Þjóðviljinn - 22.11.1980, Side 6

6 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgi.’ 22, og 23. nóvember 1980
DJÚÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýds-
hreyfingar og þjóðfrelsis
Ctgefandi: 0 gáfufélag Þjóöviljans.
Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann.
Ritstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan
ÖVfsson.
Auglýsingastjóri: Þorgeir Olafsson.
Umsjónarmaöur sunnudagsblaös: Guöjón Friörikssoi-.
Afgreiöslustjóri: Valþór Hlööversson.
Blaöamenn: Alfheiöur Ingadóttir, Einar örn Stefánsson, Ingi-
björg Haraldsdóttir, Kristfn Astgeirsdóttir, Magnús H. Gislason,
Sigurdór Sigurdórsson.
tþróttafréttamaöur: Ingólfur Hannesson.
Ctlit og hönnun: Guöjón Sveinbjörnsson, Sævar Guöbjörnsson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Elisson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elias Mar.
Safnvörður: Eyjólfur Arnason.
Auglýsingar: Svanhildur Bjarnadóttir.
Skrifstofa: Guörún Guövaröardóttir, Jóhannes Haröarson
Afgreiðsla: Kristin Pétursdóttir, Bára Halldórsdóttir,
Bára Siguröardóttir.
SVnavarsla: ölöf Halldórsdóttir, Sigriöur Kristjánsdóttir.
Bílstjóri: Sigrún Báröardóttir.
Pökkun: Anneý B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir,
Karen Jónsdóttir.
Ctkeyrsla, afgreiösla og auglýsingar: Slöumúla 6,
Reykjavik, simi 8 13 33.
Prentun: Blaöaprent hf.
Áhrif sósíalista
• í ræðu sinni á yfirstandandi landsfundi vék
Lúðvik Jósepsson formaður Alþýðubandalagsins
nokkrum orðum að stöðu flokksins og sagði meðal
annars að aðstaða Alþýðubandalagsins hefði að
ýmsu leyti verið erfið. Um nokkurt skeið hefði hann
orðið að velja á milli stjórnar- og stjórnarandstöðu.
• „Það er mikill misskilningur”, sagði Lúðvik,
„að halda, að stjórnarandstöðuleiðin sé alltaf sú
rétta. Það hefði örugglega ekki gert stöðuna i
hernámsmálunum auðveldari að hér hefði verið við
völd allan áratuginn ríkisstjórn hernámsflokkanna.
Stjórn sem aukið hefði hér allar hernámsfram-
kvæmdir, opnað hefði allar gáttir fyrir erlendri
stóriðju og efnt hefði til hliðstæðra efnahags-
ráðstafana hér og gert hefir verið i Bretlandi.”
• Lúðvik minnti á að Alþýðubandalagið væri
áhrifamikill flokkur á Alþingi, en þó miklu áhrifa-
meiri úti i þjóðlifinu. Alþýðubandalagið væri flokk-
ur launafólks, það væri flokkur sjómanna, það væri
flokkur bænda og það væri flokkur vinnandi fólks i
öllum starfsgreinum. Og auðvitað væri það flokkur
hernámsandstæðinga. Slikur flokkur yrði að hafa
yfirsýn yfir allt stjórnmálasviðið og móta afstöðu
sina til stjórnarþáttöku eftir aðstæðum hverju
sinni.
• „Þátttaka islenskra sósialista í rikisstjórnum
hefir ekki verið til að bjarga hinu kapitaliska hag-
kerfi, né heldur til að efla gróðamöguleika nokk-
urra séreignarmanna. Fullyrðingar i þá átt eru
rangar og yfirborðslegar. Nýsköpunarstjórnin á
sinum tima lagði grundvöll að nýju efnahagsátaki
þjóðarinnar. Sá grundvöllur tryggði fulla atvinnu
og allgóð lifskjör við eðlileg islensk framleiðslu-
störf og leysti af hólmi þá striðstima-atvinnu og
hernámsvinnu, sem áður var byggt á. Nýsköpunin
sannaði landsmönnum að þeir gátu haldið uppi
sjálfstæðu og óháðu efnahagslifi, fyllilega til jafns
við aðra.
• Skuttogarabyltingin og baráttan fyrir einka-
rétti landsmanna til fiskimiðanna við landið gerði
fiskiðnaðinn að nútima atvinnurekstri, með sam-
felldri vinnu, bættum aðbúnaði og hækkandi kaupi.
Áhrif okkar sósialista á þessa þróun verða ekki
dregin i efa. Traustari efnahagsleg undirstaða hefir
siðan leitt til þess að talsmenn hernámsfram-
kvæmda og hverskonar Aronsku hafa látið i minni
pokann. Hiðsama er að segja um postula erlendrar
stóriðju.”
• Lúðvik Jósepsson vék siðan i ræðu sinni að
verkefnum Alþýðubandalagsins á næstunni. Höfuð-
nauðsyn væri að marka nýja stórhuga og fram-
sækna atvinnustefnu. Á sviði sjávarútvegs og
fiskiðnaðar biðu mikil verkefni og þar þyrfti að
leggja áherslu á fullkomna matvælagerð i stað
útflutnings á hráefni. Landbúnaðarframleiðsluna
þyrfti að skipuleggja með hag heildarinnar fyrir
augum og þar væru enn stórfelldir möguleikar til
úrvinnsluiðnaðar. I iðnaðarmálum yrði að marka
nýja stefnu, — stefnu um raunverulega iðnvæðingu.
Ný iðnfyrirtæki þyrftu að risa i öllum landshlutum
og samstarf i iðnrekstri þyrfti að stórauka.
q „GrundvöIIur nýrrar atvinnusóknar þarf að
vera skynsamleg hagnýting orkulinda landsins, i
þágu íslenskra fyrirtækja og landsmanna sjálfra.
Alþýðubandalagið er flokkur félagshyggju og sam-
vinnu. Það verður alltaf að vera i fremstu röð
þeirra sem berjast fyrir sjálfstæði þjóðarinnar”,
sagði Lúðvik Jósepsson að lokum i þeim kafla ræðu
sinnar er fjallaði um stöðu Alþýðubandalagsins.
— ekh
* úr aimanakinu
Hvers vegna eru þaö forrétt-
indi aö hafa barn á dagvistar-
heimili á Islandi i dag? Er þaö
réttlætanlegt aö öllum foreldr-
um sé gefinn kostur á aö njóta
þeirra rétfinda? Eru þau sjálf-
sögö eöa ekki? Þessar spurning-
ar (og reyndar aörar i sama
dúr) komu undirrituöum i hug
fyrir skömmu. Tilefniö var
raunar ofur hversdagslegt,
kunningjafólk mitt var aö ljúka
námi og missti þ.a.l. þau for-
réttindi aö hafa barniö sitt á
dagvistarheimili...
Dagvistun
forréttindi eða lýöréttindi?
Uppbygging dagvistarmála
hér á landi hefur veriö ákaflega
fálmkennd og tilviljanir hafa
nánast ráöiö þeim upphæöum
sem til þeirra mála er variö. At-
vinnulegar eöa öllu heldur efna-
hagslegar ástæöur viröast hafa
ráöiö uppbyggingunni í hinum
ýmsu sveitarfélögum. Aukin
þörf atvinnulifsins fyrir útivinn-
andi húsmæöur hefur löngum
þýtt aukiö framlag til dag-
vistarmála (leikskóla og dag-
heimila). Þannig hefur þetta
veriö á flestum stööum úti á
landi, en hér i Reykjavik hafa
markmiöin einkum beinst aö
þvi, aö tryggja börnum ein-
stæöra foreldra og námsmanna
dagvistun.
Hinar efnahagslegu forsendur
fyrir uppbyggingu dagvistar-
mála eru oft á tiöum æöi rang-
snúnar. Dæmi: Atvinnurekend-
ur i litlu sjávarplássi leita fast
eftir þvl aö fá húsmæöur út á
vinnumarkaöinn. Þaö þýöir siö-
an aö gera veröur átak i dag-
vistuninni. Bráöabirgöahús-
næöi er fengiö og starfsfólk ráö-
iö. Nú mætti álýkta aö allir yröu
ánægöir meö sitt, a.m.k. at-
vinnurekandinn og jafnvel
sveitarfélagiö, sem státar sig af
þvi aö svo og svo mörg börn séu
i dagvistun.
Gleymdist ekki eitthvaö? Jú,
auövitaö, blessuö börnin,
þolendurnir. Er þaö réttlætan-
legt aö stefnumörkun I þessum
málum taki einungis miö af
efnahagslegum forsendum? Er
hugsanlegt aö þessi viöhorf séu
rikjandi á Islandi i dag?
Þaö hlýtur aö vera grundvall-
aratriöi aö hiö uppeldislega
hlutverk dagvistunar vegi ekki
minna á vogarskálunum en
efnahagslegt hlutverk. Þaö er
krafa sem allir ættu aö samein-
ast um.
Viö hljótum aö gera okkur
grein fyrir þvi, aö þaö mun
alltaf aö kosta mikiö aö gera
dagvistunarheimili þannig úr
garöi aö þörfum barna (og
starfsfólks) sé fullnægt eins og
kostur er. Menntaö starfsfólk,
góöar ytri aöstæöur, nægilegt
rekstrarfé og viöunandi hóp-
stæröir eru þar meginatriöin.
Ansi er ég nú hræddur um aö
viöa sé pottur brotinn i þessum
efnum. Viö getum spurt: Aö hve
miklu leyti er starfsfólkiö haft
meö I ráöum þegar ákvaröanir
eru teknar i þessum málum?
Fylgjast foreldrar barna i dag-
vistun meö þróun mála eöa lita
þeir einungis á sjálfsögö réttindi
sin sem e.k. forréttindi?
Þaö hefur viljaö brenna viö,
aö starfsfólk dagvistunarheim-
ila endist stutt I starfi, sérstak-
lega fórstrur. Sé spurt um
ástæöur þessa er ævinlega svar-
að: of lág laun, of litiö hægt aö
sinna uppeldislegu hlutverki
vegna of stórra hópa, og of
slæmar ytri aöstæöur og siöast
en ekki sist, aö starfið sé i raun
andleg og likamleg erfiöisvinna,
i hverri starfsfólkiö endist illa.
Þetta eru allt saman góöar og
gildar ástæöur, sem skapast
einkum vegna þess aö sam-
félagiö setur oft efnahagslegar
forsendur dagvistunar ofar upp-
eldislegum forsendum og þol-
endurnir eru einkum börnin.
Eins og hér var minnst á aö
framan miöast uppbyggingin
hér I Reykjavlk viö þaö, aö dag-
vistarheimili geti tekiö viö
börnum einstæðra foreldra,
námsmanna og siöan annarra
forgangshópa. Þetta er alltsam-
an ofureölilegt, en aö sjálfsögöu
ættu fleiri börn aö eiga kost á
þvi aö dveljast á slikum staö.
Þaö er ekki eingöngu til þess aö
skapa atvinnulifinu meira
vinnuafl, öllu heldur til þess aö
gefa börnunum kost á þvi aö
auka alhliöa þroska sinn og þaö
Ingólfur
Hannesson
skrifar
gera þau ekki siöur á dagvistar-
heimili en i skóla. Rannsóknir
danska prófessorsins Arne Bjö-
lund hafa t.a.m. sýnt, aö börn
sem njóta dagvistunar eru
félagslyndari, frjálsari og sýna
meira frumkvæöi og forvitni en
börn sem ekki njóta slikrar vist-
unar. Þennan möguleika á aö
gefa öllum foreldrum og börn-
um kost á að nýta sér. Hér er
um að ræöa lýöréttindi en ekki
forréttindi.
Dagvistarpláss i Reykjavik
eru nú á milli 900 og 1000, en
fullnægja þó hvergi þeirri þörf
sem forgangshóparnir hafa
T.d. er biötimi fyrir barn náms-
fólks um ár. Viö erum þannig
mjög aftarlega á merinni og
eigum væntanlega langt i land
meö aö þessi mál komist i eöli-
legt horf.
Kunningjafólk mitt, sem
minnst var á hér aö framan, fór
á stúfana og athugaöi mögu-
leika á leikskólaplássi og/eöa
aöstööu hjá dagmömmu. Þá
kemur þaö upp aö þau eru svo
óheppin aö eiga heima I Vestur-
bænum, hvar einungis eru 2
leikskólar og biötlminn eftir
plássi er um 2 ár!!
Fullur vilji var hjá þeim að
skiptast á um aö vera meö barn-
iö heima, en þaö reyndist ekki
unnt vegna afborgana af Ibúö og
fl. kvaöa, og þrautalendingin
var þvi aö leita á náöir dag-
mömmu. Þaö var lausn sem þau
voru bæöi óánægö meö, en veröa
aö sætta sig viö.
Þessi saga er i rauninni
hversdagsleg, en þaö þýöir ekki,
aö viö eigum aö sætta okkur viö
óbreytt ástand. Foreldrar,
fóstrur, embættismenn og fleiri
ættu aö geta sameinast um aö
setja uppeldisleg markmiö I
dagvistunarmálum skörinni
hærra en efnahagsleg markmiö
og aö dagvistun veröi lýörétt-
indi, en ekki einungis forrétt-
indi.
Sú ákvöröun félagsmálaráös
Reykjavikurborgar aö opna
dagvistarheimilin frá 1. janúar
nk. er einungis fyrsta skrefiö af
mörgum I þá átt.