Þjóðviljinn - 24.05.1980, Blaðsíða 11

Þjóðviljinn - 24.05.1980, Blaðsíða 11
10 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 24. mal 1980 Laugardagur 24. mal 1980 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 11 ÞÉTTING BYGGÐAR; Skipulagning hafin á þrem- ur svæðum Frumvinnslu athugunar- svæðanna fimm, sem borgarráð ákvað í fyrra að láta kanna hvort ekki mætti þétta byggina á, er nú lokiðog hafa verið tekn- ar fyrstu ákvarðanir um þau öll. Þessi svæði eru Laugarásinn, Eyrarland við Borgarspítala, svæðið við Suðurlandsbraut vest- an Glæsibæjar, svæðið milli Kringlumýrarbraut- ar og Fossvogskirkjugarðs og svæðið við Suðurlands- braut austan Skeiðarvogs. Samþykkt hefur veriö aö gera deiliskipulag aö byggö á Laugar- ásnum og er gert ráö fyrir 37 i- búöum þar i þéttri lágri byggö. Jafnframt hefur veriö unniö aö friölýsingu náttúruvættis á ásn- um i samvinnu viö Náttúruvernd- arráö. Fyrirvarar hafa veriö geröir i borgarráöi um hæö húsa á ásnum og er sem ýmsir vilji fremur byggja þar fleiri háhýsi en lægri hús sem ekki skeröa frekar útsýni af ásnum. Þá hefur veriö samþykkt aö fram fari hugmyndasmkeppni um skipulagningu byggöar á þétt- ingarsvæöinu viö Suöurlands- braut austan Skeiöarvogs og er gert ráö fyrir aö á þvi svæöi veröi ekki eingöngu ibúöabyggö. 1 til- lögum Borgarskipulags var gert ráö fyrir 100 ibúöum á þessu svæöi. Fulltrúar Sjálfstæöis- flokksins greiddu atkvæöi gegn hugmyndasamkeppninni þar sem þeir eru mótfallnir ibúöabyggö á svæöinu. I bókun sem Kristján Benediktsson geröi I borgarráöi þegar máliö var afgreitt þar, seg- ir m.a. að „augljóst sé aö þegar Suöurlandsbraut austan Skeiöar- vogs veröi lögö niöur þurfi aö skipuleggja þaö stóra auöa svæöi sem þá myndist og afmarka mörk byggðarinnar fyrir noröan. Felist i þessari afstööu sinni til hug- myndasamkeppninnar engin skuldbinding um byggingarmagn á svæðinu.” Þá hefur verið samþykkt aö fenginn veröi sérfræöingur utan Borgarskipulags til aö gera frum- tillögu aö notkun lands meöfram Suðurlandsbraut, austan Múia- vegar aö Glæsibæ. Fulltrúar Sjálfstæöisflokksins sátu hjá viö þessa afgreiöslu þar sem þeir eru mótfallnir ibúöabyggö á þessu svæöi. 1 tillögum Borgarskipu- lags var gert ráö fyrir aö fenginn yrði sérfræöingur til að gera til- lögu að ibúðabyggö þarna, en samþykkt borgarráðs um land- notkunartillögur er mun viö- tækari, auk þess sem svæöiö sem nú á aö athuga, hefur verið stækkaö til muna. I Oskjuhliöinni milli Fossvogs- kirkjugarös og Kringlumýrar- brautar var samþykkt aö gert yröi deiliskipulag fyrir 100 ibúöir I eins og tveggja hæða húsum. Enginn ágreiníngur var um þessa samþykkt. Viö Borgarspitalann, meöfram Eyrarlandi var samþykkt aö gera deiliskipulag aö 150 Ibúöum, þar af eru 30-50 Ibúðir ætlaöar fyrir aldraöa. Jafnframt var Borgarspitalanum afmörkuö lóö. Fulltrúi Sjálfstæöisflokksins i stjórn sjúkrastofnana, Ólafur B. Thors, taldi aö meö þessari á- kvöröun væri spitalanum of þröngur stakkur skorinn en for- maöur stjórnarinnar, Adda Bára Sigfúsdóttir, sagöi i borgarstjórn aö meö þessari ákvöröun um 24ra hektara lóö fyrir spitalann væri vel fyrir þörfum hans séö og nauösynlegt heföi veriö aö af- marka lóö hans endanlega. Lóöarsamningurinn sem m.a. gerir ráö fyrir 7 ha- framtiöar- stækkun ef þörf krefur væri hag- stæöur fyrir spitalann. Sjálf- stæöismenn I borgarstjórn sátu hjá viö afgreiöslu þessa máls. —AI. Kátar stelpur i sumarbúðunum i fyrra Sumarbúðir og útilífsnámskeið Sumarbúöir og úti- lifsnámskeiö aö Olfljótsvatni veröa meö svipuöu sniöi og fyrr og eru opin öllum börnum hvaðan sem er af landinu. Sumarbúöir fyrir 7-10 ára krakka eru nú orðnar heföbund- inn þáttur I sumarstarfinu aö Olf- ljótsvatni. Þar er lögö áhersla á útiveru, jafnt gönguferbir og náttúruskoöun sem iþróttir og leiki. Útilifsnámskeiö eru ætluö 11-14 ára krökkum, sem fá þar þjálfun i ýmsum undirstöðuatriöum útlifs og feröamennsku, s.s. tjaldbúðar- störfum, meöferö korts og átta- vita, útimatreiöslu, náttúru- skoðun, skyndihjálp o.s. frv..Búiö er jöfnum höndum I skála og i tjöldum og boröað i mötuneyti staöarins — nema aö sjálfsögöu I gönguferöum. Tvö vikunámskeiö fyrir skáta- foringja veröa i haust, flokks- foringjanámskeiö og Gilwell— námskeiö. Innritun á þau veröa á sama staö og I sumarbúöirnar. Um verslunarmannahelgina er fyrirhugaö fjölskyldumót aö úlfljótsvatni. M6t þetta er opiö öllum fjölskyldum og dagsrá verður sniöin fyrir unga sem aldna. Innritun á útilifsnámskeiöin og I sumarbúðirnar er þegar hafin og allar nánari upplýsingar má fá á skrifstofu Bandalags islenskra skáta I Blönduhliö 35, simi 23190. Fram aö 1. júnl er opiö kl. 9-13 en eftir þann tima er opið kl. 15-18. / Ibúarnir Ibúar Norðurbrúar eru yfirleitt i hópi þeirra Kaupmannahafnar- búa sem minnst fjárráö hafa. Ef ibúunum er skipt i hópa eftir aldri kemur i ljós aö sú skipting er litt frábrugöin þvi sem gengur og gerist I öörum hverfum borgar- innar: 60% er á vinnualdri (20-64 ára), 20% eru börn og unglingar og önnur 20% eldri en 64 ára. Ef litiö er á störf og mennt- un Norðurbrúarfólks kemur hins- vegar i ljós, aö meirihluti þess er verkafólk, og aö flestir eru ófag- læröir verkamenn. Arið 1965 var gerö könnun sem sýndi, aö 81% Norðurbrúarbúa á vinnualdri eru verkamenn og láglaunafólk i þjónustustörfum. Þetta er miklu hærra hlutfall en i öörum borgar- hverfum. Þar að auki búa I hverf- inu fulltrúar þjóöfélagshópa, sem hafa oröiö undir i lifsbaráttunni: atvinnuleysingjar, alkóhólistar, eiturlyfjaneytendur osfrv. Félagsmiðstöð Ariö 1943, var sett á laggirnar I Svarta ferningnum félagsmið- stöö, sem ber nafniö Askov- gárden. 1 fyrstu var miöstöðin i leiguhúsnæöi, en 1953 var keypt undir hana hús viö Korsgade. 1 þessu húsi fer fram margháttuö starfsemi frá morgni til kvölds. Auk þess á félagsmiðstööin sumarhús I Svlþjóö og Dan- mörku, sem ibúarnir geta tekib á leigu i frium. Rekstur Askovgárden kostar u.þ.b. tvær miljónir danskra króna á ári. Þar af leggur borgin fram 80%, en afganginum er safnaö á ýmsan hátt og kemur frá mörgum aöilum. Um 30 manns eru á launum viö stofnunina, og álika margir starfsmenn eru sjálfboöaliöar. 1 Askovgárden eru starfræktir klúbbar fyrir börn, unglinga og aldraöa, dagheimili fyrir börn heimavinnandi húsmæöra, tóm- stundaheimili fyrir börn, dag- heimili fyrir ellilifeyrisþega ofl. Marjcmiö félagsmiöstöövarinn- ar er áö skapa þeim ibúum hverf- isins sem erfiöast eiga aöstööu til aö taka þátt I skapandi starfi og leikjum og ekki sist til aö um- gangast annað fólk og ræöa viö þaö um vandamál sin. Starfsfólk- iö I Askovgárden gefur sér alltaf timatil aðhlustaá fólkiö, ræöa viö þaö og ráöleggja þvi. Húsiö viö Korsgade er liflega skreytt og þar hefur tekist aö skapa hlýlegt og glaðlegt andrúmsloft, sem stuölar aö jákvæöu starfi. Húsiö sjálft er gamalt, og gott dæmi um þab sem hægt væri aö gera viö flest húsin i hverfinu, ef yfirvöld sýndu þvi einhvern áhuga aö hjálpa Ibuum hverfisins til aö skapa sér mannsæmandi um- hverfi, I staö þess aö rifa húsin og flytja Ibúana I önnur og nýrri fátækrahverfi. (-ih tók saman eftir skýrslu sem samin var viö háskólann i Lundi 1978) Leikvöilurinn sem mestur styrinn stóö um á dögunum. Norðurbrú I Kaupmannahöfn hef ur verið mikið í f rétt- um að undanförnu vegna átakanna sem þar urðu milli borgaryfirvalda og íbúa herfisins og sagt hefur verið ýtarlega frá hér I blaðinu. Norðurbrú á sér langa sögu, og sá hluti hverfisins sem nefndur hefur verið „svarti ferningurinn" og mest kom við sögu í átökunum á dögunum, hefur um langt skeið verið dæmigerðasta fátækrahverfi Kaupmannahafnar. NORÐURBRÚ Niðurrif eða umbætur? Upphaf og þróun Upphaf Noröurbrúar má rekja til miörar nitjándu aldar, þegar iönvæöing hófst og fólkiö streymdi úr sveitunum til borgar- innar I atvinnuleit. Verksmiöjur voru reistar I hverfinu og Ibúum fjölgaöi mjög hratt. Arið 1856 voru borgarmúrar brotnir niður viö vötnin og þá myndaðist stórt svæöi, þar sem gróöaffknir einka- framtaksmenn hófu byggingu leiguhjalla I stórum stil, eftir aö hafa keypt upp ióöimar af borg- aryfirvöldum. Þeir byggöu hratt og mikið. Þaö var um aö gera aö troöa sem flestum inn i litlar Ibúöir. Af Ibúö- um sem voru innan viö 25 fermetrar þurfti nefnilega ekki aö borga neinn byggingaskatt. Þaö má þvi sem sanni segja, aö yfir- völdin hafi beinlinis stuölaö aö þvi aö leiguhjallarnir á Noröurbrú uröu einsog þeir eru enn I dag: sannkallaöar sardinudósir. Þörf- in fyrir leiguhúsnæöi var mikil og vaxandi, og fólk flutti inn i hjall- ana huröa- og gluggalausa til aö byrja meö. 1 flestum ibúöunum var eitt eöa tvö herbergi, og ibúarnir voru oftast barnmargar verkamannafjölskyldur. Þaö gefur auga leiö aö þessi hús skánuöu ekki meö aldrinum. Verst var ástandiö innan „svarta ferningsins” og i drögum að aöal- skipulagi Kaupmannahafnar áriö 1954 er mælt meö þvi aö gagnger endurskipulagning og endur- bygging hans veröi framkvæmd á næstu 2 áratugum. Þaö eina sem hefur gerst slöan er aö nokk- ur hús hafa veriö rifin. Aðgerðir yfirvalda 1970 voru ibúarnir fluttir burt úr nokkrum verstu hjöllunum, en húsin voru ekki rifin, heldur látin standa auö — mitt I þéttustu byggö stórborgarinnar. Einsog viö mátti búast leituðu unglingar og aörir athvarfs i húsunum og hvaö eftir annaö kom til átaka milli þeirra og iögreglunnar, sem haföi þaö fáránlega verkefni meö höndum aö tryggja aö húsin stæöu auð. Yfirvöld réöu ekkert viö ástandiö, en I staöinn fyrir aö rifa húsin var gripiö til þess aö lögleyfa búsetu þar. Þingiö sam- þykkti semsé, ellefu árum eftir aö ibúarnir voru fluttir burt á þeim forsendum aö húsnæöiö væri heilsuspillandi, aö leyfa notkun þess á nýjan leik. Þrátt fyrir þetta hafa hús veriö rifin, en lögin segja ekkert um þaö hvaö eigi aö koma i staöinn fyrir Jiau hús sem veröa niöur- rifsvélunum aö bráö. A síöari ár- um hafa risiö upp sterk ibúasam- tök á Noröurbrú, sem stefna aö þvi að hverfiö veröi byggt upp meö þarfir ibúanna i huga. Ibúarnir eru m.a. aö mótmæla þeirri þróun aö I staö gömlu leigu- hjallanna komi fjölbýlishús meö dýrum ibúöum sem eru þeim efnahagslega ofviöa. I staöinn vilja þeir aö endurbætur veröi geröar á húsunum og þeim breytt I mannsæmandi vistarverur. Þessi aöferö yröi kostnaöarminni þegar fram i sækti, en nýbygging- ar borga sig betur fyrir gróöaöfl- in, sem aöeins lita á stundarhags- muni sina, vegna þess aö lánskjör og opinber fyrirgreiösla er þá mun meiri, auk þess sem nýju ibúöirnar yröu mun dýrari I leigu. Þaö er þvi óhætt aö fullyröa aö þaö séu sömu öflin aö verki og alla tiö: þau sem stuöluöu aö þvi aö Noröurbrú var byggö upp sem fátækrahverfi og sem nú standa Lögreglan þótti óvenju haröhent i viöureign sinni viö ibúa Noröur- brúar. gegn þvi aö þetta hverfi veröi gert aö vinsamlegra umhverfi fyrir fólkiö sem býr þar. Svarti ferningurinn Sem fyrr segir er ástandiö verst i innri Norðurbrú, á þvi svæöi sem nefnt er Svarti ferningurinn. Ariö 1978bjuggu þar 25.000 manns á svæöi sem nær yfir hálfan ferkllómetra, en siöan hefur Ibúunum fækkaö vegna niöurrifs. Nafniö fékk hverfiö eitt sinn þeg- ar gerö var könnun á þvi hvar i —niir iwiniiiiiiiiiii iii inmiiinii—iwn borginni barnaverndarnefnd og lögregla þyrftu oftast aö gripa til aögeröa. Þeir staöir þar sem slikt geröist voru merktir inn á kort yfir borgina meö teiknibólum, og þegar upp var staöiö var innri Noröurbrú þakin svörtum teikni- bóluhausum. Yfirgnæfandi meirihluti hús- anna i Svarta ferningnum er reistur á gullöld spekúlantanna, 1850-1900. Húsin standa svo þétt, aö I mörgum ibúðunum sést aidrei til sólar og veröur aö hafa rafljós aö degi til. Oll hreinlætis- aöstaöa I þessum ibúöum er fyrir neöan allar hellur, t.d. eru salerni ifæstum þeirra, og kamrar viöa í húsagöröum. J, Að mínu mati ætti það að vera eitt aðalverkefni borgarinnar á næstu árum að finna leiðir til að efla og styrkja þá íbúabyggð, sem fyrir er á svæðinu vestan Elliðaáa. Sigurður Harðarson arkitekt: Þétting byggðar í Reykjavík Undanfariö ár hefur þétting byggðar vestan Elliöaáa verið á dagskrá.bæöi á fundum nefnda og ráða borgarinnar sem og á opin- berum vettvangi. Þó skiljanlega séu skoöanir skiptar i þessu máli sem öörum, þá verður það sifellt greinilegra, aö borgarbúar hafa skilið og viðurkennt rökin fyrir þeirri stefnu, aö þétta byggðina i borginni. Borgarbúar gera sér nú mun betur grein fyrir þvi en áöur, ekki sist vegna orkukrepp- unnar, hversu mikilvægt það er, að byggðin sé sem samfelldust þannig að stofnfjárfestingar i göt- um, veitum og stofnunum nýtist sem best. Borgarbúum verður það æ ljósara, að gæta verður að- halds i Utþenslu borgarinnar á meðan ekki er útlit fyrir annað en að sá milljaröakostnaður, sem uppbygging nýrra byggingar- svæða utan borgarinnar kostar, verði tekinn af sama fjölda út- svarsgreiðenda og stendur undir rekstri borgarinnar i dag. Á meðan likurnar fyrir verulegri fólksfjölgun i borginni á næstu ár- um eru' ekki meiri en þær eru i dag, hlýtur það að teljast hreint íbyrgöarleysi aö taka ekki miö af þessum aðstæðum. Það verður best gert meö þvi að beina þeirri byggingarþörf, sem fyrir hendi er sem mest inná viö og nýta bygg- ingarland innan núverandi bygg- ingarmarka eða a.m.k. i beinum tengslum við þaö, þannig að betra tóm gefist til aö gaumgæfa þá stefnu, sem fólksfjöldaþróunin kann aö taka næstu árin. En slik áform duga ein sér skammt, ef útþynning þegar byggðra hverfa er eini aflgjafi nýrra byggingarsvæða, þar sem ibúum fækkar stöðugt vestan Elliöaáa — og er raunar þegar fariö aö fækka i vissum hverfum Breiöholts og Arbæjar. Sérfræð- ingar Borgarskipulags Reykja- vikur áætla ibúöaþörf næstu árin vera á bilinu 400—500 ibúöir á ári, en ein af forsendum þeirrar áætlunar er áframhald- andi fækkun ibúa eldri hverfa borgarinnar. Orsakir þess eru margvislegar, en þær helstu eru eflaust þessar: Ibúum á hverja ibúð fækkar eftir þvi sem fjöl- skyldur eldast og börn flytjast að heiman og það gera þau mun fyrr en áður. Eina úrræðið, sem lána- kerfið býöur þessu unga fólki til að leysa húsnæðismál sin er að byggja nýtt húsnæði i nýjum hverfum. Eldra fólkið situr hins yegar eftir i alltof stórum ibúð- um sem unga fólkið og barnafjöl- skyldur getur ekki keypt, og jafn- vel þó þaö tækist er erfitt að finna hentugt húsnæði i staðinn nema i nýjum hverfum. En ástæðurnar eru fleiri: Æ fleiri Ibúöir eru teknar undir aðra starfsemi, einkum i kringum og nálægt mið- borginni. Umferð eykst stöðugt um hverfin innan Hringbrautar, sem bæöi flæmir burt fólk meö börn i öruggara umhverfi nýrri hverfanna og heldur frá öðrum, sem annars vildu gjarnan flytjast i þessi hverfi. Óöryggi i skipu- lagsmálum gömlu hverfanna leiðir af sér óöryggistilfinningu þeirra, sem þar búa auk þeirra, sem hefðu hug á að eignast ibúðarhúsnæðii þessum hverfum. Þannig mætti eflaust lengi telja upp ástæður fyrir þeirri útþynn- ingu gamalla og eldri borgar- hverfa, sem átt hefur sér stað og enn heldur áfram. Meginmálið er það, að flutningur fólks milli ibúða innan hinna eldri borgar- hluta er engan veginn eðlilegur, sem kemur fram i þvi, að mjög fáir eru um hverja Ibúð og mun færri en meðalfjölskylduskipting- in segir til um. Það er þvi ljóst, að núverandi ibúðarhúsnæði getur hýst miklu fleiri en það gerir i dag ef ástandið væri eðlilegt — án þess að meö þvi væri verið að ganga eitthvað á þær rýmiskröfur, sem almennar eru I dag. Það er þvi á þessu sviði, sem aðgerða er þörf og miklum árangri má ná ef vel er að staöið. Þannig getur borgin stækkaö verulega inná við án þess að teygja sig upp i nágranna- sveitirnar. Ef hins vegar útþynn- ing gömlu hverfanna á að Vera sá höfuðstóll, sem ný byggingar- svæði utan borgarinnar eiga að byggjast á þá stefnir i óefni með rekstur borgarinnar. Slik uppbygging mundi gleypa allt framkvæmdafé borgarinnar næstu árin að tekjustofnum óbreyttum — og hver vill standa að aukningu skatta? Það er til mikils að vinna, að á næstu árum takist að snúa við þeirri þróun, sem að ofan er lýst, eða amk. að stööva hana, og skapa þannig svigrúm til framkvæmda innan núverandi byggöarmarka I stór- um dráttum, sem ekki hefur veriö hægt aö sinna vegna uppbygg- ingar Breiöholtsins. Að minu mati ætti það að vera eitt aðalverkefni borgarinnar á næstu árum að finna leiðir til að efla og styrkja þá íbúðabyggð, sem fyrir er á svæðinu vestan Elliðaáa með markvissum að- geröum á sviöi skipulagsmála, lánamál, félags- og heilbrigðis- mála, skattamála o.s.frv. Þetta er stórt verkefni, sem krefst mik- ils undirbúnings og samhæfingar margra aðila, og þvi mikilvægt að hefjast handa sem allra fyrst. Fyrst og fremst verða borgar- yfirvöld að gera sér skýra mynd af ástandinu, og orsökum þess og láta siðan vinna áætlun um að- geröir á þeim sviðum sem borgin geturhaftáhrif á. I kjölfar slikrar áætlunar þarf að fylgja pólitiskur vilji til að tryggja framgang hennar með fjármagni og fram- kvæmd. Fækkun ibúa borgarinnar hlýtur að kalla á endurmat á rekstri borgarinnar og áfram- haldandi uppbyggingu út fyrir núverandi byggingarmörk, þvi ef marka má reynslu nágranna- þjóöanna, þá er fækkun Ibúa stærri borga þegar gamalt vandamál, sem erfitt hefur reynst aö leysa og kallaö á allt önnur viöhorf gagnvart rekstri þessara borga. Þvi fyrr, sem viö gerum okkur grein fyrir þessu og gripum til aögeröa, þeim mun auöveldara ætti þaö aö veröa aö aölagast þessum breyttu aöstæö- um. Takist þaö eru góöar likur á þvi aö borgin veröi mun betri til búsetu en hún ella yröi.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.