Þjóðviljinn - 28.11.1979, Blaðsíða 11

Þjóðviljinn - 28.11.1979, Blaðsíða 11
MiAvikudagur 28. nóvember 1979 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 11 Laxeldi í sjó sem at- vinnuvegur Á undanförnum árum hef ég hér i Þjóðviljanum í þættinum „Fiskimál" skrifað f jölda fréttagreina um laxeldi Nórðmanna í flotbúrum í sjó. Á þessu sviði fiskeldis hafa Norð- menn haft algjöra forustu síðasta áratuginn, og því mikið hægt af þeim að læra. Þróunin í laxeldi Norðmanna síðustu árin hefur verið mjög hagstæð og gefið þeim góðan arð sem þessa atvinnu stunda. Allt þetta hef ég upplýst í greinum mínum um málið. En hér á landi hafa bæði ríkisstjórn og Alþingi, ásamt f jármagnsstofnun látið sig þetta mál litlu skipta, það sýna undirtekt- ir við málið, eftir að Stef án Jónsson alþingismaður fór að hreyfa því á Alþingi. Jóhann J.E. Kúld fiskimál Nú vakna menn hinsvegar hér upp af værum blundi þegar þaö kemur á daginn, aö fiskeldis- félagið Tungulax h.f. hefir gert samning við einn allra stærsta laxaframleiöanda Noregs um rannsókn á laxeldisaðstöðu hér og siðar sameiginlegu framleiöslu- félagi þar sem Tungulax hefði meirihluta hlutafjárins. En samkvæmt islenskum hlutafjár- lögum sem i gildi eru, þá er slik félagsstofnun heimil. begar það kom á daginn i Noregi að nokkur auðfélög settu fjármagn i laxeldi þar i landi, þá þótti stórþinginu það óheppileg þróun og setti lög- gjöf um laxeldi i flotbúrum, þar sem framleiðsla hverrar stöðvar er takmörkuö við visst hámark. Að sjálfsögðu gátu lögin ekki virkað aftur fyrir sig, en hins- vegar komu þau i veg fyrir, að þróunin yrði sú, að fjársterkir aðilar leggðu þennan nýja at- vinnuveg undir sig. Siðan þetta gerðist hefur laxeldi Norðmanna veriö byggt upp i frekar litlum einingum og sú stefna gefist mjög vel. Það hefur veriö upplýst aö á seinustu árum i Noregi þá hafa þessi frekar litlu laxeldisbú gefið besta afkomu. Nú selja öll norsku laxeldisbúin framleiðslu sina i gegnum eitt sölusamlag, sem hef- ur gefist mjög vel. Laxeldi i sjó i Noregi heyrir undir sjávarút- vegsráðuneytið. Eins og að framan segir, þá er laxeldi i sjó i Noregi háð sérstökum lögum, en algjörlega óháð veiðimálalöggjöf Noregs sem fjallar um veiði i ám og vötnum, og tilraunir i þágu þeirra veiða. Þetta þurfa menn hér á Islandi að vita, þvi einmitt þessi aöskilnaður i löggjöf er tal- inn eiga stóran þátt i þvi, hvað uppbygging laxeldisbúanna hefur orðið hröð i Noregi. Hvernig erum vid í stakk búnir að gera laxeldi að atvinnugrein? Ef ég væri spurður þessarar spurningar, þá mundi ég svara henni á þessa leið; I fyrsta lagi: Ég tel að viöa hér við land séu viöunandi skilyrði til laxeldis, og ekki lakari heldur en i Noregi. Hér er sjávarhiti mikið jafnari en þar. I Noregi er sjávar- hiti mikið breytilegri, eða frá 15—20 stig á celsius að sumrinu og allt niður undir 0 stig nokkurn hluta vetrar þegar kaldur straumur kemur frá Eystrasalti og heldur norður með ströndinni. Þá væri hægt hér méö nokkrum tilkostnaði að halda jöfnum hita á sjávarbúrum sem höfb væru á landi, þar sem heitt vatn er til staðar. Þetta er hinsvegar ekki fyrir hendi i Noregi. Laxeldisbúið við Grindavik sem nú er á reynslustigi er þannig. í öðru lagi: Þá stöndum við íslendingar nokkuð vel að vigi hvað við kemur laxaklaki og uppeldi seiða sem góö reynsla er komin af. 1 þriðja lagi: Þá er hér gnótt hráefna i laxafóður, svo sem loðna, rækjuúrgangur, rauöátta og fl. Þegar hinsvegar þvi sleppir sem að framan er talið þá er þekking okkar talsvert i molum. Nokkrar tilraunir hafa aö visu verið gerðar með laxeldi i sjó hér á landi siðustu árin á vegum Fiskifélagsins og stöðvarinnar i Kollafirði sem að visu hefur lagt höfuðáherslu á eldi seiða, svo og nokkurra einstaklinga. Tilraunin sem gerð var á Fáskrúðsfiröi á vegum Pólarsildar h.f. sýndi, þó laxeldið færi fram i tiltölulega köldum sjó þar, þá varð vaxtarhraði fisksins svipaður þvi sem gerist i Noregi. Hins vegar hafði fiskvöðvinn á þeim laxi sem þar var alinn ekki réttan lit, þegar honum var slátrað, sem orsakaðist af þvi að efni vantaði i fóðrið siðustu mánuðina sem set- ur hinn rauðbleika lit á fisk- vöðvann. Sem sagt menn skorti þekkingu á samsetningu fóðurs- ins. Þetta er hinsvegar ekkert vandamál lengur i Noregi. Þeir sem nota blautfóður að stærsta hluta við fóðrun, þeir þurfa að hafa tiltæka rauðátu eða rækju- úrgang til að blanda með fóðrið. Þá er þar lika framleitt þurrfóður i stórum stil og selt laxeldisbúum og hefur það fóður i sér öll efni sem þarf til góðrar fóðrunar. Þó samsetning þessa fóðurs sé leyndarmál framleiðanda, sem ekki er óeðli- legt, þar sem það hefur kostað hann margra ára tilraunir við fóðrun á laxi, þá er þetta fóður flutt úr landi i stórum mæli, til þeirra sem vilja kaupa, og er þar engin fyrirstaða á. Af framan sögðu er ljóst, að hægt er að hefja laxeldi hér á landi i umtals- veröum mæli nú þegar ef Alþingi vill stuðla að slikri þróun með setningu löggjafar og fjármagnS' fyrirgreiðslu til þeirra sem slikan atvinnuveg vilja stunda. Gamlar kreddu-kenningar sem menn hafa kallað visindi hér, hafa lika staðið i vegi fyrir laxeldi i sjó á Islandi fram að þessu þar sem þvi hefur verið haldið fram að sjórinn væri of kaldur til laxeldis nema rétt við suðurströndina. Ég vil bara benda á, að Atlantshafs-laxinn er enginn heitsjávarfiskur, heldur elst hann upp i kaldtempruðum sjó norður-Atlantshafsins og tek- ur þar út vöxt sinn, allt frá þvi að hann gengur úr ánum sem seiöi og þar til að hann snýr þangað pfefe- ,,Frá minum sjónarhól tel ég nauðsynlegt og sjálfsagt aö laxeldi hér á Iandi sé algjörlega I höndum landsmanna sjálfra og að tryggt verði með löggjöf að framleiðslueiningar verði ekki of stórar, þannig aö þátttaka fjölda manna beri atvinnugreinina uppi.” aftur við kynþroska-aldur. Lax- veiöin við Grænland að sumrinu og haustinu byggðist ekki á heit- um sjó þar, heldur góðum átuskil- yrðum. Sama er að segja um haf- svæðið austur af Jan Mayen, þar er sjór að jafnaði nokkuð kaldur, en einmitt á þessu svæði hófst laxveiðin þarna meö reknetum og flotlinu i afliðandi marsmánuði og stóð langt fram eftir vori. Og Danir hafa sótt lax á þetta haf- svæöi allt fram aö þessu. Taki maður þessar staðreyndir með i reikninginn þá gæti ég trúað, aö þeim fjölgaði stöðunum þar sem hægt væri að stunda laxeldi hér við ströndina. Hafbeit og sportveiði í íslenskum ám Fram að þessu hefur laxarækt hér á landi snúist um það nær eingöngu að framleiða seiöi sem siðan hefur verið sleppt i sjó til að alast þar upp til kynþroska- aldurs. Þessi starfsemi hefur verið stunduð til þess að auka laxagengd i ánum og hefur þar talsvert oröiö ágengt. Ég vil á engan hátt lasta þessa starfsemi, þvi hún hefur sjáanlega gert sitt gagn. En hinsvegar mega menn á engan hátt blanda þessu saman við laxeldi i sjó, eins og það er stundað t.d. i Noregi þar sem þetta er orðinn uppgripa-atvinnu- vegur mörg hundruð manna, sem framleiöa eftirsótta vöru tii útflutnings og skila umtals- veröum gjaldeyri i þjóðarbúið. Þegar menn talr- hér um „hafbeit” á laxi og seiðum er sleppt i sjó með það fyrir augum að þau skili sér aftur i viökomandi á sem kynþroska lax, þá munu þessar endurheimtur Gerir Alþingi nú loks skyldu sína og setur heildarr löggjöf um laxeldi og tryggir fjúrmagn til atvinnu- greinarinnar? vera einhversstaöar á bilinu 10—15% miðað við þann seiða- fjölda sem sleppt er. Þessi starf- semi er óefað undirstaða þess að hægt sé að gera veiðar eftirsóttar fyrir stangaveiöi, og þar af leiðandi sjálfsögð sem slik, þar sem hún eykur möguleika þeirra bænda sem land eiga að viðkomandi á. Þessi starfsemi hefur lika orðið til góðs fyrir komandi fiskeldi, þar sem hún hefur leitt til mikillar fjölgunar klakstöðva og aukinnar seiða- framleiðslu. Þessa möguleika sem nú þegar eru fyrir hendi þarf að nota sem allra fyrst i þágu raunverulegs laxeldis. Frá minum sjónarhól tel ég nauðsynlegt og sjálfsagt að laxeldi hér á landi sé algjörlega i höndum landsmanna sjálfra og að það verði tryggt með löggjöf að framleiðslueiningar veröi ekki og stórar, þannig aö þátttaka fjölda manna beri hana uppi. Þetta hefur reynslan i Noregi sannað að gefur besta afkomu og af þeirii reynslu eigum við að læra. Sú leið sem Tungulax h.f. hefur farið i þessu efni að ganga til samvinnu um laxeldi við erlenda fjármagnseigendur, er ekki sú leið sem ég heföi kosið i þessu, á sviöi laxeldis. En þetta veröur að skoðast i þvi ljósi aö hér á tslandi hefur Alþingi, rikisstjórn og pen- ingastofnanir sofið á verðinum og ekki gætt skyldu sinnar á þessu sviði. Nú eru siðustu forvöö fyrir það Alþingi sem kosið verður 2.og 3. desember n.k. aðsetja löggjöf um laxeldi i sjó sem tryggi framgang þessa máls i þágu landsmanna sjálfra. Verði þetta ekki gert, þá verður þróunin á komandi árum vafalitið sú, að sterkir fjármagnseigendur hér fara út i þessa atvinnugrein i félagi við erlenda aðila. Möguleikar þessarar atvinnu- greinar kalla á aögerðir, á þvi er litill vafi. Spurningin er þvi þessi: Gerir næstkomandi Alþingi skyldu sina og setur heildarlög- gjöf um laxeldi i sjó á tslandi og tryggir fjármagn til þessarar atvinnugreinar, eða sefur það áfram á verðinum? 15. nóvember 1979. Fram með kokkabœkumar Félagar í Alþýöubandalaginu og stuðningsmenn G-listans, konur sem karlar, eru beðnir að draga fram kokkabækurnar og huga að bakstri fyrir kjördag- ana. 2. og 3. desember skorti þvi hvorki hnallþórur, kleinur, kökur né heima- bakað og smurt áleggsbrauð. Kjördagana verða mörg hundruð svangir munnar að störfum fyrir flokkinn og áríðandi er, að þeir fái saðningu sem mesta og besta. Og fram nú með kokkabækurnar félagar.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.