eins og trygging gegn hinu
illa.
— Er mikill munur á jóla-
stemningunni hér og I Póllandi?
— Þaö er allsstaöar sérstök
jólastemmning og svipuð viöast
hvar. En e.t.v. eru jólagjafimar
mikilvægari á lslandi vegna
skam mdegisins. Innkaupin,
annrikið og tilhlökkun bamanna
fæla burt myrkriö úr hugum
fólks.
—eös