Þjóðviljinn - 20.01.1980, Blaðsíða 23

Þjóðviljinn - 20.01.1980, Blaðsíða 23
Sunnudagur 20. jandar 1980 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 23 Nú er ekki meiningin meö þess- um þáttum aö draga athygli fólks frá þjóðmálum og stéttar- baráttu. Síður en svo. Svörður- inn er undirstaða alls æðra lifs á jörðinni og þar með allra þjóöfé- íaga. Þvi ber öllum þeim, sem vinna vilja að bættu lifi lýða jarðar, að gefa gaum og hlú að þeim gróðri er við veginn vex og skila sinni spildu skýlli til sköp- unar komandi kynslóða. — En i þann mund sem fjálg- leiki trúboðans er að veröa mitt hreyfiafl, kemur i hendur mér þetta sama málgagn sem ég er núna aö skrifa i, dagsett þrettánda janúar. Félagi Jóna Sigurjónsdóttir segir þar hug sinn allan og álit á „grenitrjáa- trúboðum með jólatrésdellu”. Máli sinu til áréttingar skellir hún nokkrum jólatrjám á fjör- urnar við Dyrhólaey. A ljós- mynd — sem betur fer. Birkið okkar elskulega, af sauðum bit- ið og eldum sviöið, er vissulega alls góðs maklegt. En mér finn- ást barrviðir á Islenskri fold ekki meira framandi en fræði og kenningar meistara Karls eru i hugum vorum Islenskra manna. Hvorttveggja er tákn hinna nýju tima. Undir merkjum beggja getum við gengið „þráð- bein og ósveigjanleg” fram til sigurs. Þess skulum við minnug áður en við óskum öllum skóg- ræktarmönnum til Skrýplalands og reiðum öxina að rótum trjánna. Allt er andstæðunum undirorpið og fegurð himinsins speglast lika i forarpollunum. En nú er að tifa i takt við til- efnið. Flettum I blööum trjásög- unnar. ■ ■ÍMinnugir lokaorða Voltaires í Birtíngi,hvort mönnum sé ekki best að rækta garðinn sinn, er nú af stað far- ið með garðyrkjuþátt og gróðurrabb á siður Sunnudagsblaðsins. Áætlað er að halda þeim áfram vikulega framveg- is. ...Áhersla verður einkum lögð á þá tómstundagarðyrkju, sem margir af lesendum blaðsins stunda eftir langan og strangan vinnudag, sér til hugar*og heilsubóta. ...Þættir af þessu tagi verða oftast skemmtilegastir með sem virkastri þátttöku lesenda. Ég vona þess vegna að sem flest ykkar leiti hingað með óskir um ef nisval eða til að fá f ram úr ræktunarþrautum ykkar ráðið. Ég mun þó leitast við að fylgja árstfðun- um eins og þær fyrir ber. — í febrúar og mars verða pottaplönturnar teknar fram og pússaðar upp, þeim umpott- að, f jölgað og fengnar að f leiri nýjar. ■ apríl og maí verður vikið að vor- verkunum, utan veggja sem innan. Þannig áfram sem árið líður. — Því allt hefir sinn tíma eins og stendur í Prédíkaranum. Parisar, það var árið 1780, hafi verið keyptar frá Englandi á samtals 25 gineur. Það þótti mikið fé þá og þykir kannski enn — eða um fjörutiu þúsund is- lenskar krónur á dagsins gengi. Þetta voru fræplöntur, allar i einum potti. Það fylgir og sögunni, að selj- andinn breski hafi samdægurs falað aftur eina af þessum plöntum fyrir sama verð en fengiðsynjun. Nú oröiö er must- eristréð all-algengt i görðum Evrópu allt norður til Suður- Skandinavíu. Fyrrum var ekki oft að tréð bæri aldin hér á Vesturlöndum. Tegundinni er eiginlegt að hafa karl- og kven- plöntur aðskildar. En garð- yrkjumenn unnu smámsaman MERKIR MEIÐIR Musteristréð Ber þá fyrst fyrir það tré, sem hvað fegurst mun skarta haustlitunum. Musteristréö — Ginkgo biloba — telst til egin bálks innan fylkingar berfræv- inga. Ekki svipar þvi þó mikið til frænda sinna „jólatrjánna”. Barrið — eða blöðin réttara sagt — minna mig meir á söl I sæ ell- egar öllu helst á blöð skógarbú- ans sem leggur lauf sitt til i þá mörgu nellikuvendi, sem ætt- ingjar og vinir koma blaðskell- Umsjón: Hafsteinn Haflidason andi með I fermingarveislur og fimmtugsafmæli. Haust hvert, að afloknum stórkostlegum symfón eirrauðra, gulra og gull- inna lita, hnigur barr þess til jarðar, til bóta og búsilags fyrir bláklukkur og berjarunn. Þýski eðlisfræðinguririn Engelbert Kaempfer, sem uppi var 1651 til 1716, uppgötvaöi um- rætt Ginkgo biloba i Japan árið 1690. Til Japans hafði tegundin borist frá Kina á tólftu öld e.Kr. 1 Kina hefur musteristréð senni- lega vaxið villt I nokkrum héruðum allt frá dögum Júra- timans, eða i um það bil 180 milljónir ára. Leifa þess verður oft vart I steinkolalögum þess tima viðsvegar um á jarðar- kringlunni. Fyrsta musteristréð sem gróðursett var I Evrópu á okkar timum, stendur við gróðurhúsin I konunglega grasagarðinum, Kew Gardens, I Lundúnum. Þar hefur þaö staðið slðan árið 1754, og stóð þar enn þegar ég var þar á ferð fyrir nokkrum árum. Nýjabrumið gerði að tréð varð mjög eftirsótt af söfnurum um tima. Þess er getið að fyrstu fimm plönturnar sem komu til bug á þeim samgönguerfiðleik- um sem sérbýlið veldur. Nú græða þeir kvisti karlsins á kon- unnar stofn. Sú fágæta Japanir nefna tréö „ginkyo” sem mun þýða silfuraprikósa. En oröið aprikósa mun komið i okkar munna úr latinunnar „a praecox” — sú fágæta. Vel má laga þá þýðingu til og segja hnoss. Japanir höfða þar til ávaxtarins, sem þeir borða vist með bestu lyst. Ekki skal bera brigöur á bragðlauka „sólarinn- ar sona” né þeirra háttu á að bæta sér i góm. Fyrir mina parta læt ég staðar numið við aprikósusamlikinguna þegar lokiö er við athugun á lögun bersins og lit. Af frukti þessu fersku leggur nefnilega þráláta | þefjan eður fnyk sem af súru smjöri og engin efnalaug megn- ar að ná burt, hafi ákafir og óforsjálir menn i suðurferðum laumað þessum berjum i vasa sina umbúöalaust. Þeir vita sem reynt hafa! Elsta tréveraldar Elsta tré og jafnframt elsta lifvera á jörðinni er broddfura sú, er óskáldlegir raunvisinda- menn hafa auðkennt með skammstöfuninni WPN/114. Hún stendur i 3275 metra hæð yfir sjávarmáli i NA-hliðum Wheelertinds (3981,5m) sem er 32,2 km. vestan viö landamerki Nevada og Utah i Bandarikjum Norður-Ameriku. Með svokölluðum C-14- mælingum hafa menn komist að þvi, að hún muni hafa breitt út kimblöð sin I sólarátt vorið 2926 fyrir Krists burö. Nú hafa 4900 ár heldur sett spor sin á þennan merkilega einstakling. Toppurinn er orð- inn kaldur, ber og blásinn en mælist þó vera 518 sentimetrar frá jörðu. Lifandi greinar eru I 335 sm hæð og bolurinn er rúm- lega 640 sm að ummáli 45 sm frá jörö. Broddfura þrifst meö ágætum á voru væna landi. Hún hefur borið hér fræ undanfarin ár. Þessum fræjum hefur verið safnað og sáð og græðlingarnir viða gróðursettir um byggðir landsins. Þar munu þeir standa státnir og ef að likum lætur lifa bæði þig og mig. 2030 tonna tré Elriismesta skepna jaröarinn- ar er risafuran „General Sher- man” i Sequoia-þjóðgarðinum i Kaliforniu. General Sherman er 83 metrar á hæð — og þar með þriðja hæsta tré veraldar. Bol- urinn er 2411 sm. i ummál i eins og hálfs metra hæð. Væri tréð fellt og viöurinn sagaður niður i borð, mætti reisa úr honum fjörutiu rúmgóö einbýlishús. Opinberar heimildir frá árinu 1968 herma aö þyngd þess sé á- ætluð 2030 tonn. Hæsta tré jaröar er einnig risafura, kölluð „Howard Libb- ey-tréð”. Þaö stendur i Humbolt Redwoods State Park i Kali- forniu. Tré þetta er 110 metrar og 33 sentimetrar á hæð. 64 metrar í ummál! Gildasta tré veraldar er kastania nokkur, sem vex i 550 metra hæð i hllðum eldfjallsins Etnu á Sikiley. Nánar tiltekið við veginn milli Fossa Politi og Taverno. Kastania þessi er sögð vera 3600 til 4000 ára gömul. Arið 1770 var ummál hennar máelt og reyndist vera 6210 senti metrar. I september árið 1845 var svo aftur brugðið málbandi á miðju meiðarins. Þá lásu menn af: Sextiu og fjórir metr- ar og tuttugu septimetrum bet- ur. Timans tönn, eldingar og fúi hafa nú sett för sin i þennan trausta stofn — þvi þegar komið var að og mælt árið 1972 hafði hann klofnað i fimm hluta og gildleikinn mældist aðeins 51 metri. Metið á hún enn. Lauf- skrúðinu hélt hún þó enn að mestu. Sagan segir að eitt sinn hafi Jóhannna drottning af Aragóniu (hvenær hún lifði og hét veit ég ekki!) ásamt ridd- araliði sinu leitað skjóls undan óveðri undir limi trésins. Siðan hafa þeir Sikileyingár kallað tré þetta „Castagno dei Cento Cavalli” eða „hundraðhrossa- tré”. Næst „hundraðhrossatrénu” að gildleika kemur fenjasýprus einn sem hlotið hefur heitið „Arbol del Santa Maria del Tule”, það er Tré hinnar heilögu meyjar I Tule og vex spölkorn sunnan við borgina Oaxaca i Mexico. Ummál þess er um 35 metrar. En það er einkum at- hyglisvert fyrir tvennt annað. Arið 1590 laust niður i það eld- ingu, sem tók með sér stóran hluta krónunnar og skildi tréð eftir holt að innan. Holrumio mælist vera fullir fimmtán metrar i þvermál. Þegar sól er þarna i hádegisstað varpar tréð skugga á áttahundruð fermetra lands.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.