Þjóðviljinn - 27.04.1980, Blaðsíða 17

Sunnudagur 27. aprn 1980 ÞJÖÐVILJINN — SIDA 17
Rauöu Kmerarnir tæmdu höfuöborgina Phnom Penh. „Sagt var aö viö
ættum aö leita skjóls fyrir utan borgina af þvi aö Bandarikjamenn
ætluöu aö hefja loftárásir um nóttina”.
Bandarikjamenn ætluöu aö hefja
loftárásir á hana um nóttina. Ég
haföi þvi svotn ekkert meöferöis,
viö áttum aö koma aftur næsta
morgun. Elsta dóttir min var hjá
móöur minni og móöursystur. Viö
tróöum okkur inn i bilinn, ég,
maöurinn minn, þrjú börn okkar
og nokkrir ættingjar. Siöan ókum
við i austur, einsog fyrirskipað
var.
Flutningalest
— Allt var þetta einsog
martröð og rennur saman i
endurminningunni. Við skildum
bilinn eftir við ána og þar var
okkur troöiö um borö i bát, siöan
gengum viö þangaö til viö komum
að járnbrautarstöð og þar var
okkur staflaö inn i flutningavagn,
áttatiu manns og þar aö auki svin
og fiöurfé. Lestin ók i fimm tima
án þess að nema staöar og stopp-
aöi loks á milli stööva, og þaöan
þurftum'við að fara fótgangandi
átta kilómetra gegnum þéttan
skóg. Maður sá ekki til himins,
það var hellirigning. Fólkið var i
þunnum götuskóm, börnin grétu
og rauðu Kmerarnir voru saman-
bitnir, allir með byssur. Einkum
voru kvendátarnir miskunnar-
lausir.
— Mitt i þessu villta landslagi
vorum við allt I einu komin á
„áfangastaö”. Viö vorum látin
byggja okkur skýli og gerðum það
eftir bestu getú, úr laufi og kvist-
um, og lifðum á baunum og smá-
dýrum. Með verkfærum frá
steinöld áttum við að rækta upp
þessa jörð. Skordýrin voru
einsog ský yfir okkur. Fólk dó
einsog flugur.
Þetta var svæði nr. 2. öllu land-
inu var skipt i svæöi — staðanöfn
voru bönnuö, þau voru leynileg,
einsog mannanöfnin. Nokkrum
mánuðum siöar heyröum viö aö
senda ætti allt fólk af vietnömsk-
um uppruna til Vietnam. Nokkr-
um árum seinna frétti ég að
rauöu Kmerarnir heföu tekiö af
lifi mikinn hluta þess fólks sem
þeir höföu safnaö saman til aö
flytja úr landi.
Stíflugerð
Viö vorum send til svæðis nr. 1.
Þar unnum við aö stiflugerö. Viö
vorum ennþá saman og þaö var
nokkuð sem fáar fjölskyldur gátu
státaö af. En dag nokkurn I ágúst
1976, nánar tiltekiö klukkan eitt,
kom yfirmaöur búðanna meö tvo
hermenn með sér til aö sækja
manninn minn. Ég sagöist vilja
koma með. ,,Þú um þaö” — sagði
yfirmaöurinn. Ein af telpunum
var sofandi, svo við skildum hana
eftir. Yngri börnin tókum við meö
okkur. Og svo lögðum viö af stað.
Einn kilómetra út fyrir búöirnar.
Viö komum aö stóru tré á lækjar-
bakka. Ég sé það enn fyrir mér:
vatniö, trjástofninn og laufkrón-
una. Þarna stóö einhver maöur og
gróf skurö. Maöurinn minnrétti
mér dóttur okkar, sem hann hafði
haldiöá.og sagði um leiö: „Vertu
hugrökk! Hugsaöu um barniö! ”
Þetta voru hans siöustu orö. Ég
var einsog steingervingur. Ég
grét ekki einu sinni. Annar
hermaðurinn miðaði byssunni og
skaut. Hann féll fyrir fyrstu
kúlunni. Það má lita á þaö sem
blessun: að fá aö deyja án þess að
vera pyntaður. En hann kipptist
við og dóttir okkar rauk til og
henti sér yfir hann og öskraöi. Þá
slóhermaðurinn hana meö byssu-
skeftinu.Hann hitti i hnakkann og
þaö leiö yfir hana.
— Þetta gerbreytir manni.
Maður er einsog utan viö allt.
Ekkert meiöir mann lengur.
Maöur grætur ekki eftir þaö.
Dóttir min fékk háan hita og dó
seinna sama dag. Hin telpan, sem
ekki hafði verið viðstödd aftökuna
veiktist og dó nokkrum dögum
seinna. Aður en þessum
ágústmánuði lauk 1976 haföi ég
misst eiginmann og tvö börn. Sá
sem syrgði ættingja sem tekinn
hafði verið af lifi, fékk að heyra
setningar einsog þessa: hvernig
geturöu saknaö óvinar Flokksins!
Vinna! Vinna!
— Ég hef verið á svæðum nr. 2,
1, 5 og 4.
Vinnan hófst venjulega kl. 3.30
á morgnana og unniö var til 12,
en þá var matarhlé. Siöan var
unniö frá 1 til 6. Auövitaö reynd-
um viö aö stelast burt og sofa
stund og stund á bak við runna
eða stifluvegg. Þrir „sunnudag-
ar” i mánuöi nægðu heldur ekki
til að safna kröftum. Þessvegna
tilkynnti fólk veikindi og varö
eftir i búöunum og svaf dag og
dag. En það var auövitaö stööugt
eftirlit og refsingar fyrir að
svikjast undan. Og pólitisk
innræting dag útog dag inn, fyrir-
lestrar sem stóöu oft yfir frá kl. 19
til 22, kvöld eftir kvöld. Maöur
átti að vera heiöarlegur gagnvart
Flokknum! Maður átti að vinna.
Vinna! Vinna! Maður átti aö lúta
vilja bændastéttarinnar.
Flest slagorðin voru fengin aö
láni frá kinverksu menningar-
byltingunni. Varðmennirnir og
yfirmennirnir gengu um með
litla rauöa kveriö hans Maós. Við
unnum einsog refsifangar. Viö
vorum stööugt hvött áfram meö
loforöum um meiri mat i
framtiöinni. Næsta áriö fáiö þiö
þrjár stórar máltiðir á dag!
Svæðin voru kannski hvert ööru
ólik. En þar sem ég var fengum
viö sæmilegan mat I tvo mánuöi á
ári, rétt eftir uppskerutimann.
Þess á milli var þaö sama
eymdarsiipan. Nokkrar uppsker-
ur voru verulega góöar. En þaö
var ekki fyrir okkur. Mest af upp-
skerunni var flutt út til Kina.
Byssukúlurnar sem Pol Pot fékk
þaöan voru ekki gefnar. Bátur
fullur af vopnum kostaði 45 tonn
af hrisgrjónum!
Tveir
maísstönglar
Ég verö að segja frá einu atviki
i viöbót, sem ég mun aldrei
gleyma. Þaðgerðist á svæöi nr. 5.
Ég tilheyrði vinnuhópi sem átti að
ryðja 10 hektara skóglendi fyrir
kartölfurækt. Þetta var við fjalls-
rætur, það var nóvember og
rigndi um kvöldiö. Ein stúlkan
haföi stoliö tveimur maisstöngl-
um. Allur hópurinn var rekinn að
báli, sem kveikt hafði veriö og
yfirmaður búöanna sagöi: „Ég
skal sýna ykkur hvernig fer fyrir
þeim sem stela!” En stúlkan
hrópaði: „Ég hef stolið tveimur
maisstönglum. Ef ég væri yfir-
maður hér gæti ég borðað mig
sadda án þess aö stela. Þú ert
meiri þjófur en ég! Þú getur allt-
af boröað þig saddan, á meöan
fólkið hérna veslast upp úr
hungri!”
Þá byrjaði hann aö slá hana i
höfuðið. Hún hrækti framan I
hann. Hann varð óður og hjó hana
hálsinn meö hnif. Þessu
fylgdi hrikalegur dauöadans.
Blóöiö spýttist úr hálsi stúlkunn-
ar yfir hana. Og eldurinn logaöi.
Þetta var óraunverulegt eins-
og hryllingsmynd. Þvi aö hún
dó ekki. HUn reis upp og hélt
áfram aö hrópa háösyrði um
hann. Og hann réðst á hana með
hnifinn aö vopni, hjó og hjó I
andlit hennar. Skógurinn var
svartur allt I kring og eldurinn og
fólkið sem stóö hreyfingarlaust af
ofsahræöslu og blóöiö — að svo
mikið blóö skyldi rúmast i einni
manneskju! Og logarnir og
maðurinn andspænis stúlkunni
sem öðlaöist slikan kraft að hon-
um var næstum um megn aö gera
útaf við hana. Stúlka sem stóö viö
hliöina á mér féll i yfirliö og datt i
tjörnina. Sjálf lá ég veik I tiu daga
eftir þennan atburö. Og ég get
aldrei gleymt einstökum at-
riöum: viðarstaflanum, svörtu
fjallinu, tjörninni sem logarnir
spegluöust i og æöi stúlkunnar
sem var sterkari en bööullinn.
1 ársbyrjun 1978 fréttum við
„gegnum þráölausu skeytaþjón-
ustuna” aö uppreisn heföi veröi
gerö á nokkrum svæöum i austur-
hluta Kampútseu. Okkur grunaöi
að borgarsvæöin yröu frelsuö
fyrst, og ég tók stefnu á Battam-
bang, þaö var á svæöi nr. 4. Ég
flúöi meö son minn. Þegar viö
hvildum okkur á vegarbrúninni
komu hermenn úr liöi Pol Pot og
spurðu á hvaða leið viö værum.
Það var lifshættulegt aö vera
svona á bersvæði frjáls. Ég sagöi
að maöurinn minn væri á svæöi
nr. 5og aö ég væri aö fara þangaö
til að leita aö honum, vegna þess
að á svæöi nr. 4 væri hungurs-
neyð.
Búðastjórinn
Hermennirnir sögöu að maöur
ætti fyrst og fremst að hugsa um
fósturjöröina, Snúöu viö! En ég
þóttist færast undan þvi. Þá tóku
þeir okkur meö og sögöust skyldu
fara meö mig á fund búöastjórans
á svæöi nr. 4. Ef hann þekkti mig,
skyldi ég fá aö vera þar kyrr, en
ef ekki, þá beið min aftaka eöa
hægfara dauöi i grjótvinnunni.
Þeir sem fengu það verkefni aö
mylja grjót meö handafli uröu
aldrei gamlir. En ég tók
áhættuna, vegna þess aö ég vissi
hvaö búðastjórinn á svæöi nr. 4
hét. Hann hét Cha og haföi verið
verkamaöur i Battambang. Þeir
fylgismenn Pol Pots sem verst
var að eiga við voru fjallabúar.
Þeir fóru með okkur i kofa á
svæði nr. 4 og þar fengum við aö
vera um nóttina. Daginn eftir
kom hermaöur þangað með mann
sem mér skildist aö væri búöa-
stjórinn. Hann horföi á mig
rannsakandi augnaráði. Ég þaut
til hans og sagði: „Frændi! Þú
veröur aö fyrirgefa mér aö ég
flúði. Ég ætlaöi að finna manninn
minn. En ég skil nú aö það var
heimskulega gert. Leyfðu mér aö
koma með þér til búöanna aftur”.
Búöastjórinn kom til móts viö
mig i leiknum og sagði: „Jú þaö
er hún, bróöurdóttir min”. Svo
fórum viö inn I búöirnar hans. A
leiðinni spuröi hann hvernig
ég hefði vitað hvað hann hét, og
ég sagöist bara hafa giskað á þaö.
Ég hefði nefnilega heyrt að á
svæði 4 væri enn til svolitiö af
mat, en á svæði 5 rikti hungur.
Hann sagði það satt vera, en ég
yröi að vinna af krafti ef ég fengi
að vera kyrr.
— Svo var ég útnefnd
bróðurdóttir hans og fékk að vera
þarna allt til þess aö landiö var
frelsaö. Kona búðastjórnas ann-
aöist son minn. Ég fór á hverjum
degi meö vinnuhópi út á fremstu
viglinu, þ.e.a.s. þangað sem verið
var aö byggja stiflu nokkuö langt
frá þorpinu. Þar vann ég svo til 8.
janúar 1979. Þá fréttum viö aö
andspyrnuhópar og Vietnamar
hefðu frelsaö Battambang. Flest-
ir á svæöi nr. 4 voru borgarbúar
sem höföu veriö fluttir frá
Battambang árið 1975. Nú
streymdu þeir aftur til bæjarins á
meðan hermenn Pol Pots flúöu I
vesturátt.
Dúum ÖLDRUÐUm
ÁHYGGJULAU/T
ÆVIKVÖLD
Næstu framkvæmdir viö Hrafnistu í Hafn-
arfirði, bygging hjúkrunardeildar fyrir
75—80 manns eru að hefjast. Vonast er til
að hægt verði að taka bygginguna í
notkun á árinu 1982.
Hver miði í Happdrætti DAS er framlag,
sem kemur gamla fólkinu til góða,
framlag sem mikils er metið.
Miöi er möguleiki.
miÐI ER mÖGULEIKI
Dúum ÖLDRUÐUm
ÁHYGGJULAU/T ÆVIKVÖLD
HAPPDRÆTTUÁR

Hljómtæki
í bílinn
Uppsetningar á loftnetum,
alhliða rafeindaþjónusta
fyrir heimilið og bílinn.
HLJÓMUR
Skiphoiti 9, sími 10278
Húsráðendur athugið!
Höfum á skrá fjölda fólks sem
vantar þak yfir höfuðið.
Leigjendasamtökin Bókhlöðustig 7
Opið: Kl. 13-18 alia virka daga.sími: 27609"